تبیین نظری خط فقر از دیدگاه اقتصاد اسلامی براساس استانداردهای آماری اقتصاد ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)

چکیده

عدالت اقتصادی یکی از اصول اقتصاد اسلامی به‎ شمار آمده و پژوهشگران این عرصه تاکنون نظریه‌ها و پژوهش‌های گسترده‎ای در راستای مبتنی کردن توصیه‎های سیاستی اقتصادی بر این اصل مهم انجام داده‎اند. هدف از این مقاله معرفی حدکفاف بجای خط فقر و ارائه معیاری جهت اندازه­گیری حدکفاف در اقتصاد اسلامی است.  ابتنای نظریۀ عدالت اقتصادی بر «استحقاق» تمرکز این دسته از پژوهش‌ها بر تبیین هرچه بیشتر و دقیق‎تر این انگاره را در اقتصاد اسلامی می‎طلبد. عدالت اقتصادی در آموزه‎های اسلامی مستلزم این است که دست‌کم به چهار استحقاق حد کفافی، توازن، سهم‌بری عوامل تولید و اعتدالی−عرفی، جامه عمل پوشانده شود.
در این مقاله با روش توصیفی−تحلیلی و با استفاده از روش‎های ریاضی به تبیین کرانه پایین حد کفاف فقر و ارائه راهکارهایی برای برآورد آن پرداخته و در ضمن به مقایسه آن با خط فقر در اقتصاد متعارف خواهیم پرداخت. نتیجه‎ این مقاله نشان می‎دهد خط فقر و کرانۀ پایین حد کفاف دو معیار کاملاً جداگانه بوده و براساس روایات می‎توان اولین نقطه عطف توزیع درآمد را حد کفاف در نظر گرفت و در بیشتر مواقع حد کفاف بالاتر از خط فقر قرار می‎گیرد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آمدی، عبدالواحد بن محمد (1440ق)، غررالحکم، قم: دارالکتاب اسلامی.
  2. آهنگری عبدالمجید و حسین عسکری‌پور (1397)، «اندازه‌گیری شاخص‌های فقر نسبی در خانوارهای شهری استان گیلان»، توسعه اجتماعی، دوره 12، ش4، ص113−130.
  3. ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی (1382)، تحف العقول، احمد جنتی، تهران: امیرکبیر.
  4. ابن‎بابویه، محمد بن علی (1376)، الأمالی، تهران: کتابچی.
  5. امانی‌پور، مونا؛ نصرت نیلساز و جواد ایروانی (بهار 1396)، «بررسی حد فقر و عوامل مؤثر بر آن از دیدگاه امام علیg»، فصلنامه پژوهش‎های نهج‌البلاغه، سال 16، ش52، ص45−64.
  6. باقری، فریده؛ نیما دانش‌پرور و حسین کاوند (پاییز و زمستان 1386)، «روند خط فقر و شاخص‌های فقر در ایران طی سال‌های 1375−1385»، بررسی‌های آمار رسمی ایران، ش71، ص71−82.
  7. جهان‌بین، فرزاد و محمد نعمتی (تابستان 1394)، «معیار و راهبردهای عدالت اقتصادی در نهج‌البلاغه»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، دوره 3، ش10، ص103−122.
  8. حرّ عاملی، محمد بن حسن (1416ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل‎البیت.
  9. حسینی، سیدرضا (1387)، «معیارهای عدالت اقتصادی از منظر اسلام (بررسی انتقادی نظریه شهید صدر)»، اقتصاد اسلامی، ش32، ص5−36.
  10. خمینی، روح‎الله (1392)، تحریر الوسیله، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیe.
  11. خمینی، روح الله (1378)، صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیe.
  12. رجایی، محمدکاظم و مهدی معلمی (1390)، «درآمدی بر مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص‎های آن»، معرفت اقتصاد‎ اسلامی، سال 2، ش2، ص5−30.
  13. رجایی، سید‎محمد‎کاظم (1392 الف)، «مفهوم و شاخص عدالت»، معرفت اقتصادی، سال 5، ش1، پیاپی 9، ص79−104.
  14. رجایی، سیدمحمدکاظم (پاییز و زمستان 1391)، «توازن یا عدم تداول ثروت در دست اغنیا»، معرفت اقتصاد اسلامی، ش7، ص23−46.
  15. سیوطی، جلال‌الدین (1404)، الدر المنثور، قم: انتشارات آیت‌الله مرعشی نجفی.
  16. شعیری، محمد ‎بن ‎محمد (1363)، جامع الأخبار، قم: انتشارات رضی.
  17. صدر، محمدباقر (1417ق)، اقتصادنا، مصحح: عبدالحکیم ضیاء و همکاران، دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان، قم: انتشارات ایران.
  18. صدوق، محمد ‎بن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  19. طباطبائی، محمدحسین (1378)، المیزان فی تفسیر القرآن، موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین.
  20. طوسی، محمد بن حسن (1387)، المبسوط فى فقه الامامیه، تهران: مکتبة المرتضویة.
  21. عیوضلو، حسین، (بهار و تابستان 1389)، «مروری بر معیارهای عدالت اجتماعی و اقتصادی در تطبیق با چارچوب شریعت اسلام»، مطالعات اقتصاد اسلامی، سال 2، ش2 (پیاپی 4)، ص5-23.
  22. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، قم: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
  23. گزارش رسمی بودجه خانوار (1396)، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، نتایج بررسی بودجه خانوار در مناطق شهری ایران.
  24. مجمع اللغة العربیة (2004م)، المعجم الوسیط، مصر: مکتبة الشروق.
  25. محمدى رى‌شهرى، محمد (1389)، میزان الحکمة، قم: مؤسسه دارالحدیث.
  26. محمودی، وحید و قاسم صمیمی‌فر (1384)، «فقر «قابلیتی»»، فصلنامه پژوهشی رفاه اجتماعی، دوره ۵، ش17، ص9−32.
  27. محمودی، وحید (1386)، اندازه‌گیری فقر و توزیع درآمد در ایران، تهران: انتشارات سمت.
  28. مرکز آمار ایران (1392)، گزارش تعاریف و مفاهیم استاندارد آماری، تهران: مرکز آمار ایران.
  29. نوری، حسین بن محمدتقی (1408ق)، مستدرک الوسایل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسه آل البیت.
  30. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1391)، تقریرات درس خارج فقه، اصفهان: انتشارات مدرسه قائمیّة.
  31. یزدی، سیدکاظم (1430)، عروة الوثقی، قم: انتشارات مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیتb.
  32. یوسفی، احمد‎علی (تابستان 1395)، «رابطه کفاف و توسعه در مصرف براساس روایات اسلامی»، علوم حدیث، دوره 21، ش80، ص138−158.
    1. Adam Smith (1967), An Inquiry into the nature and causes of the Wealth of Nations, Modern Library, NewYork.
    2. Atkinson, A.B. (1987), “on the measurement of povery”, Econometrica, 55, 746-749.
    3. http://www.worldbank.org/en/topic/measuringpoverty
    4. Orshanski, M. (1965), “Counting the Poor another look at the poverty profile”, Social Secturity Bulletin, 28, pp. 3-39.
    5. World Bank: https://blogs.worldbank.org/developmenttalk/international-poverty-line-has-just-been-raised-190-day-global-poverty-basically-unchanged-how-even.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار