تأملی بر جایگاه عدالت در پیوند حقوق و اقتصاد

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق اقتصادی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری، حقوق خصوصی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

چکیده

امروزه با گسترش جوامع بشری شاهد شکل‌‌گیری نهاد‌‌ها و سازمان‌‌ها با کارکردهای نوین حقوقی هستیم که تنظیم و تدوین قوانین حاکم بر آنها با رویکرد حقوقی صرف، ناروا عنوان شده و موجب دخالت علم اقتصاد و به‌تبع آن تحلیل اقتصادی حقوق شده است. تحلیل‌‌هایی که با هدف ایجاد یا افزایش عدالت و کارایی گاه سبب ورود محدودیت‌‌هایی بر اجرای حقوق و آزادی-های افراد می‌‌شود. این پیگیری کارایی این نگرش را در ذهن برخی ایجاد نموده است که تحلیل اقتصادی حقوق در تعارض با عدالت می‌باشد که به‌عنوان مبنا و هدف قواعد حقوقی است؛ اما مدافعان تحلیل اقتصادی حقوق، نه‌تنها معتقد به هیچ تعارضی نبوده، بلکه توجه به نگرش تحلیل اقتصادی را امری ضروری در تدوین و اصلاح قوانین به‌منظور تأمین هر چه مناسب‌‌تر عدالت اجتماعی می‌‌دانند. مقالۀ پیش رو با اتخاذ روش توصیفی‌ـ تحلیلی، درصدد تبیین رابطه تحلیل اقتصادی حقوق با مبانی عدالت و تعیین جایگاه این نگرش در امر قانون‌‌گذاری است. نتایج نشان می‌دهد استفاده از نگرش تحلیل اقتصادی حقوق افق‌‌های جدیدی را برای تحول در حقوق (در راستای تحقق هرچه شایسته‌‌تر عدالت) در اختیار قوه مقننه قرار می‌‌دهد و شایسته است از ظرفیت‌‌‌های آن در امر قانون‌‌گذاری و اصلاح قوانین بهره برده شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آقایی طوق، مسلم (1392)، «تحلیل اقتصادی حقوق»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، 4(2)، ص1-17.
  2. بادینی، حسن (1382)، «مبانی فلسفی نگرش اقتصادی به حقوق»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 62، ص91-136.
  3. بیات کمیتکی، مهناز و مهدی بالوی (1396)، «روش حل تعارض حقوق فردی و منافع جمعی در رویه قضایی دادگاه اروپایی حقوق بشر»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، 77، ص319-344.
  4. پژوهشکده تحقیقات اسلامی (1386)، فرهنگ شیعه، چاپ دوم، قم: انتشارات زمزم هدایت.
  5. ذوقی، سعید (1395)، «آشنایی با مبانی تحلیل اقتصادی حقوق»، مجله گفتمان حقوقی، 30، ص35-62.
  6. راسخ، محمد (1388)، نظریه حق در حقوق بشر در جهان معاصر، تهران: انتشارات کمیسیون حقوق بشر اسلامی.
  7. راسخ، محمد و مهناز بیات کمیتکی (1391)، «حق و مصلحت در ترازوی عدالت»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، 8، ص385-426.
  8. رالز، جان (1387)، نظریه عدالت، ترجمه سید محمد کمال سروریان و مرتضی بحرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  9. _____ (1376)، عدالت و انصاف و تصمیم‌‌‌‌گیری عقلانی، ترجمه مصطفی ملکیان، نقد و نظر، 1 (2 و 3)، ص80-93.
  10. طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن (1381)، الاحتجاج، ترجمه آیت‌الله جعفری، تهران: انتشارات اسلامیه.
  11. کاپلستون، فردریک (1362)، تاریخ فلسفه، ترجمه سید جلال‌الدین مجتبوی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگ.
  12. کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفه حقوق، تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
  13. _________ (1379)، کلیات حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  14. کلی، جان (1382)، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمه محمد راسخ، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  15. کوتر، رابرت، و ویولن، تامس (1388)، حقوق و اقتصاد، ترجمـه یدالله دادگـر و حامـد اخـوان هزاوه، همدان: انتشارات نور علم.
  16. لاگلین، مارتین (1388)، مبانی حقوق عمومی، ترجمه محمد راسخ، تهران: نشر نی.
  17. مصباح یزدی، محمدتقی (1374)، آموزش عقائد، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  18. مطهری‌، مرتضی (1354)، سیری در نهج‌البلاغه، تهران: چاپخانه رودکی.
  19. _________ (1369)، مقدمه‌‌‌‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، جلد دوم، تهران: نشر صدرا.
  20. موحد، محمدعلی (1381)، در هوای حق و عدالت (از حقوق طبیعی تا حقوق بشر)، تهران: انتشارات کارنامه.
  21. نعیمی، سـید مرتضـی و محمد راسـخ (1391)، «تبیـین و نقـد انسـان اقتصـادی در رویکـرد اقتصادی به حقوق»، دانشنامه حقوق اقتصادی، 19(2)، ص134-168.
  22. والزر، مایکل (1389)، حوزه‌‌‌‌های عدالت در دفاع از کثرت‌‌‌‌گرایی و برابری، ترجمه صالح نجفی، تهران: نشر راهنما.
  23. Alexy, R. (2002), A Theory of Constitutional Rights. (ed.) Julia Rivers, New York: Oxford University Press.
  24. Cooter, Robert, & Ulen, Thomas, (2016), Law and Economic. 2nd edition, USA, Harper Collins publishers.
  25. Dworkin, Ronald (1994), is wealth a value? 9 journal of legal studies. reprinted in foundations of the economic approach to law, by a very wiener kats.
  26. Friedman, David (1987), Law and Economics. The New Palgrave: A Dictionary of Economics.
  27. Korobkin, Russell. B and Ulen, Thomas.S. (2000), Law and Behavioral Science: Removing the Rationality Assumption from Law and Economics. California Law Review, 88(4), 1051-1144.
  28. wiliam & posner Richard (1987), the economic structure of tort law. Harvard University Press.
  29. Posner, A. Richard (1999), Consequentialism, In Introduction to the Philosophy of law, Readings & Cases, Problems of Jurisprudence. Oxford University Press.
  30. Posner, A. Richard, (1990), The Problems of Jurisprudence. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
  31. Simon, Herber A. (1993), Altruism and Economics. The American Economic Review, 83(2), 156-161.
  32. White, Mark. D., (2009), Theoretical Foundation of law and Economic. Cambridge university press, first published.
  33. Mackaay, Ejan (2000), History of Law and Economics. in: Encyclopedia of Law and Economics, Vol. I, Boudewijn Bouckaert and Gerrit De Geest (eds), Cheltenham, UK, Edward Elgar.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار