شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های دینی مؤثر بر معیشت و رفاه عمومی در اقتصاد اسلامی با روش AHP

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی، دانشیار، هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 گروه اقتصاد اسلامی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه قم، قم، ایران.

3 فارغ‌التحصیل دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی و پژوهشگر اندیشکده قصد

10.30471/iee.2024.9574.2357

چکیده

یکی از مؤلفه‌های پیشرفت و دغدغه‌های اسلام و در ذیل آن اقتصاد اسلامی پرداختن به معیشت و رفاه عمومی جامعه مسلمین است. دین اسلام در خصوص این مسئله جامعه را به برادری و کمک به یکدیگر دعوت می‌کند و برای این موضوع مهم ابزارهایی را طراحی کرده است. این ابزارها در قالب فرائض، نوافل و مناسک متجلی شده و برای به حداقل رساندن فقر و زدودن شکاف طبقاتی و تقریب و الفت قلوب به یکدیگر در جامعه اسلامی کمک می‌کنند. این پژوهش این ابزارها را به سه دسته کلی شامل شاخص‌های استطاعت، شاخص‌های اعانت و شاخص‌های عدالت‌محور دسته‌بندی کرده است. شاخص‌های استطاعت متشکل از شاخص‌هایی هستند که مکلفین موظف بر اجرای آنها هستند؛ همچون شاخص خمس و زکات و حج و جهاد. دسته دوم شاخص‌های اعانت هستند و شامل آموزه‌های اقتصادی مستحبی و دارای ضرورت مانند مواسات، صدقه، انفاق، وقف و نذر هستند. دسته سوم از معیارها، شاخص‌‌های عدالت‌محور مشتمل بر شاخص اعتدال، تبعیض، توازن، کنز و اسراف هستند. در این پژوهش مطابق با نظرات خبرگان و با استفاده از روش تحلیل سلسه مراتبی (AHP) شاخص‌ها اهمیت‌سنجی و رتبه‌بندی شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، عدالت در میان شاخص‌های اصلی و شاخص فرعی زکات و خمس و زیرشاخص‌های توازن مواهب، تشکیلات جهادی، تبعیض، ریشه‌کنی فقر و ایمان به خمس حائز بیشترین اهمیت شدند. این شاخص‌ها می‌توانند معیار خوبی برای سنجش میزان معیشت و رفاه عمومی و میزان مقیَد بودن جامعه مسلمان به آموزه‌های اقتصادی اسلام باشند.

کلیدواژه‌ها