شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های دینی مؤثر بر معیشت و رفاه عمومی در اقتصاد اسلامی با روش تحلیل سلسله‌ مراتبی

چکیده گسترده
مقدمه و اهداف: یکی از مؤلفه‌های پیشرفت و دغدغه‌های اسلام و در ذیل آن اقتصاد اسلامی پرداختن به معیشت و رفاه عمومی جامعه مسلمین است. دین اسلام درخصوص این مسئله جامعه را به برادری و کمک به یکدیگر دعوت و برای این موضوع مهم ابزارهایی را طراحی کرده است. این ابزارها در قالب فرایض، نوافل و مناسک متجلی شده و به حداقل رساندن فقر و زدودن شکاف طبقاتی و تقریب و الفت قلوب به یکدیگر در جامعه اسلامی منجر می‌شود. ازاین‌رو، احادیث بسیاری راجع به مسئولیت‌های اجتماعی و برطرف کردن نیازهای مؤمن از طریق مواسات، قرض‌الحسنه، انفاق، صدقه، هبه، هدیه، وقف، نذر مطرح شده است. ازسویی‌ دیگر، وجود واجباتی مانند زکات و خمس در کنار مستحباتی همچون مواسات و صدقه و نذر و وقف و انفاق سبب می‌شود طیف وسیعی از جامعه مسلمین با روابط و پرداخت‌های نیکوکارانه، حتی باوجود حکومت‌های نالایق و ظالم، با فقر و تنگدستی کمتر و در نتیجه با گسست اجتماعی کمتری مواجه شوند. هدف این پژوهش عبارت است از استخراج معیارها و ملاک‌‌ها به‌منظور سنجش حد کفاف و توازن رفاه عمومی و دسته‌بندی و رتبه‌بندی آنهاست. طبق آموزه‌های اسلامی برخی از اعمال واجب نیاز به دستیابی به تمکن مالی مورد نظر را دارند و برخی دیگر از اعمال، صرفاً کمک‌های اجتماعی و اخلاقی در جامعه را شامل می‌شوند و برخی امور نیز به عدالت فردی و اجتماعی واحدهای اجتماعی همچون خانواده‌ها و حکمران‌ها در جامعه برمی‌گردد. بدین‌منظور در این مطالعه ملاک‌هایی در سه قالب استطاعت، اعانت و عدالت در حوزه معیشت و رفاه عمومی تعیین می‌شود.
روش: در پژوهش حاضر از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) استفاده شده است. این روش، مسائل پیچیده را براساس آثار متقابل آنها مبتنی بر نظرات خبرگان بررسی می‌کند و آنها را به شکلی ساده تبدیل نموده و سپس به حل آنها می‌پردازد. بدین‌صورت که با توجه به شاخص‌هایی که تصمیم‌گیرنده تعیین می‌کند (شاخص می‌تواند کمّی باشد یا کیفی)، این روش به‌منظور تصمیم‌گیری و انتخاب یکی از گزینه‌های تصمیم به کار می‌رود. درواقع، این روش زمانی مفید است که عمل تصمیم‌گیری با چند گزینه و شاخص تصمیم‌گیری روبه‌رو باشد. مهم‌ترین قابلیت روش تحلیل سلسله‌مراتبی در توانایی تبدیل ساختار سلسله‌مراتبی یک مسئله پیچیده چند شاخصه به ساختار بسط داده شده، برای درک بهتر تصمیم‌گیرنده از مسئله تصمیم‌گیری است. این روش شامل چهار مرحله است. گام نخست، مدل‌سازی است که طی آن، ارتباط عناصر تصمیم که شامل شاخص‌‌های تصمیم‌گیری و گزینه‌های تصمیم است، به‌صورت سلسله مراتبی مشخص می‌شود. در گام دوم عناصر هر سطح نسبت به سایر عناصر مربوط خود در سطح بالاتر به‌صورت زوجی مقایسه شده و به‌نحوی ماتریس‌های مقایسه زوجی تشکیل می‌شود. بعد از محاسبه وزن نسبی بین عناصر، در گام سوم، وزن و اهمیت عناصر تصمیم برای هر گزینه، از مجموع حاصل‌ضرب هر معیار در امتیاز گزینه مورد نظر به‌دست می‌آید. در گام چهارم نیز با ادغام وزن‌های نسبی، گزینه‌‏های تصمیم رتبه‌بندی می‌شوند. وزن نهایی هر گزینه از مجموع حاصل‌ضرب وزن هر شاخص در وزن همان گزینه به دست می‌آید.
نتایج: مبتنی بر یافته‌های این پژوهش معیارهای سنجش معیشت و رفاه عمومی در سه دسته کلی شامل شاخص‌های استطاعت، شاخص‌های اعانت و شاخص‌های عدالت‌محور قرار می‌گیرند. شاخص‌های استطاعت متشکل از شاخص‌هایی هستند که مکلفین موظف بر اجرای آنها هستند؛ همچون شاخص خمس، زکات، حج و جهاد. دسته دوم، شاخص‌های اعانت هستند و شامل آموزه‌های اقتصادی مستحبی و دارای ضرورت مانند مواسات، صدقه، انفاق، وقف و نذر هستند. گروه سوم از معیارها، شاخص‌‌های عدالت‌محور مشتمل بر اعتدال، تبعیض، توازن، کنز و اسراف هستند. براساس نتایج به‌دست‌آمده از نظرات خبرگان و با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی طبق جدول الف، در بخش فریضه زکات، زیرشاخص‌های ریشه‌کنی فقر، نظام‌سازی، رشد رزق جامعه، در بخش فریضه خمس، ایمان به خمس، خدمات اجتماعی خمس و بازتوزیع متوازن، در بخش حج و زیارت، زیارت در سبد خانواده و شاخص عهد، در بخش مجاهدت، تشکیلات جهادی و پویایی جهاد، در بخش اعانت، خدمات وقف و یاریگری و مواسات و در بخش عدالت نیز توازن مواهب و میزان تبعیض بیشترین اهمیت را داشتند. این شاخص‌ها می‌توانند معیار خوبی برای سنجش میزان معیشت و رفاه عمومی و میزان مقید بودن جامعه مسلمان به آموزه‌های اقتصادی اسلام باشند.
جدول الف. اوزان نهایی شاخص‌های اصلی و فرعی دینی مؤثر بر معیشت و رفاه عمومی

شاخص‌های اصلی

وزن

زیرشاخص‌ها

وزن در زیرگروه

وزن نهایی

رتبه

زکات (استطاعت)

228/0

تعهد پرداخت

081/۰

۱۳۵/۰

25

نظام سازی

268/0

247/۰

9

رشد رزق جامعه

155/۰

187/0

16

حد کفاف خانواده‌

093/۰

145/۰

19

ریشه‌کنی فقر

321/۰

270/0

5

رشد زکات

082/۰

137/0

22

خمس (استطاعت)

227/0

تعهد پرداخت

082/۰

1364/۰

23

بازتوزیع متوازن

236/۰

231/۰

12

ایمان به خمس

289/۰

256/۰

6

خدمات اجتماعی خمس

251/0

238/۰

10

رشد سالانه خمس

142/۰

179/0

18

حج و زیارت (استطاعت)

115/0

شاخص عهد (تعداد زوار)

178/۰

143/۰

20

سفرهای زیارتی

161/۰

1360/۰

24

حجم اقتصاد زیارت

111/۰

112/0

27

زیارت در سبد خانواده

551/۰

251/0

7

مجاهدت (استطاعت)

196/0

تشکیلات جهادی

541/۰

325/۰

2

جهادگری

1/۰

140/۰

21

خدمات جهاد

167/۰

180/0

17

پویایی جهاد

192/۰

193/۰

14

اعانت

146/0

میزان صدقه

061/۰

094/۰

28

مخارج انفاق

010/۰

038/۰

۳۰

سرانه تکفل

014/۰

045/۰

29

یاریگری و مواسات

243/۰

188/0

15

اندازه اطعام

0۸7/۰

113/0

26

خدمات وقف

370/۰

232/۰

11

عدالت

397/0

اعتدال خانواده

125/۰

22۲/۰

13

میزان تبعیض

231/۰

302/۰

3

توازن مواهب

302/۰

346/۰

1

کنز ثروت

156/۰

248/0

8

حد اسراف

۱۸۷/۰

۲۷۲/۰

۴

بحث و نتیجه‌گیری: در این پژوهش تلاش می‌شود مسئله معیشت و رفاه عمومی از منظر اسلام بررسی و برای سنجش این مسئله شاخص‌ها و سنجه‌هایی طراحی شود. برای طراحی این شاخص‌ها و ملاک‌ها در وهله نخست به واجبات و مستحبات و ساختارهای دین اسلام و قابلیت آنها برای کاهش فقر و افزایش معیشت و رفاه عمومی پرداخته می‌شود. سپس شاخص‌هایی از متن این احکام برای سنجش معیشت و رفاه عمومی استخراج و پیشنهاد می‌شود. براساس‌این، شاخص‌ها در سه نوع شاخص‌های استطاعت و شاخص‌های اعانت و شاخص‌های عدالت دسته‌بندی می‌شود. در ذیل شاخص‌های استطاعت، شاخص‌های فرعی برای اندازه‌گیری فرایضی چون زکات و خمس و حج و نیز مجاهدت طراحی می‌شود. همچنین تحت عنوان شاخص‌های اعانت، زیرشاخص‌هایی برای اعمال و عبادات مستحبی چون صدقه، انفاق، مواسات، نذر و وقف معرفی می‌شود. در پایان نیز شاخص‌های عدالت‌محور با معیارهایی نظیر اعتدال خانواده، تبعیض، حد توازن معیشت، کنز ثروت و حد اسراف طراحی می‌شود. درنهایت شاخص‌ها و زیرشاخص‌ها با استفاده از نظرات خبرگان و از طریق روش سلسله ‌مراتبی اهمیت‌سنجی می‌شوند. براساس‌ این، شاخص‌های عدالت حائز بیشترین اهمیت نسبت به شاخص‌های استطاعت و اعانت شدند. در زیرشاخص‌ها نیز در شاخص‌های استطاعت، به‌ترتیب مؤلفه‌های زکات، خمس، مجاهدت و زیارت، در شاخص‌های اعانت، مؤلفه‌های خدمات وقف، یاریگری و مواسات و اندازه اطعام و در شاخص‌های عدالت نیز توازن مواهب، تبعیض و حد اسراف بیشترین درجه اهمیت را داشتند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

منابع

* قرآن کریم

* نهج البلاغه

ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق). لسان‏العرب، بیروت: دارالصدر.

ابن‏بابویه، محمد بن علی، و حسن‏زاده، صادق (۱۳۸۲). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. تهران: ارمغان طوبی.

ابن‏بابویه، محمد بن علی، و غفاری، علی‏اکبر. (۱۴۰۴ق). من لایحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی.

ابن‏شعبه حرانی، حسن بن علی (1404). تحف العقول عن آل الرسولb. چاپ دوم. قم: جامعه مدرسین.

اسماعیلی، اسماعیل (1374). موارد وجوب زکات و خمس. فقه. 2(3)، 25-94.

امینی، عبدالحسین، و ابن‏قولویه، جعفر بن محمد. ۱۳۵۶-۱۳۱۶. کامل الزیارات. ۱ ج. نجف اشرف: مطبعة المرتضویة.

آذر، عادل (1379). تحلیل پوششی داده‏ها و فرایند تحلیل سلسله‏مراتبی، مطالعه تطبیقی. مطالعات مدیریت، 7(28)، 129-146.

پاینده، ابوالقاسم (۱۳۸۲). نهج الفصاحة: مجموعه کلمات قصار حضرت رسولn با ترجمه فارسی به انضمام فهرست موضوعی در آخر کتاب و مقدمه‏ای جامع از زندگی محمدn. تهران: دنیای دانش.

توکلی، محمد، و شفیعی‏نژاد، عبدالله (1391). شاخص تولید خالص داخلی طیب. معرفت اقتصاد اسلامی، 3(2، پیاپی 6)، 29-53.

جوهری، اسماعیل بن حماد، و عطار، احمد عبدالغفور (۱۴۰۴ق). الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دار العلم للملایین.

حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۱۶ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسه آل البیتb.

حری، حمیدرضا، جلایی، سیدعبدالمجید، و لشکری، مریم (1399). بررسی تأثیر چرخه‏های تجاری بر شاخص رفاه اقتصادی در ایران. پژوهش‏های اقتصادی ایران، 25(82)، 149-172.

خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیe. (۱۳۸۹). صحیفه امام. تهران - ایران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیe.

دلبری، سیدعلی، و داودی، سیدعلیرضا (1391). کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله‏مراتبی در رتبه‏بندی شاخص‏های ارزیابی جاذبه‏های توریستی. تحقیق در عملیات و کاربردهای آن، 9(33)، 57-79.

دهخدا، علی‏اکبر (۱۳۷۷). لغتنامه دهخدا. چاپ دوم.تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

رجایی، سیدمحمدکاظم (1392). مفهوم و شاخص عدالت اقتصادی. معرفت اقتصاد اسلامی، 5(1، پیاپی 9)، 79-104.

رساله آموزشی عبادات بر اساس فتاوای رهبر معظم انقلاب اسلامی (۱۳۹۳). تهران: نشر فقه روز (وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی).

رسولی، هاشم، علی بن ابی طالبj، امام اول، و آمدی، عبدالواحد بن محمد (۱۳۸۷). غرر الحکم (ترجمه رسولی محلاتی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

سیاح، احمد (۱۳۷۷). فرهنگ بزرگ جامع نوین. تهران: کتاب‏فروشی اسلامی.

شاکری، عباس، مؤمنی، فرشاد، خادم علیزاده، امیر، و مخزن موسوی، سیدهادی (1398). درآمدی بر شاخص ترکیبی عدالت اقتصادی با رویکردی اسلامی. اقتصاد اسلامی، 19(74)، 5-33.

شهیدصدر، سیدمحمدباقر (1393). بارقه‏ها (مقالات، سخنرانی‏ها، یادداشت‏ها)، ترجمه سید امید مؤذنی. قم: دارالصدر.

طبرسی، حسن بن فضل. ۱۳۷۰. مکارم الأخلاق. ۱ ج. قم - ایران: الشریف الرضی.

طوسی، محمد بن الحسن (1414ق). الأمالی. چاپ اول. قم: دار الثقافة.

عربی، سیدهادی، و بهرامی، حسین (1401). مقایسه تطبیقی شاخص‏های متعارف ترکیبی رفاه با دیدگاه صدرالمتألهین. معرفت اقتصاد اسلامی، 14(1)، 83-105.

عسکری، محمدمهدی، و غفورزاده، حسین (1388). بررسی مفهوم فقر از منظر قرآن و روایات ائمه اطهار. مطالعات قرآن و حدیث، 3(1)، 89-123.

علامه مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (۱۴۱۳ق). بحارالأنوار: الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، محقق/مصحح: علی‏اکبر غفاری و محمد آخوندی. چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.

متقی، علی بن حسام‏الدین، و دمیاطی، محمود عمر (1419ق). کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال. ۱۶ ج. بیروت : دار الکتب العلمیة.

محدث نوری، حسین بن محمدتقی (۱۴۰۸ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: موسسه آل البیتb.

محمدی ری‏شهری، محمد (1386) .حکمت‏نامه پیامبر اعظمn. قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث. سازمان چاپ و نشر.

معین، محمد (۱۳۸۵). فرهنگ فارسی. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.

یزدانی، فرشید (1382). مفاهیم بنیادی در مباحث رفاه اجتماعی (سیاست اجتماعی، حمایت اجتماعی، رفاه و تأمین اجتماعی). فصلنامه رفاه اجتماعی (ویژه‏نامه سیاست اجتماعی)، 3(10)، 31-54.

* The Holy Quran.

* Nahj al-Balāgha.

Ahmad, M. (2009). Economic welfare from Islamic perspective. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.1530092

al-ʿĀmelī, M. ibn al-Ḥasan (al-Ḥurr). (1995). Wasāʾil al-Shīʿa ilā Taḥṣīl Masāʾil al-Sharīʿa [Means of the Shi’a for Acquiring the Problems of the Law]. Qom: Āl al-Bayt Institute. [In Persian]

al-Ḥarrānī, H. ibn ʿA. (1984). Tuhaf al-ʿUqūl ʿan Āl al-Rasūl [The Masterpieces of the Mind from the Prophet’s Family] (2nd ed.). Qom: Jāmiʿat al-Mudarrisīn. [In Persian]

al-Jawharī, I. ibn H., & ʿAṭṭār, A. ʿA. (1984). Al-Ṣiḥāḥ: Tāj al-Lugha wa Ṣiḥāḥ al-ʿArabiyya [The Correct Ones: The Crown of Language and the Correct Arabic]. Beirut: Dār al-ʿIlm lil-Malāyīn. [In Persian]

al-Muttaqī al-Hindī, ʿA. ibn Ḥisām al-Dīn, & Dimyāṭī, M. ʿU. (1998). Kanz al-ʿUmmāl fī Sunan al-Aqwāl wa al-Afʿāl [The Workers’ Treasure in the Traditions of Sayings and Actions] (Vol. 16). Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya. [In Persian]

Amīnī, ʿA. al-Ḥ., & Ibn Qūlawayh, J. ibn M. (1316–1356 SH). Kāmil al-Ziyārāt [The Complete Book of Visitations] (Vol. 1). Najaf al-Ashraf: Maṭbaʿat al-Murtaḍawiyyah. [In Persian]

ʿArabī, S. H., & Bahramī, H. (2022). Muqāyisa-yi shākhṣ̱-hā-yi takṣīmī-i rāyij-i rifāh-i iqtiṣādī bā manẓar-i Ṣadr al-Mutaʾallihīn [A comparative study of conventional composite welfare indices with the perspective of Mullā Ṣadrā]. Maʿrifat-i Iqtiṣād-i Islāmī, *14*(1), 83–105. [In Persian]

ʿAskarī, M. M., & Ghafūrzāda, H. (2009). Barrasī-yi mafhūm-i faqr az dīdgāh-i Qurʾān wa rivāyāt-i maʿṣūmīn [The concept of poverty from the perspective of the Qur’an and the traditions of the Infallible Imams]. Muṭāliʿāt-i Qurʾān wa Ḥadīth, *3*(1), 89–123. [In Persian]

Azar, A. (2000). Taṭbīq-i taḥlīl-i pūshīda wa farāyand-i taraṭṭubī-i hirārshī: muqāyisa-yi muqāyisaʾī [Data envelopment analysis and analytic hierarchy process: A comparative study]. Muṭāliʿāt-i Mudīrīyat, *7*(28), 129–146. [In Persian]

Beik, I. S., & Arsyianti, L. D. (2016). Measuring zakat impact on poverty and welfare using CIBEST model. Journal of Islamic Monetary Economics and Finance, *1*(2), 141–160. https://doi.org/10.21098/jimf.v1i2.540

Dehkhodā, ʿA. A. (1998). Lughatnāma-yi Dehkhodā [Dehkhoda Dictionary] (2nd ed.). Tehran: Intishārāt-i Dānishgāh-i Tehrān. [In Persian]

Delbarī, S. A., & Dāwūdī, S. A. (2012). Kārburd-i taknīk-i farāyand-i taraṭṭubī-i hirārshī dar darja-bandī-yi shākhṣ̱-hā-yi arzyābī-yi jādhbih-hā-yi gardishgarī [Application of the analytic hierarchy process technique in ranking tourism attraction evaluation indicators]. ʿUlūm-i Ṭaṭbīqī-i Taḥqīqāt-i ʿAmalīyātī, *9*(33), 57–79. [In Persian]

Esmaʿīlī, E. (1995). Mawārid-i wujūb-i zakāt wa kums [Cases of obligation for zakat and khums]. Fiqh, *2*(3), 25–94. [In Persian]

Hasan, Z. (2020). Work, wealth, and welfare from Islamic perspective. International Journal of Pluralism and Economics Education, *11*(1), 1–16. https://doi.org/10.1504/IJPEE.2020.10029797

Ḥorrī, H., Jalāʾī, S. A., & Lashkarī, M. (2020). Barrasī-yi taʾthīr-i charkhih-hā-yi kārī bar shākhṣ̱-i rifāh-i iqtiṣādī dar Īrān [Investigating the effect of business cycles on the economic welfare index in Iran]. Pazhūhishnāma-i Iqtiṣādī, *25*(82), 149–172. [In Persian]

Ibn Bābawayh, M. ibn ʿA. (al-Ṣadūq), & Ḥasanzāda, Ṣ. (2003). Thawāb al-Aʿmāl wa ʿIqāb al-Aʿmāl [The Reward of deeds and the Punishment of deeds]. Tehran: Armaghān-i Ṭūbā. [In Persian]

Ibn Bābawayh, M. ibn ʿA. (al-Ṣadūq). (1984). Man lā Yaḥḍuruhu al-Faqīh [He Who has no Jurist Present] (A. A. Ghaffārī, Ed.). Qom: Daftar-i Intishārāt-i Islāmī. [In Persian]

Ibn Manẓūr, M. ibn Mukarram. (1993). Lisān al-ʿArab [The Tongue of the Arabs]. Beirut: Dār al-Ṣādir. [In Persian]

Islam, M. S., Nepal, M. P., Skitmore, M., & Attarzadeh, M. (2017). Current research trends and application areas of fuzzy and hybrid methods to the risk assessment of construction projects. Advanced Engineering Informatics, *33*, 112–131. https://doi.org/10.1016/j.aei.2017.06.001

Khomeinī, R. (2010). Ṣaḥīfa-yi Imām [The Book of the Imam]. Tehran: Muʾassisa-yi Tanẓīm wa Nashr-i Āthār-i Imām Khomeinī. [In Persian]

Kulaynī, M. ibn Y. (1986). Al-Kāfī [The Sufficient] (A. A. Ghaffārī & M. Akhūndī, Eds.; 4th ed.). Tehran: Dār al-Kutub al-Islāmiyya. [In Persian]

Kusuma, K. A., & Ryandono, M. N. H. (2016). Zakah index: Islamic economics’ welfare measurement. Indonesian Journal of Islam and Muslim Societies, *6*(2), 273–301. https://doi.org/10.18326/ijims.v6i2.273-301

Majlisī, M. B. (al-ʿAllāma). (1992). Biḥār al-Anwār: Al-Jāmiʿa li-Durar Akhbār al-Aʾimma al-Aṭhār [Seas of Lights: The Collection of Pearls of the Narrations of the Pure Imams]. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī. [In Persian]

Makārim Shīrāzī, N. (1995). Tafsīr-i Nimūna [Exemplary Interpretation]. Tehran: Dār al-Kutub al-Islāmiyya. [In Persian]

Mirza, A., Shaikh, N., & Shaikh, E. K. Z. (2017). Comparison between economic welfare and the Islamic welfare norms. Grassroots, *50*(3), 1–14.

Muḥaddith al-Nūrī, Ḥ. ibn M. T. (1987). Mustadrak al-Wasāʾil wa Mustanbaṭ al-Masāʾil [Appendices to the Means and the Inferences of the Problems]. Qom: Āl al-Bayt Institute. [In Persian]

Muḥammadī Rayshahrī, M. (2007). Ḥikmatnāma-yi Payāmbar-i Aʿẓam [The Book of Wisdom of the Great Prophet]. Qom: Dār al-Ḥadīth. [In Persian]

Muʿīn, M. (2006). Farhang-i Fārsī [Persian Dictionary]. Tehran: Intishārāt-i Amīr Kabīr. [In Persian]

Osberg, L. (1985). The measurement of economic well-being. In Approaches to economic well-being (Vol. 26, pp. 49–87). Emerald Group Publishing.

Payanda, A. (2003). Nahj al-Faṣāḥa: Majmūʿa-yi Sukhanān-i Payghambar-i Akram (ṣ) bih ḍamīma-yi tarjuma-yi Fārsī, fihrist-i mawḍūʿī wa muqaddamaʾī dar zindagānī-i Muḥammad (ṣ) [The Path of Eloquence: A Collection of the Utterances of the Noble Prophet (pbuh)]. Tehran: Dunyā-yi Dānish. [In Persian]

Rajāʾī, S. M. K. (2013). Mafhūm wa shākhṣ̱-i ʿadālat-i iqtiṣādī [The concept and index of economic justice]. Maʿrifat-i Iqtiṣād-i Islāmī, *5*(1), 79–104. [In Persian]

Rasūlī Maḥallātī, H. (Trans.). (2008). Ghurar al-Ḥikam [The Choicest Maxims]. Tehran: Daftar-i Nashr-i Farhang-i Islāmī. [In Persian]

Ryandono, M. N. H. (2008). Ekonomi ZISWAQ (Zakat, Infaq, Shadaqah dan Waqaf). Surabaya: IFDI dan Cenforis.

Shahīd Ṣadr, S. M. B. (2014). Barqiha (Maqālāt, Sukhanrānīhā, Yāddāsht-hā) [Sparks (Articles, Speeches, Notes)] (S. U. Muʿazzinī, Trans.). Qom: Dār al-Ṣadr. [In Persian]

Shākirī, ʿA., Mūminī, F., Khādim ʿAlīzāda, A., & Makhzan Mūsawī, S. H. (2019). Muqaddamaʾī bar shākhṣ̱-i takṣīmī-i ʿadālat-i iqtiṣādī bā rūykard-i Islāmī [An introduction to a composite index of economic justice with an Islamic approach]. Iqtiṣād-i Islāmī, *19*(74), 5–33. [In Persian]

Ṭabarsī, Ḥ. ibn F. (1991). Makārim al-Akhlāq [Noble Traits of Character] (Vol. 1). Qom: al-Sharīf al-Raḍī. [In Persian]

Tavakolī, M., & Shafīʿīnejād, ʿA. (2012). Shākhṣ̱-i ṣāf-i ṭūlid-i dākhalī [Index of pure domestic production]. Maʿrifat-i Iqtiṣād-i Islāmī, *3*(2), 29–53. [In Persian]

Treatise of the Islamic Revolution Leadership (Amūzish-i Aḥkām-i ʿIbādāt). (2014). Tehran: Fiqh-i Rūz. [In Persian]

Ṭūsī, M. ibn al-Ḍasan (al-Shaykh). (1993). Al-Amālī [The Dictations] (1st ed.). Qom: Dār al-Thaqāfa. [In Persian]

Yazdānī, F. (2003). Mafāhīm-i bunyādīn dar goftimānhā-yi rifāh-i ijtimāʿī (sīyāsat-i ijtimāʿī, ḥimāyat-i ijtimāʿī, rifāh wa amnīyat-i ijtimāʿī) [Fundamental concepts in social welfare debates]. Naṣhrīya-yi Rīfāh-i Ijtimāʿī (Viža-nāma-yi Sīyāsat-i Ijtimāʿī), *3*(10), 31–54. [In Persian]

تعداد مشاهده مقاله: 559
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 118

جستارهای اقتصادی با رویکرد اسلامی

شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های دینی مؤثر بر معیشت و رفاه عمومی در اقتصاد اسلامی با روش تحلیل سلسله‌ مراتبی

مراجع

مراجع

دوره 22، شماره 46 - شماره پیاپی 46
تیر 1404
صفحه 137-170

شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های دینی مؤثر بر معیشت و رفاه عمومی در اقتصاد اسلامی با روش تحلیل سلسله‌ مراتبی

مراجع

مراجع

دوره 22، شماره 46 - شماره پیاپی 46تیر 1404صفحه 137-170

دوره 22، شماره 46 - شماره پیاپی 46
تیر 1404
صفحه 137-170