2024-03-29T06:52:57Z
https://iee.rihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=308
Journal of Iran's Economic Essays (JIEE)
(JIEE)
1735-3300
1735-3300
1397
15
30
بررسی وجوه فقهی الزامات فنی−اقتصادی تولید صیانتی از مخازن نفتی ایران
مهدی
نور احمدی
معادن (از جمله نفت و گاز) در اصل 45 قانون اساسی جزء انفال و ثروتهای عمومی دانسته شده است. تولید صیانتی یکی از مهمترین ابعاد بهرهبرداری از منابع نفتی است. یکی از مسائل مهم در اقتصاد اسلامی، نحوه تأمین منابع مالی دولت است. براساس آموزههای اسلامی، انفال بهعنوان یکی از مهمترین منابع مالی دولت شناخته میشود. بررسیها نشان میدهد که بنابر قواعد فقهیِ اتلاف، تسبیب، لاضرر و نفی سبیل، هر روش بهرهبرداری غیرصیانتی که به اتلاف منابع نفتی و تسریع در اتمام ذخایر نفتی کشور و وابستگی به بیگانگان منجر شود، ضمانآور است. همچنین، مواردی مانند بهرهوری در برداشت از میادین نفتی، بهرهبرداری برای قوام و رفع نیاز جامعه مسلمانان، عدالت نسلی و بین نسلی، مراجعه به بنای عقلا و واگذاری امور به خبرگان، معیارهایی هستند که لزوم بهرهبرداری و نحوه آن را تحت تأثیر قرار میدهد.
Conservation in Production of Oil
Anfal
Mines
Legal Rules
Waste of Resources
the Exploitation of Oil Resources
2018
09
23
9
28
https://iee.rihu.ac.ir/article_1552_adb536bdb5d9b88695c982671e5ff65c.pdf
Journal of Iran's Economic Essays (JIEE)
(JIEE)
1735-3300
1735-3300
1397
15
30
تأثیر تسهیلات قرضالحسنه بر توزیع درآمد در ایران
حجت
ایزدخواستی
نرخ بهره در نظام بانکداری متعارف با حد زدن بر بازدهی سرمایهگذاری باعث ایجاد شکاف بین سرمایهگذاری و پسانداز، کاهش انگیزه کار، محدود شدن سطح اشتغال و افزایش نابرابری درآمدی میشود. در نظام اقتصادی اسلام قرضالحسنه بهعنوان یکی از شیوهها و ابزارهای مؤثر برای کاهش نابرابری توزیع درآمد در نظر گرفته شده است؛ بنابراین قرضالحسنه میتواند با انتقال جریان پول از طبقات ثروتمند به طبقات کمدرآمد، ایجاد زمینه تغییر الگوی تولید، افزایش اشتغال و تأمین نیازهای ضروری طبقات یادشده، نقشی مهم در تثبیت درآمدها بین نیازمندان داشته باشد. برایناساس، هدف این مقاله تحلیل آثار تسهیلات قرضالحسنه بر توزیع درآمد در ایران با استفاده از تکنیکهای توابع عکسالعمل تحریک (IRF) و تجزیه واریانس (VD) در دوره (1363−1392) است. نتایج توابع عکسالعمل تحریک نشان میدهد که وقوع یک شوک مثبت در لگاریتم تسهیلات قرضالحسنه بانکها و مؤسسههای اعتباری غیربانکی، تا یک نیم دوره باعث افزایش نابرابری و پس از آن تا دور دهم باعث کاهش نابرابری درآمد شده است، هرچند کاهش در نابرابری درآمد ناچیز بوده است. همچنین، نتایج تجزیه واریانس نشان میدهد که سهم لگاریتم تسهیلات قرضالحسنه بانکها و مؤسسههای اعتباری غیربانکی در توضیح ضریب جینی 30/5 درصد بوده است.
Gharz al-Hasanah
Interest rate
Usury
Distribution of Income
Iran
2018
09
23
29
50
https://iee.rihu.ac.ir/article_1553_77bf2a03017924218cf9211ba75886fd.pdf
Journal of Iran's Economic Essays (JIEE)
(JIEE)
1735-3300
1735-3300
1397
15
30
چالش درآمدهای نفتی در اقتصاد مقاومتی؛ پیامدها و راهکارها
محمد رضا
اسکندری عطا
اله مراد
سیف
نوسان قیمت نفت در بازارهای جهانی، تأثیری قابل توجه در ساختار اقتصادی کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی دارد. اقتصاد مقاومتی آن است که در هنگام حوادث و بحرانها یا در مسیر اهداف، بهصورت پویا و پایدار به تخصیص بهینه منابع منجر شود. بنابراین، شناخت پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی و نحوه اثرگذاری آن بر متغیرهای اقتصادی، بهمنظور سیاستگذاری مناسب هنگام وقوع بحران در راستای اقتصاد مقاومتی و کاهش وابستگی اقتصادی کشور به درآمدهای نفتی، اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله، سه پیامد نوسانات نرخ ارز حقیقی مؤثر، تغییر تولید ناخالص داخلی و صنعتزدایی بهدنبال تغییر قیمت نفت، در چهارچوب الگوی تصحیح خطای برداری ارزیابی شدهاند. بدینمنظور از روش VECM طی دوره زمانی 1370:01 تا 1394:04 استفاده شده است. نتایج نشاندهنده وجود سه رابطه همانباشتگی بر مبنای پیامدهای یاد شده است؛ بهطوریکه 10درصد افزایش در قیمت نفت موجب افزایش نرخ ارز واقعی به میزان 5درصد، کاهش تولید ناخالص داخلی 7/0درصد، و کاهش نسبت تولید غیرقابل مبادله به تولید قابل مبادله به میزان 11درصد خواهد شد. همچنین، نتایج برآوردها نشان میدهد که پیامدهای غیرمستقیم نوسانات قیمت نفت از طریق ذخایر خارجی بانک مرکزی و نسبت مخارج دولت بر نرخ ارز واقعی، از طریق نرخ ارز واقعی بر GDP و از طریق بهرهوری صنعتی بر نسبت تولید غیرقابل مبادله به تولید قابل مبادله اثرگذار است.
Oil Price
Oil Revenues
Resistive Economy
Dutch Disease
VECM Analysis
2018
09
23
51
69
https://iee.rihu.ac.ir/article_1554_b6ff4ea34322c408cff19423235f2cef.pdf
Journal of Iran's Economic Essays (JIEE)
(JIEE)
1735-3300
1735-3300
1397
15
30
بیتکوین و ماهیت مالی−فقهی پول مجازی
رضا
میرزاخانی
حسینعلی
سعدی
مفهوم پول مجازی به معنای پول رمزگذاری شده، بهمنظور تسهیل انجام امور مالی و ایجاد پولی بدون حضور واسطهها (بانکها) و توسط افراد جامعه مطرح شد. پول مجازی هیچ سرویسدهندۀ مرکزی یا مؤسسه مالی برای کنترل نقل و انتقال ندارد؛ چون همه چیز بر ارتباطات نظیر به نظیر بنا شده است. تعداد پولهای مجازی در دنیا در حال افزایش است که از آن جمله میتوان به بیتکوین، بهعنوان پرکاربردترین و با ارزشترین پول مجازی در دنیای واقعی، اشاره کرد. بیتکوین یک سیستم اینترنتی عمومی است که یک شبکه پرداخت وجوه و تولید پول بهصورت کاملاً الکترونیکی معرفی کرده است. بیتکوین قدرت خود را از کاربران میگیرد و از منظر آنها، بیتکوین یک پول اینترنتی به شمار میرود. به نظر میرسد که نمیتوان بیتکوین را بهعنوان یک نوع پول در نظر گرفت؛ بلکه یک «دارایی دیجیتال» است. برای بررسی بیتکوین از منظر فقه باید نخست مالیت داشتن آن را مورد تأمل قرار داد و سپس با تبیین ماهیت پول، ماهیت پولی بیتکوین را تحلیل کرد و موضوعات غرر و ضرر و اختلال نظام و سفتهبازی را در شبکه بیتکوین مورد تأمل فقهی قرار داد.
Digital money
Bitcoin
Extraction of Bitcoin
Having asset or property
the Islamic rule of "eating the wrong property"
Ghorar
Speculation
2018
09
23
71
92
https://iee.rihu.ac.ir/article_1555_25847f61cd4263cc0819f79402733c54.pdf
Journal of Iran's Economic Essays (JIEE)
(JIEE)
1735-3300
1735-3300
1397
15
30
تأثیر بحران مالی داخلی بر عملکرد بانکها و فعالیتهای غیرعملیاتی
علی
کارشناسان
علی
بهرامی نسب
رضا
ممشلی
درماندگی مالی بانکها مسئلهای جدی برای حیات اقتصادی کشورهاست. هزینههای فردی و اجتماعی بحرانهای مالی موجب میشود که پژوهشگران به بررسی آثار بحرانهای مالی بر ابعاد مختلف عملکرد مؤسسههای تجاری بپردازند. این مقاله با بررسی اثر بحران مالی داخلی بر عملکرد بانکها براساس مدل CAMEL در دوره زمانی 1388 تا 1394 در پی پاسخ به این پرسش است که آیا بحرانهای مالی تأثیری بر عملکرد بانکها داشته است؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا بانکها برای بهبود عملکرد خود و خروج از بحران مالی به فعالیتهای غیرعملیاتی روی آوردهاند؟ نمونه آماری این پژوهش شامل 9 بانک تجاری است که به شرط دارا بودن شرایط پژوهش انتخاب شدهاند. در صورت وجود یکی از این شرایط بانک با بحران روبهروست: داشتن زیان در سه سال متوالی (زیان عملیاتی، زیان خالص یا زیان انباشته)، کاهش سود تقسیمی هر سال نسبت به سال پیش به میزان بیش از 40 درصد، و مشمول ماده 141 قانون تجارت بودن شرکتهای مورد بررسی. نتایج پژوهش با استفاده از مدل رگرسیونی نشان میدهد که که در سطح اطمینان 95 درصد، بحران مالی تنها با سودآوری رابطه منفی و معنادار دارد و با دیگر شاخصهای ارزیابی عملکرد رابطه معناداری ندارد. همچنین، فرضیه ششم پژوهش نشان میدهد که بانکها با افزایش بحران مالی به فعالیتهای غیرعملیاتی روی نمیآورند.
Financial Crisis
Performance Evaluation
Non-operating Activities
CAMEL Model
Profitable
2018
09
23
93
118
https://iee.rihu.ac.ir/article_1556_e13e12f5a1fcce448eb5bda5e841d326.pdf
Journal of Iran's Economic Essays (JIEE)
(JIEE)
1735-3300
1735-3300
1397
15
30
جایگاه زکات از دیدگاه فقه حکومتی
غلامرضا
مصباحی مقدم
زکات از ارکان اسلام میباشد که در قرآن در کنار نماز قرار گرفته است و در طول تاریخ فقه، فقهای شیعه و اهلسنت بهطورمفصل درباره آن کتاب نوشتهاند. سیره پیامبر اکرمn و جانشینان آن حضرت زکات را یک امر حاکمیتی نشان میدهد که دریافت آن را با ایجاد ساختاری نظاممند انجام میدادند و آیه شریفه قرآن نیز سهمی از زکات را برای عاملان جمعآوری و رساندن زکات به موارد مصرف منظور کرده است؛ اما در تاریخ اسلام تحولات سیاسی رخ داده است که زکات را در نظر و عمل در فقه شیعه از این جایگاه خارج کرده و بهصورت امری غیرحاکمیتی درآورده است. این مقاله درصدد اثبات این فرضیه است که گرچه زکات بهطورعمده برای رفع فقر وضع شده، ولی در صورت برقراری حکومت حق و عدل باید دریافت و پرداخت آن توسط حاکم و دولت اسلامی صورت گیرد. مروری بر روایات زکات و فتاوی فقهای شیعه نشان میدهد که پرداخت زکات را از تکالیف صاحبان اموال دانستهاند و کمتر فقهای شیعه به زکات بهعنوان امر حاکمیتی نگریستهاند. سؤال اصلی این است: آیا زکات از منابع مالی در اختیار حکومت اسلامی برای رفع فقر و سایر اهداف آن است، یا اصولاً موضوعی غیرحکومتی است؟ در این مقاله با روش تحلیلی و استناد به روایات و متون فقهی، اثبات شده است که زکات در اصل از منابع مالی حاکم اسلامی برای تحقق اهداف اعلام شده در آیه قرآن است و علت مهجوریت این دیدگاه در نظر برخی از فقهای شیعه، عدم بسط ید امامان و حاکمان بر حق در عصر حضور و غیبت بوده است. اکنون که با برقراری جمهوری اسلامی حاکم در آن ولی فقیه است، زکات باید در اختیار ولی فقیه قرار گیرد.
Zakat
Governmental Islamic Jurisprudence
Tax
2018
09
23
119
135
https://iee.rihu.ac.ir/article_1559_4f7026a99727e4d63bf7f9936339bcd7.pdf
Journal of Iran's Economic Essays (JIEE)
(JIEE)
1735-3300
1735-3300
1397
15
30
تحلیل فقهی و حقوقی نهاد مالکیت در قراردادهای بالادستی صنعت نفت و گاز
احمد
کارگر مطلق
مهدی
صادقی شاهدانی
سیدعباس
موسویان
مالکیت مخازن و منابع هیدروکربوری از موضوعات چالشبرانگیز در قراردادهای بالادستی نفت و گاز است. این موضوع به اندازهای اهمیت دارد که کاربرد برخی مدلهای قراردادی، مانند امتیازی و مشارکت در تولید و بهرهگیری از مدلهای تأمین مالی پروژهمحور را با چالش روبهرو کرده است. این مقاله با روش توصیفی−تحلیلی انجام و نتایج نشان میدهد که در تطبیق مفاد قراردادهای نفتی با قواعد شرع مقدس اسلام درباره منابع طبیعی ملتها تحت عنوان انفال اصول حقوقی پذیرفتهشده، بیانیههای سازمان ملل، استانداردهای حسابداری حاکم در بازارهای مالی بینالمللی و نیز قوانین داخلی، شرکتهای پیمانکار هیچگونه حق مالکانهای نسبت به مخازن و منابع نفت و گاز تحت عملیات ندارند؛ از اینرو برخلاف برخی برداشتها، مدل قراردادی مشارکت در تولید مستلزم انتقال مالکیت منابع به پیمانکار نیست و قابل استفاده در حوزه بالادستی صنعت نفت و گاز ایران است.
Social Justice
Spontaneous Order
Maximin Principle
natural Rights
Social Balance
2018
09
23
137
160
https://iee.rihu.ac.ir/article_1562_7064b145ebc14c5b501bbe4d5e1fbfd1.pdf