تطور مفهومی نهاد و دلالت‌های آن بر مطالعات نهادی اقتصاد اسلامی و اقتصاد ایران

نویسندگان

1 دانش پژوه

2 عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه امام خمینی (ره)

3 مدیر گروه اقتصاد مؤسسه امام خمینی (ره)

چکیده

هرچند ظهور ادبیات اقتصاد نهادی به بهبود تحلیل‌های اقتصادی کمک کرده، اما هنوز ابهام‌های زیادی در مورد مفهوم نهاد وجود دارد. ابهام‌های موجود، به‌کارگیری مباحث نهادی در اقتصاد ایران و اقتصاد اسلامی را با مشکلاتی مواجه کرده است. در این مقاله به منظور رفع مشکل یاد شده، سیر تطور مفهوم نهاد در اقتصاد نهادی بررسی می‌شود. بنا به فرضیه مقاله، مفهوم نهاد در اقتصاد نهادی، خود روندی تکاملی داشته و ترکیبی از قواعد رفتاری رسمی و غیر رسمی و ساختارها را منعکس می‌کند. مفهوم نهاد در آثار نهادگرایان در قالب مفاهیمی همچون عادت‌های فکری (وبلن)، سنن اجتماعی (کامونز)، معرفی شده است. در ادامه کوز به نهاد به‌عنوان نوعی سازماندهی، هادی یا راهبر توجه کرد. نورث نهاد را در قالب قواعد رفتاری رسمی (قوانین) و غیر رسمی (قیود) تعریف کرد. در تحلیل چهار مرحله‌ای ویلیامسون برداشتی جامع‌تر از نهاد مشتمل بر قواعد رفتاری و ساختار حکمرانی ارائه شد. تقریر متفاوت اقتصاددانان نهادگرا از مفهوم نهاد لزوماً ناشی از رویکردهای فلسفی متفاوت آنها نیست؛ بلکه به جهت جایگیری متفاوت نهاد در مسائل پژوهشی فراروی آنهاست. فهم مفهوم گسترده نهاد به تعمیق مباحث نهادی در حوزه اقتصاد اسلامی و اقتصاد ایران کمک می‌‌کند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابوجعفری، روح‌الله (1385)، «برداشت اقتصاد نهادگرا و مطالعه اقتصاد اسلامی»، فصلنامه اندیشه صادق، مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادقj، ش22.
  2. استنفیلد، جیمز رونالد (1999)، «قلمرو، روش و اهمیت اقتصاد نهادی اولیه»، در کتاب اقتصاد نهادی، ترجمه متوسلی محمود، علی نیکو نسبتی و مصطفی سمیعی‌نسب، تهران: نشر دانشگاه امام صادقj، ص361−413.
  3. ایزدخواه، روح‌الله و سیدمحمدرضا رضوی (1392)، «مقایسه نظریات مکاتب اقتصادی منتخب به منظور استخراج چارچوب نظری سیاست‌های صنعتی»، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال ششم، ش1.
  4. ایمانی‌پور، مهدی (آبان 1392)، «مروری بر ادبیات اقتصاد نهادگرا در ایران: کتاب‌شناسی و مقاله‌شناسی»، کتاب ماه ایران، ش68.
  5. بُدن، لویی (1349)، تاریخ عقاید اقتصادی، ترجمه هوشنگ نهاوندی، چ5، تهران: انتشارات مروارید.
  6. بیگ‌زاده، صفر (1384)، چند مقاله در زمینه موانع نهادی توسعه اقتصادی، ترجمه زهرا کریمی، چ2، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  7. تفضلی، فریدون (1387)، تاریخ عقاید اقتصادی، چ8، تهران: نشر نی.
  8. تمدن جهرمی، محمدحسین (27/4/85)، «روند تاریخی نهادگرایی»، روزنامه دنیای اقتصاد، ش1008، http://www.magiran.com.
  9. دهقان، تورج و یوسف محنت‌فر (1385)، «بررسی مکتب نهادگرایی در سیر اندیشه‌های اقتصادی»، مجله اقتصادی،ش55 و 56.
  10. رادرفورد، مالکوم (1381)، «نهادگرایی قدیم و جدید: آیا می‌توان پلی ساخت؟»، ترجمه حسین میرشجاعیان حسینی، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، ش8 و 9، ص104−111.
  11. ریشتر، ردلف (1387)، «اقتصاد نهادی جدید، آغاز، معنا و دورنماها»، مجله اقتصادی، ترجمه سیدحسین میرجلیلی، ش78 و 79.
  12. قدیری اصل، باقر (1376)، سیر اندیشه اقتصادی، چ9، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  13. کوز، رونالد. اچ (1376)، «ماهیت بنگاه»، دوفصلنامه برنامه و بودجه، ترجمه محمود مشهدی احمد، ش106، ص187−213.
  14. گرجی، ابراهیم (1376)، ارزیابی مهم‌ترین مکاتب اقتصاد کلان، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
  15. لاوسون، تونی (2005)، «ماهیت اقتصاد نهادی»، چاپ در کتاب اقتصاد نهادی (1389)، ترجمه محمود متوسلی، علی نیکو نسبتی و مصطفی سمیعی نسب، ، تهران: دانشگاه امام صادقj، ص555−583.
  16. متوسلی، محمود؛ محمود مشهدی احمد و علی نیکو نسبتی و مصطفی سمیعی‌نسب (1389)، اقتصاد نهادی (پیشگامان نهادگرایی که علم اقتصاد را متحول کردند)، تهران: دانشگاه امام صادقj.
  17. متوسلی، محمود؛ سید غلامرضا جلالی نائینی و حمیدرضا نورعلیزاده و یحیی میرزایی پری (1390الف)، «تحلیل نهادی بازار بیمه زندگی کشور ایران با استفاده از مدل چهار سطح نهادی ویلیامسون»، پژوهش‌نامه بیمه، ش3، ص51−77.
  18. متوسلی، محمود؛ محمود مشهدی ‌احمد و علی نیکو نسبتی و مصطفی سمیعی‌نسب (1390ب)، تجدید حیات اقتصاد نهادی، تهران: دانشگاه امام صادقj.
  19. متوسلی، محمود (1382)، توسعه اقتصادی، تهران: سمت.
  20. مشهدی احمد، محمود (1392)، «معنا و مفهوم نهاد در اقتصاد نهادگرا»، پژوهش‌نامه اقتصادی، ش۴۸.
  21. مشهدی احمد، محمود و محمود متوسلی (1390)، «اقتصاد نهادگرای اصیل: تأملی در اندیشه‌های کامنز و رویکرد مبادلاتی او»، برنامه و بودجه، سال شانزدهم، ش1.
  22. میزگرد علمی اسلام، نهادها و توسعه (1389)، مصاحبه شوندگان: علی‌اکبری حسن، محمدجواد ایروانی، محمد خوش‌چهره، بابک نگاهداری، مهدی ناظمی و سیدمرتضی نبوی، راهبرد توسعه، ش23، ص5−42.
  23. نظری، حسن‌آقا (1387)، «جایگاه اعتباریات در روابط اقتصادی−اجتماعی»، مجله مطالعات اقتصاد اسلامی، ش۱، ص۲۹−42.
  24. ــــــــــــ (1389)، «تأثیر بخش اعتباری قراردادی آموزه‌های اسلامی بر بخش واقعی اقتصاد به‌عنوان زمینه شکل‌گیری نظریات علمی اقتصاد اسلامی»، مجله مطالعات اقتصاد اسلامی، ش۴، ص۱۴۷−۱۶۲.
  25. نورث، داگلاس (1379)، ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی، ترجمه غلامرضا آزاد، تهران: نشر نی.
    1. Coase, Ronald H. (Nov.1937), “The Nature of the Firm”, Economica, New Series, Vol. 4, No. 16, pp. 386-405.
    2. Commons, J. R. (1899), “A Sociological View of Sovereignty: I ”, American Journal of Sociology, Vol. 5, No. 1
    3. Commons, J. R. (1931), “Institutional Economics”, American Economic Review,Vol.21, No. 4, pp. 648-657.
    4. Hodgson Geoffrey M (2 june 2000), “What is the Essence of Institutional Economics”, The Journal of Economic ISSUES, Vol. 36, No. 2.
    5. Hodgson Geoffrey M. (March 1998), “The Approach of Institutional Economics”, Journal of Economic Literature, Vol. XXXVI.
    6. Hodgson Geoffrey M. (1 March 2006), “What Are Institutions?”, JOURNAL OF ECONOMIC ISSUES, Vol. XL, No. 1.
    7. Lawson, Tony (1 March 2003), “Institutionalism: On the Need to Firm up Notions of Social Structure and the Human Subject”, JOURNAL OF ECONOMIC ISSUES, Vol. XXXVII, No. 1.
    8. Mitchell, W. C.(1910), “The Rationality of Economic Activity II”, Journal of Political Economy, Vol. 18, No. 31, pp. 197-216.
    9. North, Douglass C., & Robert Paul Thomas (1973), The Rise of the western world, Cambridge: Cambridge university Press.
    10. Rodrik Dani (February 2000), Institutions for High- Quality Growth What they are and How to Acquire Them, Massachusetts Avenue, Cambridge.
    11. Rutherford Malcolm (Summer, 2001), “Institutional Economics: Then and Now”, The Journal of Economic Perspectives, Vol. 15, No. 3, pp. 173-194
    12. Veblen Thorstein (Nov., 1909), “The Limitations of Marginal Utility”, Journal of Political Economy, Vol. 17, No. 9, pp. 620-636
    13. Williamson, Oliver.E (September2000), “The New Institutional Economics: Taking Stock, Looking Ahead”, Journal of Economic Literature, Vol. XXXVIII, pp. 595-613.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار