نویسندگان
1
دانشیار دانشگاه امام صادق ع
2
مدیر گروه بازارها و ابزارهای مالی مرکز پژوهش سازمان بورس و اوراق بهادار
,
نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
چکیده
طی سالیان اخیر بازار اوراق بهادار اسلامی در ایران رشد قابلتوجهی یافته است. یکی از مهمترین انواع اوراق بهادار اسلامی، اوراق اجاره است که مورد استقبال بانیان متقاضی تأمین مالی قرار گرفته و توانسته است سهم بازار قابلتوجهی را در ایران و جهان به خود اختصاص دهد. اوراق اجاره، اوراق بهادار با نام قابل نقل و انتقالی است که نشاندهندۀ مالکیت مشاع دارندۀ آن در دارایی مبنای انتشار اوراق اجاره است.
یکی از داراییهای مبنای انتشار اوراق اجاره سهام است که طبق نظر کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار درصورتیکه غالب داراییهای شرکتی که سهام آن مبنای انتشار اوراق قرار گرفته، داراییهای ثابت باشد، انتشار اوراق اجاره روی آن به اندازه میزان ارزش سهام در تملک مجاز است. سؤال اساسی در این پژوهش آن است که معیار غلبه در سهام مبنای انتشار اوراق اجاره چیست و چگونه محاسبه میشود.
این مقاله از منظر هدف کاربردی و از منظر ماهیت و روش گردآوری دادهها، توصیفی محسوب میشود. در این پژوهش ابتدا به روش توصیفی تحلیلی مصوبه کمیته فقهی در زمینه معیار غلبه بررسی و نقد شده و سپس سنجههای پیشنهادی برای تشخیص غلبه داراییهای قابلاجاره ارائه، بررسی و تحلیل و سرانجام معیار منتخب غلبه ارائه میشود
- احمدزاده بزاز، سیدعبدالمطلب؛ مرتضی محمدی و محمدرضا مروارید (1399)، «تأملی فقهی و حقوقی در عینانگاری سهام شرکتهای تجاری». آموزههای فقه مدنی، 12(22)، ص31−60.
- اسکینی، ربیعا (1384)، حقوق تجارت، شرکتهای تجاری، ج2، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
- اعتصامی، امیرحسین و حسینعلی سعدی (1399)، «امکانسنجی حقوقی−فقهی اجاره سهام و کاربردهای مالی آن». دو فصلنامه علمی مطالعات اقتصاد اسلامی، 12(2)، ص95−
- امام خمینی (1390)، تحریرالوسیله. نجف: دارالکتبالاسلامیه.
- امینزاده، سیدمحمد (1397)، «تحلیل حقوقی سهام خزانه در بازار سرمایه ایران با تکیه بر ماهیت سهام». تحقیقات مالی اسلامی، 8(1)، ص175−196.
- امینزاده، سیدمحمد (1399)، «اجاره سهام در بازار سرمایه و تحلیل آن بر مبنای ماهیت سهام از منظر فقه و حقوق». آموزههای فقه مدنی، انتشار آنلاین.
- الماسی، نجادعلی (1389). تعارض قوانین، چاپ نوزدهم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- تفرشی، محمدعیسی و ابراهیم شعاریانستاری (1381)، «سهم و حقوق ناشی از آن در شرکتهای سهامی». پژوهش حقوق عمومی. 4(7)، 21−49.
- جعفری خسروآبادی، نصراله و سیدمرتضی شهیدی (1394)، «بازپژوهی فقهی−حقوقی ماهیت اوراق سهام و قرارداد واگذاری آن»، تحقیقات مالی اسلامی، 5(1)، ص37−64.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1368)، حقوق اموال، تهران: گنج دانش.
- حائری، سیدکاظم (1379)، «شخصیتهای حقوقی در فقه اسلامی»، فقه اهلبیت، ش21.
- حائری، سیدکاظم (1379)، مالکیت شخصیتهای حقوقی، فقه اهلبیت، ش21، ص17−
- ستودهتهرانی، حسن (1388)، حقوق تجارت، جلد دوم، چاپ سیزدهم، تهران: نشر دادگستر.
- غمامی، مجید و مریم ابراهیمی (1391)، «ماهیت حقوقی سهام پذیرفتهشده در بورس»، مطالعات حقوق تطبیقی، 3 (2)، ص127−
- کاتوزیان، ناصر (1384)، عقود معین، جلد اول، چاپ نهم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار (1386)، «بررسی ابعاد فقهی انواع اوراق اجاره»، جلسات ش4، 5 و6.
- کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار (1395)، انتشار اوراق اجاره و منفعت مبتنی بر سهام، جلسات ش133، 134 و 135.
- کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار (1397 و 1400)، «بررسی اولیه سهام مبنای انتشار اوراق اجاره و ارزیابی فقهی سهام درخواستی جهت انتشار اوراق اجاره»، جلسات ش180، 184 و 244.
- هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار (1390)، دستورالعمل انتشار اوراق اجاره.
- A (2017), Shariah standards, accounting and auditing for islamic financial institutions.
- Ayedh, A. M. (2019), "Shariah screening methodology: does it ‘really’shariah compliance?" iqtishadia, 12(2), 144−
- Derigs, U., & Marzban, S. (2008), Review and analysis of current shariah‐compliant equity screening International journal of islamic and middle eastern finance and management, 1(4), 285−303.
- Grais, W. &. (2006), Corporate governance and shariah compliance in institutions offering islamic financial services, policy research working papers, the world bank.
- Habib, F., & Ahmad, A. U. (2017), "Revisiting the aaoifi shariah standards’ stock screening criteria", international journal of business and society, 151−
- Hanif, M. (2019), "Sharīʿah screening process of capital markets: an evaluation of methodologies", islamic economics, 23−
- Mahfouz, S. B., & Ahmed, H. (2014), Shariah investment screening criteria: a critical journal of king abdulaziz university: islamic economics, 27(1), 111−145.
- Raghibi, A., & Oubdi, L. (2020), "Shari’ah−compliant stock screening: a financial perspective", munich personal repec archive.
- Rizaldy, M. R., & Ahmed, H. (2019), "Islamic legal methodologies and shariah screening standards: application in the indonesian stock market", thunderbird international business review, 793−805.
- Usmani, Muhammad Taqi (2005), An introduction to islamic finance. the netherlands, kluwer law international.
)