نظریه بازی‌ها و تعادل نش منفعت‌طلبانه در برابر تعادل برگ نوع‌دوستانه در چارچوب رویکرد اخلاقی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه اقتصاد، دانشگاه ولی‌عصر(عج)، رفسنجان، ایران

2 دکترای اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه ریاضی، دانشگاه ولی‌عصر(عج)، رفسنجان، ایران.

چکیده

مقدمه و اهداف: نظریه بازی بر فرضیات مربوط به ترجیحات بازیکنان و انتظارات متقابل آنها در مورد رفتار دیگران بنیان نهاده شده است. از این مجموعه مفروضات، نظریه­پردازان بازی پیش­بینی­هایی در مورد نتایج بازی و تعاملات  بین بازیکنان را انجام می­دهند. پایه و اساس این نظریه توسط فن نیومن و مورگنسترن[1] (1944) در کتابی با عنوان «نظریه بازی و رفتار اقتصاد[2]» مورد تحلیل قرار گرفت و سپس جان نش در بین سال­های 1950-1953 به توسعه این تئوری پرداخت. در مقابل، اخلاق[3] یک رشته هنجاری است که از تأمل در رفتار و نگرش اخلاقی به دست می­آید و ارتباط بین رویکرد اخلاقی و نظریه بازی­ها به عنوان دو حوزه نوظهور در فعالیت­های پژوهشی و مطالعاتی در علوم اجتماعی و علوم انسانی محسوب می­گردد. کاربرد نظریه بازی­ها در اخلاق به سال 1954 برمی­گردد، زمانی که ریچارد بریتوی[4] (1954) در ارتباط با «نظریه بازی­ها به عنوان ابزاری برای فلسفه اخلاقی» سخنرانی ارائه کرد.
دو مفهوم بسیار مهم در ارتباط با نظریه بازی و اخلاق وجود دارد که مربوط به رفتارها یا ترجیحات نوع دوستانه (ایثارگرانه) و یا رفتار مبتنی بر نفع شخصی[5] می­باشد. با این حال در چارچوب رویکرد اخلاقی ترجیحات منفعت طلبانه به رویکرد خودگرایی[6] یا عقلانیت فردی[7] و همچنین رفتار نوع دوستانه به رویکرد دیگرگرایی[8] یا عقلانیت گروهی[9] معروف هستند. مفهوم نفع شخصی و نوع دوستی در مرکز انواع مباحث فلسفی و
اجتماعی قرار دارند و ریشه‌های آن به سوفیست‌ها[1] و فیلسوفان یونان باستان برمی‌گردد که «خود[2]» را مرکز مسائل اخلاقی می‌دانستند.
روش: یکی از مفاهیم مهم در‌ نظریه بازی‌ها هنگام مدل­سازی رفتار اجتماعی-اقتصادی و تعاملات انسانی مفهوم تعادل نش است که توسط جان نش (1950 و 1951) پایه‌گذاری شد. این تعادل به عنوان یک مفهوم راه حلی در یک بازی غیرهمکارانه در نظر گرفته شده است و در ادبیات اقتصادی این مفهوم متناظر با دیدگاه نفع طلبی شخصی است که متناظر با رویکرد خودخواهانه و یا منفعت طلبی اخلاقی بر اساس دیدگاه آدام اسمیت در ارتباط با رویکرد نفع شخصی می­باشد.
تعریف 1: نمایه استراتژی s^*=(s_1^*,….,s_n^* ) یک تعادل نش از G است اگر و فقط اگر، برای همه بازیکنان و i∈N و همه si ∈ Si,
u_i (s^* )≥u_i (s_i,s_(-i)^* )
درحالی‌که تعادل نش مبتنی بر خودگرایی یا فردگرایی است یعنی هر بازیکن قصد دارد تا بازدهی خود را به حداکثر برساند، تعادل برگ بر اساس نوع­دوستی ارائه می­شود به طوری که هدف هر بازیکن به حداکثر رساندن سود همه بازیکنان دیگر است. 
تعریف 2: یک نمایه استراتژی s^*=(s_1^*,….,s_n^* ) یک تعادل برگ از G است اگر و فقط اگر، برای همه بازیکنان i∈N و همه s_i ∈ S_j
u_i (s^* )≥u_i (s_i^*,s_(-i) )
از طرف دیگر برای طراحی بازی بین دو سیاست­گذار و به منظور انعکاس وابستگی متقابل بین رشد اقتصادی و تورم از یک سو و ابزارهای سیاست اقتصاد کلان از جمله سیاست­های پولی و مالی از سوی دیگر، از یک تابع لجستیک تعدیل[1] شده استفاده شد. تابع پایه­ای لجستیک را می­توان در فرم زیر نمایش داد:
(1) f(x)=k/(1+θe^(-φ(x-x_0)) )
که براساس این معادله، k نشان‌دهنده مقدار ماکزیمم منحنی است و φ نرخ رشد لجستیک و شیب منحنی است. همچنین در این معادله زمانی که θ>0 است تابع یکنواخت می­باشد و از طرفی دامنه تغییرات تابع بازه ­ی [0,k] می‌باشد. 
نتایج: ازاین‌رو در این مطالعه به بررسی تحلیل دیدگاه­های منفعت‌طلبانه و نوع‌دوستانه در چارچوب ادبیات نظریه بازی‌ها و رویکرد اخلاقی پرداختیم و به‌دنبال پاسخ به این سوال هستیم که کدام‌یک از این دو دیدگاه می‌تواند منافع اجتماعی بیشتری برای کل جامعه به‌همراه داشته باشد؟ بااین‌حال بررسی تعادل در برخی بازی‌های مشهور گویای آن است که تعادل بِرگ که تاییدکننده قاعده طلایی در اخلاق نیز است، می­تواند مطلوبیت و رفاه اجتماعی بالاتری را برای کل جامعه به ارمغان آورد که مطابق با دیدگاه­های اسلامی در رویکرد اخلاقی است با بررسی تعادل نش و تعادل برگ می‌توان نشان داد که در این بازی دو سیاست‌گذاری تعادل نش جایی است که بانک مرکزی استراتژی سیاست پولی انقباضی و دولت سیاست­مالی انقباضی را در پیش می‌گیرد و ازاین‌رو میزان تورم برابر 0934/0 و رشد اقتصادی 0817/0 می‌باشد و از طرف دیگر در تعادل برگ جایی است که بانک مرکزی سیاست پولی انقباضی و دولت سیاست مالی انبساطی را در دستور کار قرار می دهد و ازاین‌رو تورم برابر 0928/0 و رشد اقتصادی برابر 0802/0 است. 
بحث و نتیجه‌گیری: در طی قرن­های اخیر اصل منفعت شخصی که برگرفته از دیدگاه آدام اسمیت است به‌عنوان اصول اخلاقی و عقلایی در تصمیم­گیری­های فردی و جمعی مطرح است و تعادل نش نیز به پیروی از همین دیدگاه توسط جان نش مطرح و در آن هر بازیکن براساس نفع شخصی و سودمندی در تلاش هستند تا در مقابل رقیب خود به بهترین پیامد دست یابند که به‌عنوان دیدگاه عقلانیت فردی یا خودگرایی در اخلاق نیز از آن یاد می­شود. بااین‌حال مطالعات نشان داده­اند که دنبال کردن منفعت شخصی، سبب دستیابی به بالاترین مطلوبیت و پیامد نمی­شود و ازاین‌رو برگ تعادلی را معرفی که به‌عنوان تعادل نوع‌دوستانه یا ایثارگرانه معروف است که در مقابل تعادل نش قرار گرفته است. همچنین در دیدگاه اخلاقی این نوع تعادل به‌عنوان عقلانیت گروهی یا دیگرگرایی نیز شناخته شده است. در دیدگاه­های اسلامی نیز تاکید زیاد بر رفتارهای نوع دوستانه، ایثارگرانه و انفال شده است. ازاین‌رو در این مطالعه به بررسی مفهوم تعادل نش و تعادل برگ در برخی از بازی­های مهم و کاربردی در علوم انسانی که کاربردهای مهمی در اقتصاد، علوم سیاست و... دارد پرداختیم. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد که در بسیاری از این بازی­ها مهم و مشهور تعادل نوع‌دوستانه و پیگیری قاعده طلایی و حمایت متقابل بین بازیکنان اثرات مثبتی بر رفاه جامعه نسبت به تعادل نش دارد. از طرف دیگری در این مطالعه در چارچوب تابع لوجستیک، بازی بین دو سیاست‌گذار پولی و مالی از جنبه تجربی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن نشان می­دهد که در تعادل بِرگ یعنی در بازی نوع‌دوستانه بین دو سیاست­گذار سطح تورم نسبت به تعادل نش، در وضعیت پایین­تری تثبیت می‌شود. 
طبقه بندی JEL: C70، P40
تقدیر و تشکر: در این بخش جا دارد تا از زحمات تیم اجرایی و همچنین داوران محترم فصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اسلامی کمال تشکر و سپاس را داشته باشم.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. افراسیاب‌پور، علی‌اکبر (1389). «اخلاق در مصباح الهدایه». مجله اخلاق، (22): 69-
  2. پویمان، لویی (1378). درآمدی بر فلسفه اخلاق. ترجمه شهرام ارشد نژاد، تهران: گیل.
  3. جمالی، یعقوب و محمدجمال خلیلیان اشکذری (1399). «انفاق، ایثار و مواسات مالی و نقش هریک در توزیع درآمد و ثروت جامعه اسلامی». فصلنامه معرفت، 29(5): 81-
  4. دیلمی، حسن بن محمد (1367). اعلام الدین فی صفات المومنین. تحقیق: موسسه آل البیتb لاحیاء التراث.
  5. سن، آمارتیا (1377). اخلاق و اقتصاد. ترجمه حسن فشارکی. تهران: شیرازه.
  6. عربی، سیدهادی؛ زاهدی‌وفا، محمدهادی؛ رضائی، محمدجواد و مهدی موحدی بکنظر (1395). «نظریه بازی به‌مثابه ابزاری برای فلسفه اخلاق؛ تبیینی تاریخی و تحلیلی انتقادی». فصلنامه اقتصاد اسلامی، 16(63): 91-
  7. متوسلی، محمود و حمید پاداش (1385). «جایگاه نظریه فرا-اقتصاد در تحلیل‌های اقتصادی». فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی. 6(1): 93-
  8. محمودی­نیا، داود (1402). نظریه بازی­های مقدماتی (کاربرد در اقتصاد و سایر رشته­ها). جلد اول، رفسنجان: انتشارات دانشگاه ولی‌عصر(عج) رفسنجان.
  9. محمودی­نیا، داود و داود فروتن­نیا (1403). «تعادل نش، برگ و حریصانه در چارچوب بازی ترکیبی بین دو سیاست‌گذار پولی و مالی در فرم نرمال: کاربردی از بازی معمای زندانی». فصلنامه سیاست‌گذاری اقتصادی، 16(32): 262-
  10. محمودی­نیا، داود؛ بخشی دستجردی؛ رسول و سمیه جعفری (1396). «استخراج قاعده بهینه سیاست پولی و مالی در چارچوب نظریه بازی­ها: کاربردی از مدل­های تعادل عمومی پویای تصادفی». فصلنامه نظریه­های کاربردی اقتصاد، 4(4): 143-
  11. مرادی، علی (1397). «بررسی رابطه بین پایگاه اقتصادی -اجتماعی کارکنان و رفتارهای نوع‌دوستانه (موردمطالعه: شرکت نفت کرمانشاه)». فصلنامه توسعه اجتماعی، 12(4): 79-
  12. یونسی، حمیدرضا؛ فیضی، زهرا و لیلا خسروی‌مراد (1401). «مفهوم قرآنی ایثار و کارکرد آن در نظم اجتماعی سنتی و مدرن». پژوهشنامه قران و حدیث، (31): 325-
  13. Afrasiyabpour, A. (2010). Ethics in Misbah Al-Hidayah. Applied Ethics Studies, 6(22), 69-93. [In Persian]
  14. Alfano, M., Rusch, H., & Uhl, M. (2018). Ethics, Morality, and Game Theory. Games, 9(2), 20. doi: 10.3390/g9020020.
  15. Alger, I., & Weibull, J. (2017). Strategic Behavior of Moralists and Altruists. Games, 8, 38. doi: 10.3390/g8030038.
  16. Arabi, S. H., Zahedi Vafa, M., Rezaei, M., & Movahedi Beknazar, M. (2016). Game Theory as a Tool for Moral Philosophy; a Historical Explication and a Critical Analysis. Islamic Economics, 16(36), 91-116. [In Persian]
  17. Berge, C. (1957). Théorie générale des jeux à n personnes [General theory of n-person games]. Paris: Gauthier-Villars.
  18. Binmore, Kenneth G. (1994). Playing fair: Game Theory and the Social Contract. Cambridge, Mass., London: The MIT Press.
  19. Borissov, K., Pakhnin, M., & Wendner, R. (2023). Cooperating with yourself. CEPET 2022 Workshop.
  20. Braithwaite, R. B. (1954). Theory of Games as a Tool for the Moral Philosopher. An Inaugural Lecture Delivered in Cambridge on 2 December 1954. Cambridge University Press: Cambridge, UK: ISBN 9780521043076.
  21. Carmichael, F. (2005). A Guide to Game Theory. Harlow: Prentice Hall
  22. Chakravarty, S.R., Mitra, M., & Sarkar, P. (2015). A Course on Cooperative Game Theory. Cambridge University Press, Cambridge.
  23. Charnbedin, J. R. (1989). Ethics and Game Theory. ETHICS & INTERNATIONAL AFFAIRS, 3, 261-276.
  24. Colman, A. M., Korner, T.W., Musy, O., & Tazda, T. (2011). Mutual support in games: some properties of Berge equilibria. Journal of Mathematical Psychology, 55(2), 166–175.
  25. Corley, H. W. (2017). Normative Utility Models for Pareto Scalar Equilibria in n-Person, Semi-Cooperative Games in Strategic Form. Theoretical Economics Letters, 7, 1667-1686.
  26. Courtois, P., Nessah, R., & Tazdait, T. (2015). How to play games? Nash versus Berge behaviour rules. Economics & Philosophy, 31(1), 123-139.
  27. Dailami, H, (1988). Religious media in the characteristics of believers. Qom: Al-Bayt Foundation. [In Persian]
  28. Deng, x., & Deng, J. (2015). A Study of Prisoner’s Dilemma Game Model with Incomplete Information. Mathematical Problems in Engineering.

http://dx.doi.org/10.1155/2015/452042.

  1. Diacon, P. E. (2014). Pro-Social Behaviours: Between Altruism and Self-interest. ACTA UNIVERSITATIS DANUBIUS. 10(5), 68-80.
  2. Dixit, A., Skeath, S., & Reiley, D. (2015). Games of strategy. W. Norton & Company. Fourth edition.
  3. Espinola-Arredondo, A., & Muñoz-Garcia, F. (2023). Game Theory: An Introduction with Step by-Step Examples 1st ed. Palgrave Macmillan.
  4. Gauthier, D. P. (1986). Morals By Agreement. Oxford: Clarendon Press.
  5. Holmes, J., Miller, D., & Lerner, M. (2002). Committing Altruism under the Cloak of Self-Interest: The Exchange Fiction. Journal of Experimental Social Psychology, 38, 144–151.
  6. Jamali, Y., & Khalilian Ashkazari, M. (2019). Spending, Sacrifice, and Financial Compassion and the Role of Each in the Distribution of Income and Wealth in Islamic Society. Marifat, 29(5), 81-90. [In Persian]
  7. Jencks, C. (1990). Varieties of altruism. In J. J. Mansbridge (Ed.), Beyond self-interest. University of Chicago Press.
  8. Joseph, J. (2015). Self-interest and Altruism: Pluralism as a Basis for Leadership in Business. Business and Management Studies, 1(2), 106-114.
  9. Larbani, M., & R. Nessah. (2008). A note on the existence of Berge and Berge-Nash Equilibria. Mathematical Social Sciences, 55, 258–271.
  10. Lindbeck, A., Weibull, J. (1988). Altruism and Time Consistency—The Economics of Fait Accompli. Political Econ, 96, 1165–1182.
  11. Mahmoudinia, D. (2023). Introductory game theory (Application in Economics and other fields), First Volume. Vali-e-Asr University of Rafsanjan. [In Persian]
  12. Mahmoudinia, D., & Foroutannia, D. (2025). An analysis of Nash, Berge, and Greedy equilibrium in the context of a mixed game involving monetary and financial policymakers in normal form: An application of the prisoner’s dilemma. The Journal of Economic Policy, 16(32), 262-306. [In Persian]
  13. Mahmoudinia, D., Bakhshi Dastjerdi, R., & Jafari, S. (2018). Extraction of Optimal Fiscal and Monetary Policy Rules in Framework of Game Theory: Application of Dynamic Stochastic General Equilibrium Model. Quarterly Journal of Applied Theories of Economics, 4(4), 143-174. [In Persian]
  14. Maynard Smith, J. (1982), Evolution and the Theory of Games, Cambridge University Press, Cambridge and New York.
  15. Moradi, A. (2018). The Survey of Relationship between Staffs Economic-Social Position and Altruism Behaviors (Case Study: Kermanshah Oil Corporation). Social Development, 12(4), 79-112. [In Persian]
  16. Motavasali, M., & Hamid, B. (2006). The Place of Meta-Economic Theory in Economic Analyses. Quarterly Journal of Economic Research, 6(1), 93-119. [In Persian]
  17. Nash, J. F. (1950). The bargaining problem. Econometrica, 18,155-162.
  18. Pojman, L. (2006). Ethics: Discovering Right and Wrong. Wadsworth Publishing Company. [In Persian]
  19. Russell, B. (1959). Common sense and nuclear warfare. London: Allen & Unwin.
  20. Salukvadze, M. E., & Zhukovskiy, V. I. (2020). The Berge Equilibrium: A Game-Theoretic Framework for the Golden Rule of Ethics.

https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-030-25546-6

  1. Sawicki, P., Pykacz, J., & Bytner, P. (2019). Berge equilibria in n-person 2-strategy games. Computer Science and Game Theory.

https://doi.org/10.48550/arXiv.1904.08228

  1. Sen, A. (1991). On Ethics and Economics. Wiley-Blackwell.
  2. Smith, J. M., & Price, G. (1973). The logic of animal conflict. Nature, 246, 15
  3. Stawska, J., Malaczewski, M., & Szymańska, A. (2019). Combined monetary and fiscal policy: the Nash Equilibrium for the case of noncooperative game. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 32(1), 3554-3569.
  4. Von Neumann, J. & Morgenstern, O. (1944). Theory of Games and Economic Behavior. Princeton University Press, Princeton.
  5. Wilson, D. R., & Evans, C. S. (2008). Mating success increases alarm-calling effort in male fowl, Gallus gallus. Animal Behavior, 76, 2029–2035.
  6. Woroniecka-Leciejewicz, I. (2015). Equilibrium strategies in a fiscal-monetary game: a simulation analysis. Operation research and decision. DOI: 10.5277/ord150205
  7. Younesi, H., Feizi, Z., & Khosravi Morad, L. (2023). Quranic Concept of Self-Sacrifice and its Function in Traditional and Modern Social Order. Pazhouhesh Name-ye Quran va Hadith Journal, 16 (31), 325-349. [In Persian].
  8. Zapata, A., Mármol, A. M., & Monroy, L. (2024). Berge equilibria and the equilibria of the altruistic game. TOP, 32, 83-105.
  9. Zhukovskii, V. I. (1985). In P. Kenderov (Ed.), Mathematical methods in operations research, Matematiceskie metody v issledovanii operacij [Some problems of nonantagonistic differential games] (pp. 103–195). Sofia: Bulgarian Academy of Sciences.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار