بررسی تأثیر مسئولیت‎پذیری اجتماعی بر عملکرد مالی بانک‎ها از دیدگاه اسلام

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

2 استادیار گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

چکیده

مسئولیت‎پذیری اجتماعی به‎عنوان مؤسسات مالی اسلامی با انتظارات بیشتری روبه‎رو هستند. بانک‎ها ارائه‎دهنده خدمات مالی عمومی بوده و در جوامع اسلامی یکی از حساس‎ترین بنگاه‎های اقتصادی در رابطه با مسئولیت‎پذیری اجتماعی−اسلامی هستند. بانک‎ها الزام قانونی و اجتماعی نسبت به نیازهای اقتصادی و اجتماعی جامعه دارند؛ ازاین‌رو صنعت بانکداری اسلامی نقطه اتکای توسعه اجتماعی و اقتصادی هر جامعه اسلامی محسوب می‎شود.
 براساس‌این هدف از این پژوهش ارزیابی تأثیر سطح افشای مسئولیت‎پذیری اجتماعی−اسلامی بر عملکرد مالی بانک‎ها است. در راستای هدف پژوهش، داده‎های 10 بانک پذیرفته‎شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی دوره زمانی 1390 تا 1397، با استفاده از نرم‎افزار Eviews تجزیه و تحلیل شد.
یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد که سطح افشای مسئولیت‎پذیری اجتماعی−اسلامی بانک‎ها تأثیر مثبت و معناداری بر حاشیه سود قبل از کسر بهره و مالیات و استهلاک (EBITDA) دارد. همچنین، سطح افشای مسئولیت‎پذیری اجتماعی−اسلامی بانک‎ها تأثیر منفی و معناداری بر نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام (MTB) دارد. این نتایج لزوم توجه بانک مرکزی برای ایجاد استانداردهای مدون و الزام به گزارشگری یکپارچه برای افشای مسئولیت‎پذیری اجتماعی−اسلامی در بانک‎ها را مطرح می‎کند.

کلیدواژه‌ها


1. آهنگران، محمدصادق (1392)، «نگاهی نوین به قاعده تبعیت عقد از قصد با تأکید بر کاربردهای آن در بانکداری اسلامی»، معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 9، ص157− 176.
2. حاجی‎ها، زهره و بهمن سرفراز (1393)، «بررسی رابطه بین مسئولیت‎پذیری اجتماعی شرکت‎ها و هزینه حقوق صاحبان سهام در شرکت‎های پذیرفته‎شده در بورس اوراق بهادار تهران»، پژوهشهای تجربی حسابداری، 4(2)، ص105−123.
3. حرعاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
4. حسینی، زهرا؛ مهشید ایزدی و نجمه وکیلی (1397)، «بررسی مؤلفه‎های مسئولیت‎پذیری براساس دیدگاه اسلام»، علوم اجتماعی، 12(43)، ص21−34.
5. حیدری کرد زنگنه، غلامرضا؛ ایرج نوروش و محمدحسن جعفری (1396)، «مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی در شرکت‎های پذیرفته‎شده در بورس اوراق بهادار تهران»، مجله اقتصادی (دوماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی)، ۱۷(۳و۴)، ص۵۳−۷۸.
6. سیدی، سیداحمد؛ محمدرضا عبدلی و مهدی جباری نوقابی (1398)، «ارائه الگوی شاخص‎های سلامت بانکی با تأکید بر بانکداری اسلامی»، اقتصاد اسلامی، 19(74)، ص115−147.
7. صدوق، محمد بن علی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
8. طالب‎نیا، قدرت‎الله؛ حسین رجب‎دری و امیررضا خانی‎ذلان (1397)، «بررسی عوامل مؤثر بر مسئولیت‎پذیری اجتماعی شرکت‎ها از دیدگاه اسلامی»، فصلنامه مدیریت اسلامی،26(2)، ص183−211.
9. کرمی، غلامرضا؛ زهره قیومی و علی ابراهیمی کردلر (1393)، «ارزیابی شاخص افشای مسئولیت‎پذیری اجتماعی و بررسی ارتباط این شاخص با عملکرد مالی بانک‎ها در ایران (تحت رویکرد اسلامی)»، فصلنامه مدیریت اسلامی، 22(2)، ص131−149.
10. موسوی خمینی، سیدروح‎الله (1366)، کتاب البیع، قم: انتشارات اسماعیلیان.
11. نراقی،احمد (1417ق)، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
12. نظرپور، محمدنقی؛ محمدرضا یوسفی شیخ رباط و میمنت ابراهیمی (1390)، «بررسی شاخص‎های ممنوعیت غرر در عملکرد بانکداری بدون ربا در ایران (مطالعه موردی: بانک تجارت مشهد مقدس)»، اقتصاد اسلامی، شماره 43، ص157−188.
13. نمازی، محمد و فاطمه مقیمی (1397)، «تأثیر نوآوری و نقش تعدیلی مسئولیت‎پذیری اجتماعی بر عملکرد مالی شرکت‎ها در صنایع مختلف»، بررسی‏های حسابداری و حسابرسی، 25(2)، ص289−310.
14. Amran, A‚ Fauzi‚ H‚ Purwanto, Y‚ Darus‚ F., Yusoff‚ H‚ Zain, M. M‚ … Nejati‚ M. (2017)‚ “Social responsibility disclosure in Islamic banks: a comparative study of Indonesia and Malaysia”‚ Journal of Financial Reporting and Accounting‚ 15(1)‚ 99−115.
15. Amyulianthy‚ R‚ Azizah, W., & Satria‚ I. (2020), “Islamic Social Reporting in Shariah Banks in Indonesia”‚ Review of Integrative Business and Economics Research‚ 9‚ 171−182.
16. Arshad‚ R. & et.al. (2012), Islamic Corporate Social Responsibility‚ Corporate Reputation and Performance, World Academic of Science‚ Engineering and Technology.
17. Asad, M. (1980), The principles of state and government in Islam, Islamic Book Trust,
Kuala Lumpur.
18. Asutay‚ M. (2007), “A political economy approach to Islamic economics: systemic understanding of an alternative economic system”‚ Kyoto Journal of Islamic Area Studies‚ Vol. 1‚ pp. 3−18.
19. Babatunde, J. H., & Adeyemi, A. A. (2015). The effectiveness of Islamic banks’ corporate social responsibility as perceived by gender in Malaysia: An exploratory research. JOURNAL OF CREATIVE WRITING| ISSN 2410-6259, 1(2), 1-18.
20. Bahari, Z‚ Yusuf, M.Y., (2014), “Corporate Socail Responsibility in Islamic Banking Institutions in Aceh: Analysis of Criteria and Perception”‚ Journal of Educational and Social Research, Vol. 4, No. 2, pp. 391−408.
21. Bajra, B., & Arifin, Z. (2016). Analisis Pengaruh CSR (Corporate Social Responsibility) Terhadap Citra Perusahaan (Studi Kasus Pada Masyarakat Sekitar PT. Adaro Indonesia Di Kalimantan Selatan). Jurnal Administrasi Bisnis, 30(1), 186-194.
22. Bukair, A. A., & Rahman, A. A. (2015), “Effect of characteristics of board of directors on corporate social responsibility disclosure by Islamic banks: Evidence from Gulf cooperation council countries. Ethics”‚ governance and regulation in Islamic finance‚ 59.
23. Di Bella‚ V., Al-Fayoumi‚ N. (2016), “Perception of Stakeholders on Corporate Social Responsibility of Islamic Banks in Jordan”‚ EuroMed Journal of Business‚ Vol. 11, Iss 1, pp. – 1−48.
24. DiVanna, J. & Sreih, A., (2009), “A new financial dawn: The rise of Islamic finance”‚ JKAU:Islamic Econ, Vol. 24, No. 2‚ pp. 185−188.
25. Gregory V  &Milano (2010), “Postmodern Corporate Finance”‚ Journal of Applied Corporate Finance, 22(2), 48−59.
26. Griffin, K., (1987), World hunger and the world economy, In World Hunger and the World Economy (pp. 1−24), Palgrave Macmillan‚ London.
27. Hasan, A. (2010)‚ “Exploring Corporate Social Responsibility Disclosure: The case of Islamic banks”‚ International Journal of Islamic and Middle  Eastern Finance and Management‚ Vol.3‚ No.3‚ pp. 203−227.
28. Jawed, A., (2007)‚ CSR in Islamic practices, PhD Dissertation‚ Auckland University of Technology‚ Faculty of Business, New Zealand.
29. Farook, S. & et. al. (2007)‚ “Determinants of Corporate Social Responsibility Disclosure: The case of Islamic Banks”, This article available at: http://ssrn.com/abstract=1828624.
30. Jaiyeoba, H. B‚ Adewale, A. A., & Quadry, M. O., (2018), “Are Malaysian Islamic banks’ corporate social responsibilities effective? A stakeholders’ view”, International Journal of Bank Marketing, 36(1)‚ 111−125.
31. Mallin‚ b.C‚ Farag, H. and Ow-Yonga, K (2014), “Corporate social responsibility and financial performance in Islamic banks”, Journal of Economic Behavior & Organization, Vol. 103, S21−S38.
32. Mardliyyah, Z‚ Pramono, S. E‚ & Yasid, M., (2020), “Pengaruh Islamic Social Reporting (ISR) terhadap kinerja bank pada perbankan syariah di Indonesia”, Journal Ilmiah MEA (Manajemen‚ Ekonomi, & Akuntansi)‚ 4(1), 43−51.
33. McKinley, A., (2008), The Drivers And Performance Of Corporate Environmental And Social Responsibility In The Canadian Mining Industry,master thesis Geography Department and Center for Environment, University of Toronto.
34. Nasution‚ A. A‚ Lubis, A. F‚ & Fachrudin, K. A. (2019, January), “Sharia Compliance and Islamic Social Reporting on Financial Performance of the Indonesian Sharia Banks”, In 1st Aceh Global Conference (AGC 2018), Atlantis Press.
35. Platonova, E‚ Asutay‚ M‚ Dixon, R., & Mohammad‚ S., (2016), “The Impact of Corporate Social Responsibility Disclosure on Financial Performance: Evidence from the GCC Islamic Banking Sector”, Journal of Business Ethics, 151(2)‚ 451−471.
36. Saeidi, P‚ Sofian, S., Saeidi, P., Saiedi, P., and Saeidi, A., (2015), “How does corporate social responsibility contribute to firm financial performance? The mediating role of competitive advantage, reputation, and customer satisfaction”, Jounal of Business Research, No. 68, pp.341−350.
37. Sandelowski, M., Barroso, J., & Voils, C. I., (2007), “Using qualitative metasummary to synthesize qualitative and quantitative descriptive findings”, Research in nursing& health, 30(1), 99−111.
38. Vergalli‚ S., & Poddi‚ L., (2009), “Does Corporate Social Responsibility Affect the Performance of Firms? ”, FEEM Working Paper, NO.52.
39. Wu‚ M.-W., & Shen, C.-H., (2013), “Corpo rate social responsibility in the banking industry: Motives and financial performance”, Journal of Banking & Finance, 37(9)‚ 3529−3547.
40. Yusoff, H‚ Azhariو N. K. M‚ & Darusو F., (2018)‚ “Effects of Financial Performance and Governance on Corporate Social Responsibility Disclosure: Evidence from Islamic Financial Institutions in Malaysia”, GLOBAL JOURNAL AL-THAQAFAH‚ 57−72.