پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی
1735-3300
2588-5812
14
27
2017
03
21
تحلیل تأثیر خلق اعتبار در نظام بانکداری ذخیره جزئی بر متغیرهای کلان اقتصادی در ایران
9
34
FA
حجت
ایزدخواستی
استادیار اقتصاد دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
h_izadkhasti@sbu.ac.ir
10.30471/iee.2017.1336
عملکرد بهینه هر نظام اقتصادی منوط به وجود دو بخش حقیقی و پولی کاراست. نظام پولی−مالی در اقتصاد متعارف به دلیل استوار شدن بر خلق اعتبار و ایجاد بدهی، منجر به تورم، ناکارآمدی، بیثباتی و ایجاد رکود اقتصادی میشود. بنابراین، طراحی نظام پولی ایدهال براساس مبانی اسلامی نیازمند واکاوی نظام پولی مسلط در اقتصاد متعارف است تا امکان برونرفت از سلطه نظام پولی مبتنی بر مبانی سرمایهداری و استوار شدن آن براساس اصول اسلامی فراهم شود. در نظام پولی متعارف، بانکداری مبتنی بر اصل ذخیره جزئی براساس تفاوتهای سررسیدی میان سپردهپذیری و وامدهی، خلق پول از هیچ میکند.<br /> در این مقاله براساس الگوی سیدراسکی (1967)، تأثیر خلق اعتبار در بانکداری مبتنی بر اصل ذخیره جزئی در مقایسه با بانکداری ذخیره 100 درصد، بر متغیرهای کلان تحلیل میشود. سپس، با حل الگو، به تحلیل تجربی و کالیبره کردن آن در وضعیت یکنواخت پرداخته میشود. نتایج نظری و تجربی بیانگر این است که بانکداری مبتنی بر اصل ذخیره جزئی از طریق قاعده تعدیل شده انباشت طلایی سرمایه منجر به کاهش انباشت سرمایه سرانه، تولید سرانه، مصرف سرانه و ماندههای واقعی سرانه در وضعیت یکنواخت شده است.
اقتصاد متعارف,ماهیت پول,بانکداری ذخیره جزئی,بانکداری محدود,نظام اقتصادی اسلامی
https://iee.rihu.ac.ir/article_1336.html
https://iee.rihu.ac.ir/article_1336_1adde5a84750a8275b3a60c8cc85a6c0.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی
1735-3300
2588-5812
14
27
2017
03
21
امکانپذیری استفاده از اوراق وقفی در تأمین مالی پروژههای عمرانی شهرداریها و بررسی آثار رفاهی آن در مقایسه با اخذ عوارض (مطالعه موردی شهر شیراز)
35
62
FA
روحاله
شهنازی
استادیار دانشگاه شیراز
rshahnazi@shirazu.ac.ir
حسین
مرزبان
دانشیار دانشگاه شیراز
dr.marzban@gmail.com
معصومه
میرزاخانی
دانشجو/ دانشگاه شیراز
mirzakhani@shirazu.ac.ir
10.30471/iee.2017.1337
تأمین مالی خدمات عمومی شهری در ایران به عهده شهرداریهاست؛ ولی سرعت بالای توسعۀ شهری از یکسو و ضعف ساختار مالی و نبود درآمدهای پایدار از سوی دیگر، سبب عمیقتر شدن روزافزون شکاف میان رشد نیازها و توسعۀ شهری شده است. یکی از ابزارهای تأمین مالی خصوصی کالاهای عمومی در اقتصاد اسلامی و جوامع اسلامی از سالها قبل، استفاده از وقف بوده است. جهت مشارکت افراد در وقف اگرچه داشتن انگیزه و ایمان و فرهنگ وقف مهم است ولی توان مالی واقفان تعیینکننده است. از اینرو بهتازگی راهکارهایی برای وقف مشارکتی افراد طراحی شده که در آن افراد با هر میزان توان مالی امکان ورود به وقف و تأمین مالی یک پروژه وقفی را دارند. این شیوه با عنوان اوراق وقفی است که هدف این مقاله بررسی امکانپذیری استفاده از این اوراق در تأمین مالی کالاهای عمومی شهری است.<br /> در این مقاله راهکاری با عنوان «استفاده و انتشار اوراق وقفی توسط شهرداریها» برای تأمین مالی پروژههای شهری ارائه و سپس تمایل به پرداخت افراد برای اوراق وقفی شهرداری اندازهگیری شده است. نتایج نشان میدهد که عوامل مختلفی در تصمیمگیری افراد در جهت خرید اوراق وقفی برای کمک به شهرداری در راستای ارائه خدمات عمومی نقش دارند که از جمله میزان اطمینان آنها به شهرداری، مفید دانستن اجرای اوراق وقفی در تأمین مالی پروژههای شهری، وظیفه دانستن پرداخت عوارض و میزان عوارض پرداختی است.
تأمین مالی,اوراق قرضه اسلامی,اوراق وقفی,شهرداری,بخش عمومی شهری
https://iee.rihu.ac.ir/article_1337.html
https://iee.rihu.ac.ir/article_1337_9d85edb8f033b6eac0d7cebd65cef9e6.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی
1735-3300
2588-5812
14
27
2017
03
21
مصالح فردی و عمومی از منظر اسلام و مکاتب رقیب
63
88
FA
علیرضا
لشکری
استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
askr110@gmail.com
10.30471/iee.2017.1338
تعیین جایگاه دولت در نظامهای اقتصادی مبتنی بر رویکردهای فلسفی در مورد بهترین ساماندهی و ترتیبات نهادهای اجتماعی و اقتصادی است. بر همین اساس نوع ارتباط میان دولت و بخش خصوصی بهمثابه یکی از مهمترین دغدغه نظامهای اقتصادی مبتنی بر مبانی جهانشناختی و انسانشناختی این نظامهاست. غایات و انگیزههای انسان از زندگی و فعالیتهای اقتصادی بر اساس این مبانی، تعریف شده و بر اساس آن، رفتارهای فردی و اجتماعی تبیین و در نهایت حوزه فعالیتهای فرد و دولت معلوم میشود. در همین راستا نوع نگرش به فرد، مصلحت فرد و جامعه بر انتخابگری فرد و تصمیمگیری و سیاستورزی دولت و حوزه دخالت آن تأثیر شایانی دارد. مقوله فردگرایی و جمعگرایی بهمثابه موضوعی اساسی در نظریههای علوم اجتماعی در دوره جدید حیات اجتماعی انسان برجستگی ویژهای یافته است.<br /> در پاسخ به این سؤال که غایات و انگیزههای یاد شده در نظام اسلام چگونه تبیین میشود، این نوشتار با استفاده از روش تحلیل محتوا و استدلال قیاسی ضمن تمرکز بر مبانی فلسفی نظامهای مطرح موجود در مقایسه با نظام اسلامی، به بررسی مباحث مبنایی نظیر غایات، اهداف و انگیزهها در این نظامها میپردازد. همچنین با بررسی گرایشهای فلسفی اندیشمندان مسلمان در مورد فرد و جامعه، به ماهیت خیر و یا مصالح فردی و جمعی پرداخته و تلاش میکند از آن طریق به شناخت جایگاه دولت در حوزه مربوطه مدد رساند. در این راستا ملاحظه میشود که اندیشمندانی که هویت جمعی را پذیرفتهاند مصالح جمعی را به مصالح و حقوق فردی تأویل نمیبرند و مصالح جمعی را از جهت اینکه حاوی اهمیت بیشتری است بر مصالح فردی مقدم میدارند. در حالی که کسانی که هویت جمعی را نپذیرفتهاند مصالح جمعی را به حقوق فردی تقلیل داده و آن را از حیث تقدیم حق اکثریت بر حقوق فردی مقدم داشتهاند.
فرد,فایده,مصلحت فردی,جامعه,مصلحت جمعی,دولت
https://iee.rihu.ac.ir/article_1338.html
https://iee.rihu.ac.ir/article_1338_0eec9b0a4025dd972bba9d497455ea9a.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی
1735-3300
2588-5812
14
27
2017
03
21
اولویتبندی مؤلفههای اقتصاد مقاومتی مرتبط با بازار سرمایه
89
106
FA
مرتضی
سلطانی
استادیار دانشگاه تهران
mortezasoltanee@ut.ac.ir
محمدابراهیم
راعی عزآبادی
دانشجوی دکتری دانشگاه تهران
mohammad.raei@ut.ac.ir
10.30471/iee.2017.1339
در چند سال اخیر و با تشدید تحریمهای غرب علیه ایران، تئوری اقتصاد مقاومتی بهعنوان یک الگوی اقتصاد اسلامی متناسب با شرایط کشور و مأموریتهای متمایز نظام جمهوری اسلامی ایران، توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی مطرح شده و مورد استقبال اندیشمندان و صاحبنظران قرار گرفته است. یکی از ارکان مهم نظام مالی کشور که نقش قابل توجهی در اجرای سیاستهای اقتصادی کلان دارد بازار سرمایه است. لذا این مقاله بر آن است تا نقش بازار سرمایه را در عملی کردن اقتصاد مقاومتی بررسی کند. بدین منظور ابتدا با مرور ادبیات و مصاحبه با خبرگان، مؤلفههای اقتصاد مقاومتی مرتبط با بازار سرمایه شناسایی شد. سپس با استفاده از روش دلفی 10 مؤلفه اصلی و کلیدی تعیین شد. در ادامه با استفاده از روش دیمتل روابط درونی بین این مؤلفهها مشخص و تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آنها بر/ از یکدیگر تعیین شده است. در پایان، با استفاده از روش فرایند تحلیل شبکه (ANP) مؤلفههای اقتصاد مقاومتی مرتبط با بازار سرمایه اولویتبندی شده و با توجه به اولویت مؤلفهها، راهکارهای لازم جهت تحقق سیاستهای اقتصاد مقاومتی ارائه شده است.
اقتصاد مقاومتی,بازار سرمایه,دلفی,دیمتل,فرایند تحلیل شبکه
https://iee.rihu.ac.ir/article_1339.html
https://iee.rihu.ac.ir/article_1339_da01fe1c381f6f867fefdf3a7d700d03.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی
1735-3300
2588-5812
14
27
2017
03
21
چارچوب طراحی اقتصاد وقف
107
130
FA
ناصر
جهانیان
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
nhj1337@yahoo.com
10.30471/iee.2017.1340
با وجود اهمیت نهاد وقف در اقتصاد اسلامی و بهرغم سابقۀ درخشان آن در تمدن قدیم اسلامی، امروزه این نهاد از منظر کارآمدی، سازمانی و مکتبی با چالشهایی مواجه است. مسئولان این نهاد برای حل این چالشها به دنبال «طرح نظام جامع تحول اقتصادی وقف» هستند؛ اما هنوز موضوع «اقتصاد وقف» و اجزا و ابعادش به شکل علمی و دانشگاهی در دسترس حتی دستاندرکاران این نهاد نیست تا با شیوهای علمی مسئلهیابی کنند و به حل مشکلات آن بپردازند. از اینرو، مقاله حاضر به دنبال چارچوبی برای طراحی اقتصاد وقف است. این مقاله اکتشافی و پرسش اصلی آن این است که: «عناصر کلیدی اقتصاد وقف در سه عرصۀ (1. تقاضای وقف؛ 2. عرضۀ وقف؛ 3. ساختار روابط بین دولت و نهاد وقف) چه میباشند؟». پاسخ به این پرسش اصلی با روش «تحلیلی−توصیفی» به دست خواهد آمد. دادههای تحقیق نشان میدهد که پیشرفت اقتصاد وقف در گروی تعیین تکلیف اقتصاد بخش سوم است.
نهاد وقف,اقتصاد وقف,ساختار روابط بین دولت و نهاد وقف,عرضه و تقاضای وقف
https://iee.rihu.ac.ir/article_1340.html
https://iee.rihu.ac.ir/article_1340_86e1e6e34d8ff79dccb3f9699038e161.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی
1735-3300
2588-5812
14
27
2017
03
21
برون رفت از چالش مدیریت در صندوق مشترک سرمایهگذاری وقف از منظر حاکمیت شرکتی
131
152
FA
مصطفی
کاظمی نجف آبادی
0000-0003-2271-2714
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
mostafakazemi@rihu.ac.ir
10.30471/iee.2017.1341
یکی از مهمترین تحولات هزاره سوم در جهان کسب و کار را باید در ارتقای جایگاه هیأت مدیره و بازاندیشی در نقشها، مسئولیتها و وظایف امروزی آنها مشاهده کرد. حاکمیت شرکتی شامل معیارهایی است که میتواند با افزایش عدم تمرکز در کنترل شرکتها، از قدرت مدیران در پیگیری منافع شخصی بکاهد و باعث بهبود عملکرد شرکتها شود. صندوقهای مشترک سرمایهگذاری وقف، همچون سایر شرکتها، بهرغم همه فرصتهایی که در اختیار قرار میدهند از چالشهای مختلفی نیز رنج میبرند. یکی از این چالشها ناکارآمدی مدیریت در صندوقهای وقفی است که منجر به کژمنشی مدیران میشود. در این مقاله به منظور رفع این چالش از مباحث مربوط به حاکمیت شرکتی کمک گرفته شده است. از منظر حاکمیت شرکتی، برای ارتقای جایگاه صندوقهای وقفی باید عملکرد مدیران را بهبود بخشید. بدین منظور میتوان از یک بسته سیاستی شامل شفافیت، نظارت، اخلاق و مدیریت انگیزهها بهره جست. بنابراین افزونبر تحریک انگیزههای معنوی و خیرخواهانه میتوان با بهکارگیری شفافیت و نظارت مناسب و با بهرهمندی از سیاستهای تشویقی و تنبیهی، تا حد مطلوبی از چالشهای مربوط به مدیریت کاست. این مقاله با روش کتابخانهای و به منظور تقویت جایگاه مدیریت در صندوقهای وقفی جهت نهادینه کردن فرهنگ وقف و گسترش منابع وقفی تدوین شده است.
صندوق وقف,حاکمیت شرکتی,نظارت,سازوکارهای تشویقی و تنبیهی
https://iee.rihu.ac.ir/article_1341.html
https://iee.rihu.ac.ir/article_1341_f25dabea8e2044fcfc77423b37c83215.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی
1735-3300
2588-5812
14
27
2017
03
21
پیشنهاد یک الگوی بانکداری مبتنی بر صکوک در چارچوب قانون عملیات بانکی بدون ربا
153
181
FA
مجتبی
یوسفی دیندارلو
دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه شیراز
yousefi.moj@gmail.com
محمدعلی
شهسواری
کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی
ashahsavari57@gmail.com
10.30471/iee.2017.1342
در این مقاله الگویی برای بانکداری مبتنی بر صکوک در چارچوب «قانون عملیات بانکی بدون ربا» پیشنهاد شده است. بر مبنای الگوی پیشنهادی، بانک نمونه اسلامی باید در اعطای تسهیلات به ویژه تسهیلات کلان به جای ارائه تسهیلات بر مبنای عقود اسلامی، با بهرهبرداری از ابزار صکوک به اعطای تسهیلات بپردازد. کاهش ریسک اعتباری و ریسک نقدینگی، ارتقای توانایی بانک برای تغییر ترکیب داراییهای بانک، ایجاد کانال جدید برای تجهیز منابع بانک و ارتقای حجم تأمین مالی صورت گرفته از کانال بانک، میتوانند بهعنوان دلالتهای مستقیم این الگو شناسایی شوند.<br /> برای مقایسه عملکرد «الگوی پیشنهادی بر مبنای صکوک» با «الگوی مرسوم بانکداری اسلامی بر مبنای قانون عملیات بانکی بدون ربا» با بهرهبرداری از الگوی «کملز» اینگونه استدلال شد که انتظار میرود با کاربرد الگوی پیشنهادی، بانک نمونه عملکرد مناسبتری داشته باشد. در سطح کلان نیز انتظار میرود که با پیگیری این الگو فرصتهایی برای ارتقای عملکرد بازارهای پول و سرمایه فراهم شود و قابلیت سیاستگذاری مؤثرتر پولی برای بانک مرکزی ایجاد گردد. کاهش نسبی خلق پول در ازای هر ریال تسهیلات اعطایی توسط سیستم بانکی، فراهم شدن امکان عملیات بازار باز مؤثر توسط بانک مرکزی، فراهم شدن فرصت ایجاد بازار بین بانکی مبتنی بر صکوک، امکانپذیر شدن شکلگیری ارتباط بین سیستم بانکی و بانک مرکزی بر مبنای صکوک، واقعیتر شدن تضمینها و گسترش بازار سرمایه از موارد مهم قابل اشاره در این ارتباط هستند.<br /> همچنین تلاش شد تا کارکردهای «الگوی پیشنهادی» با الگوی پیشنهادی در مطالعات قبلی مبتنی بر «تبدیل به اوراق کردن داراییهای بانک» مقایسه شوند. بررسی نشان میدهد که الگوی پیشنهادی میتواند با رعایت ملاحظههایی عملکرد انتظاری مطلوبتر در قالب یک بانک کردن داشته باشد.
صکوک,بانکداری,تبدیل به اوراق کردن دارایی بانک
https://iee.rihu.ac.ir/article_1342.html
https://iee.rihu.ac.ir/article_1342_1beb6b39d00a4eab4434e7334c4dc65c.pdf