شناسایی و اولویت‎بندی مؤلفه‎های اثرگذار بر انتخاب ساختار صکوک مناسب جهت تأمین مالی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه امام صادق

2 انجمن مالی اسلامی ، تهران، ایران

3 استادیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) تهران، ایران

چکیده

با توجه‎ به گستردگی و تنوع ساختار اوراق بهادار اسلامی (صکوک) قابل‎انتشار، تعیین عوامل اثرگذار در انتخاب ساختار مناسب صکوک برای بانیان متقاضی، یکی از مسائل اصلی بازار اوراق بدهی است؛ بنابراین هدف این پژوهش شناسایی و اولویت‎بندی مؤلفه‎های اثرگذار در تعیین ساختار مناسب صکوک جهت تأمین مالی نیازهای مختلف بخش دولتی و خصوصی است.
این پژوهش از منظر هدف کاربردی و از منظر ماهیت توصیفی−پیمایشی است و از روش مدل‎سازی معادلات ساختاری برای شناسایی و اولویت‎بندی مؤلفه‎های مؤثر استفاده شده است. نمونه پژوهش از میان خبرگان حوزه تأمین مالی بازار سرمایه کشور انتخاب شده و داده‎های پژوهش با استفاده از ابزار پرسشنامه جمع‎آوری شده است. در این پژوهش عوامل مؤثر مورد تأیید خبرگان در پنج طبقه اصلی شامل مؤلفه‎های مربوط به بانی، دارایی و منفعت مبنای انتشار اوراق، ارکان انتشار، ساختاربندی و مؤلفه‎های شرعی طبقه‎بندی شده‎اند.
نتایج نشان‎دهنده آن است که در بین پنج مؤلفه اصلی، مؤلفه‎های مربوط به دارایی و منفعت مبنای انتشار بیشترین تأثیر و مؤلفه مربوط به ارکان انتشار کمترین تأثیر را در تصمیم‎گیری بانیان انتشار اوراق در انتخاب ساختار مناسب صکوک دارد.

کلیدواژه‌ها


1. باباجانی، جعفر و امیرعباس صاحبقرانی (1398)، «ابعاد رتبه‎بندی صکوک منتشره در بازار سرمایه کشور»، تحقیقات مالی اسلامی، 7 (14)، ص397−424.
2. توحیدی، محمد و رضا یارمحمدی (1398)، «نوع‎شناسی و طبقه‎بندی اوراق بهادار اسلامی (صکوک) از منظر معیارهای گوناگون»، فصلنامه علمی ترویجی اقتصاد و بانکداری اسلامی، 8 (28)، ص41−76.
3. توحیدی، محمد (1396)، تحلیلی بر صکوک به پشتوانه دارایی و صکوک مبتنی بر دارایی، مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار.
4. توحیدی، محمد؛ مجتبی کاوند و امیرحسین اعتصامی (1393)، طبقهبندی اوراق بهادار اسلامی (صکوک)، مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار.
5. هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار (1390)، دستورالعمل انتشار اوراق اجاره.
6. شهریاری، مجید (1395)، «صکوک مشارکت ترکیبی، ابزار اسلامی تأمین مالی طرح‎های دانش‎بنیان»، دو فصلنامه علمی و پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، 5 (10)، ص133−154.
7. شیرمردی احمدآباد، حسین و محمد فطانت‎فرد (1399)، «صکوک وکالت، ابزار مالی نوین در تأمین مالی مسکن»، پژوهشهای راهبردی بودجه و مالی، 1 (2)، ص32−58.
8. شیرمردی احمدآباد، حسین و کامران ندری (1396)، «اوراق سلف موازی، ابزاری مناسب برای تأمین مالی مسکن»، دو فصلنامه جستارهای اقتصادی، 14(28)، ص121−151.
9. شیرمردی احمدآباد، حسین (1398)، «اوراق جعاله، ابزاری مناسب برای تأمین مالی صنعت نفت‎وگاز»، مطالعات اقتصاد اسلامی، 11 (2)، ص 218−248.
10. عربی، سیدهادی؛ سیدمهدی موسوی‎برودی و حسین شیرمردی احمدآباد (1397)، «صکوک وکالت»، «ابزار مناسب تأمین مالی کارآفرینی دانشگاهی»، دو فصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، 10 (19)، ص5−24.
11. فدائی‎واحد، میثم و محمدرضا مایلی (1393)، «اولویت‎بندی عوامل مؤثر بر تأمین مالی در ایران با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی»، فصلنامه سیاستهای مالی و اقتصادی، 2 (6)، ص 141−160.
12. سعید فراهانی‎فرد (1388)، «صکوک سلف، ابزاری مناسب برای تأمین مالی و پوشش ریسک»، اقتصاد اسلامی، 9 (33)، ص 7−32.
13. قلیچ، وهاب (1397)، «بررسی اوراق وکالت دولتی مالزی و ارائه الگویی بومی برای اقتصاد ایران»، اقتصاد اسلامی، 18 (72)، ص183−211.
14. مزینی، امیرحسین؛ سعید قربانی و نسرین صلح‎خواه (1393)، «طراحی الگوی عملیاتی تأمین مالی بخش صادرات با استفاده از صکوک در اقتصاد ایران»، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 14 (2)، ص255−233.
15. مصباحی‎مقدم، غلامرضا؛ مجتبی کاوند و حمیدرضا اسمعیلی‎گیوی (1388)، «ارائۀ الگوی تأمین مالی توسعۀ موقوفات با استفاده از انتشار اوراق منفعت (صکوک انتفاع)»، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، 5 (10)، ص69−92.
16. موسویان، سیدعباس (1386)، «صکوک مزارعه و مساقات، ابزار مالی مناسب برای توسعه بخش کشاورزی ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 7 (26)، ص71−96.
17. موسویان، سیدعباس؛ مجتبی کاوند و علی ردادی (1389)، «اوراق بهادار (صکوک) مضاربه، ابزاری مناسب برای توسعه بخش صادرات ایران»، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، 7 (13)، ص145−171.
18. موسویان، سیدعباس (1386)، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
19. موسویان، سیدعباس؛ محمدهاشم بت‎شکن و فرشته رحیمی‎الماسی (1398)، «طراحی و بررسی فقهی اوراق جعاله جهت تأمین مالی طرح‎های زیرساختی حمل‎ونقل جاده‎ای در ایران»، تحقیقات مالی اسلامی، 8 (2)، ص307−338.
20. موسویان، سیدعباس؛ حسین‎پور، محمد و مجتبی کاوند (1391)، «اوراق بهادار (صکوک) وکالت، ابزاری مناسب برای تأمین مالی صنعت پتروشیمی»، نشریه اقتصاد اسلامی، 12(47)، ص103−130.
21. موسویان، سیدعباس؛ مجتبی کاوند و حمیدرضا اسمعیلی‎گیوی (1387)، «اوراق بهادار (صکوک) جعاله، ابزاری کارآمد برای توسعه صنعت گردشگری»، نشریه اقتصاد اسلامی، 8 (32)، ص141−170.
22. موسویان، سیدعباس (1389)، «اوراق سلف، ابزاری برای تأمین مالی پروژه های بالادستی صنعت نفت»، نشریه اقتصاد اسلامی، 10(39)، ص85−116.
23. موسویان، سیدعباس (1391)، بازار سرمایه اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
24. نجفی، مهدی (1385)، «بررسی فرایند تأمین مالی از طریق انتشار صکوک»، ماهنامه بورس اقتصادی، 53، ص36−43.
25. نظرپور، محمدنقی؛ سیدمحسن فاضلیان و ناهید مؤمنی‎نژاد (1393)، «ارائه الگوی مطلوب تأمین مالی صنعت نفت ایران بر پایه صکوک استصناع و رتبه‎بندی ریسک‎های آن با استفاده از روش تحلیل سلسله‎مراتبی»، تحقیقات مالی اسلامی، 3 (6)، ص67−98.
26. مجلس شورای اسلامی (1384)، قانون بازار اوراق بهادار.
27. Arabi, Syed Hadi; Mousavi Barroudi, Seyed Mehdi and Shirmardi Ahmadabad, Hossein (2019), “Wakala Sukuk, a Suitable Instrument for Financing University Entrepreneurship”, Bi-Quarterly Journal of Islamic Economics, 10 (19), pp. 5-24. (in persian).
28. Diamantopoulos, A. & Siguaw, J. A. (2006), “Formative Versus Reflective Indicators in Organizational Measure Development: a Comparison and Empirical Illustration”, British Journal of Management, 17, 263–282.
29. Grewal, Rajdeep, Cote, Joseph A. and Baumgartner, Hans (2004), “Multicollinearity and Measurement Error in Structural Equation Models: Implications for Theory Testing”, Marketing Science, 23(4), 519–29.
30. Hair, J. F. Hult, T. Ringle, C. M. and Sarstedt, M. (2011), Partial Least Squares Structural Equation Modelling (PLS-SEM). Azar, A. and Gholamzadeh, R. Negahedanesh, Tehran.
31. IFSB. (2005), Islamic Financial Services Board (IFSB) s Capital Adeuacy Standard For Institution (Other than Insurance Institutions) Offering Only Islamic Financial Services. Kualal Lumpur: Islamic Financial Services Board.
32. Kamil, W. A. (2008), Introduction to Sukuk, In R. Ratings, Malaysian Sukuk Market Handbook - Your Guide to the Malaysian Islamic Capital Market, (pp. 21-49). Kuala Lumpur: RAM Rating.
33. Lawshe, C. A. (1975), “Quantitative Approach to Contentvalidity”, Personnel Psychology, 28, pp.563-575.
34. Lotter, Philipp & Howlader, Khalid. (2007), Underestanding Moody’s Approach to Unseured Corporate Sukuk. Dubai: Moody’s Investor Service.
35. Mohd Noor, L. (2008), Sukuk Rating - General Approach, Criteria and Methodology, In R. Ratings, Malaysian Sukuk Market Handbook - Your Guide to the Malaysian Islamic Capital Market(pp. 147-161). Kuala Lumpur: RAM Ratings).
36. Mousavian, Seyed Abbas (2008), Islamic Financial Instruments (Sukuk), Tehran, Publications of the Institute of Islamic Culture and Thought. (in persian).
37. Podsakoff, P.M. Mackenzie, S.B.B. Bachrach, D.G.& Podsakoff, N.P. (2005), “the Influence of Management Journals in the 1980's and 1990's”, Strategic Management Journal.