برآورد تأثیر ناترازی نظام بانکی بر نرخ رشد اقتصادی در ایران (رویکرد ARDL)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه اقتصاد، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

2 استادیار، گروه اقتصاد، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

3 کارشناسی ارشد اقتصاد انرژی، دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه و اهداف: نظام بانکی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد، نقشی حیاتی در تأمین مالی و پشتیبانی از رشد اقتصادی ایفا می‌کند. در ایران، ناترازی نظام بانکی که ناشی از عدم تطابق بین دارایی‌ها و تعهدات است، به‌عنوان یکی از چالش‌های اساسی مطرح می‌شود. این ناترازی می‌تواند منجر به خلق نقدینگی اضافی شود که مدیریت آن یکی از چالش‌های مهم اقتصادی کشور در دهه‌های اخیر بوده است. سیاست‌گذاران اقتصادی اغلب هدف از خلق نقدینگی را دستیابی به رشد اقتصادی بالا معرفی می‌کنند، اما نحوه ایجاد و مدیریت آن می‌تواند نتایج متفاوتی به همراه داشته باشد. این پژوهش با استفاده از داده‌های مرتبط با پایه پولی و رهیافت ARDL، به بررسی تأثیر ناترازی بانکی بر نرخ رشد اقتصادی ایران می‌پردازد. هدف اصلی این مطالعه، تحلیل چگونگی تأثیرگذاری بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و دیگر متغیرهای مرتبط بر رشد اقتصادی است. نتایج این تحقیق می‌تواند به سیاست‌گذاران در اتخاذ تصمیمات بهتر برای مدیریت نقدینگی و بهبود رشد اقتصادی کمک کند.
روش: این مطالعه به بررسی تأثیر ناترازی نظام بانکی بر نرخ رشد اقتصادی ایران با استفاده از روش خود رگرسیون با وقفه‌های توزیعی (ARDL) پرداخته است. برای این منظور، داده‌های مربوط به متغیرهای کلیدی شامل پایه پولی، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، بدهی دولت به بانک مرکزی، و دارایی‌های موهوم و منجمد بانک مرکزی طی بازه زمانی 1369 تا 1401 جمع‌آوری شده است. این دوره به‌ویژه از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا شامل دوران بعد از جنگ تحمیلی و دوره‌های اقتصادی مختلف می‌باشد که می‌تواند تأثیرات ناترازی بانکی را در شرایط مختلف بررسی کند.
مدل ARDL به دلیل قابلیت آن در بررسی روابط بلندمدت و کوتاه‌مدت بین متغیرها به کار رفته است. ابتدا، ایستایی متغیرها با استفاده از آزمون‌های مناسب مانند آزمون دیکی - فولر بررسی می‌شود. پس از تأیید ایستایی متغیرها، مدل ARDL تخمین و پارامترهای مدل برآورد می‌شوند. بعد از برآورد، آزمون‌های جذر واحد و الگوهای بلندمدت بررسی می‌گردد تا نحوه تأثیرگذاری ناترازی بانکی بر رشد اقتصادی به صورت کمی مشخص شود. به‌علاوه، شبیه‌سازی‌های لازم برای بررسی اثرات شوک‌های ناترازی بر روی رشد اقتصادی نیز انجام می‌شود. این روش‌شناسی به ما این امکان را می‌دهد که به تحلیل عمیق‌تری از روابط بین ناترازی نظام بانکی و نرخ رشد اقتصادی ایران بپردازیم.
نتایج: یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که تأثیر ناترازی نظام بانکی بر نرخ رشد اقتصادی ایران به‌طور معناداری وجود دارد. به‌طور خاص، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در برخی وقفه‌ها تأثیری مثبت و معنادار بر نرخ رشد اقتصادی داشته است، اما در دیگر موارد، اثر منفی و معنادار مشاهده شده است. این نتایج نشان می‌دهد که تأثیر ناترازی بانکی به‌طور متغیر و وابسته به شرایط اقتصادی موجود می‌باشد.
همچنین، دیگر متغیرهای مورد بررسی، از جمله بدهی دولت به بانک مرکزی و دارایی‌های موهوم، تأثیر منفی و معناداری بر نرخ رشد اقتصادی داشته‌اند. به‌عبارت دیگر، وجود بدهی‌های سنگین و عدم کیفیت دارایی‌های بانکی مشکلاتی اساسی برای رشد اقتصادی کشور به‌وجود آورده است. ارزیابی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که ناترازی بانکی به محدود کردن توان بانک‌ها برای ایجاد اعتبار و تأمین مالی برنامه‌های اقتصادی منجر شده، و این موضوع خود به عدم تأمین مالی پروژه‌های تولیدی و خدماتی مهم دامن زده است.
بحث و نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش تأکید بر تأثیر دوگانه ناترازی نظام بانکی بر نرخ رشد اقتصادی ایران دارند. از یک طرف، بدهی‌های بانک‌ها به بانک مرکزی می‌توانند به‌عنوان یک منبع تأمین مالی برای پیشبرد پروژه‌ها و افزایش تولید عمل کنند، اما از طرف دیگر، افزایش این بدهی‌ها می‌تواند به افزایش ریسک سیستم مالی و کاهش توان بانک‌ها برای ارائه وام به بخش‌های مختلف اقتصادی منجر شود. ناترازی بین دارایی‌ها و تعهدات بانک‌ها نیز با ایجاد فشار بر نقدینگی، می‌تواند به ایجاد بحران‌های مالی منجر شود که در نهایت بر رشد اقتصادی تأثیر منفی دارد.
با توجه به اینکه ناترازی نظام بانکی به‌طور واضح بر عملکرد اقتصادی ایران تأثیرگذار است، سیاست‌گذاران باید به مدیریت اثرات آن توجه کنند. ضرورت دارد که سیاست‌های پولی با دقت بیشتری اعمال شوند و روند تسهیلات‌دهی بانک‌ها و کیفیت دارایی‌های آنان به‌طور دقیق کنترل گردد. در نهایت، پیشنهاد می‌شود که دولت و بانک مرکزی با طراحی و اجرای سیاست‌های مؤثر در راستای اصلاح ساختار مالی و کاهش ناترازی، زمینه‌های لازم برای رشد پایدار اقتصادی را فراهم آورند.
نتایج این تحقیق می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای تحقیقات آینده در زمینه ناترازی نظام بانکی و سیاست‌های اقتصادی در ایران مورد استفاده قرار گیرد و به ارزیابی عمیق‌تری از تعامل بین نظام بانکی و رشد اقتصادی کمک کند.
طبقه‌بندی: JEL: C22, E58

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابراهیمی، مریم؛ هژبر کیانی، کامبیز؛ معمارنژاد، عباس و فرهاد غفاری (1397). «بررسی اثرات نامتقارن نوسانات نرخ ارز بر تراز تجاری ایران و چین با رویکرد ARDL غیرخطی». فصلنامه اقتصاد مالی، 12(44): 21-
  2. ابوالحسنی، اصغر؛ شایگانی، بیتا و امیر جمشید­نژاد (۱۴۰۰). «تأثیر وام­های غیرجاری بانک­های دولتی و خصوصی بر رشد اقتصادی ایران». پژوهشنامه اقتصاد کلان. ۱۶(31): 155-
  3. ابوترابی، محمدعلی، حاج امینی، مهدی و سحر توحیدی (1400). «تأثیر ساختار مالی و بانکی بر رشد بخش واقعی اقتصاد در ایران». پژوهش‌های اقتصادی ایران، 26(87): 165-

doi:10.22054/ijer.2021.54008.892

  1. ابونوری، اسماعیل و علیرضا کاشفی (1397). «اثرات کارایی بانکی و ‌انضباط پولی بر رشد اقتصادی استان‌های ایران». پژوهشنامه اقتصاد کلان، 13(25): 154-

doi:10.22080/iejm.2018.2038

  1. احمدیان، اعظم (1393). «تحلیلی بر تأثیر شوک­های ترازنامه­ای نظام بانکی بر تولید و تورم اقتصاد ایران (رویکرد تعادل عمومی پویا تصادفی)». پایان‌نامه دکتری گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد. دانشگاه علامه طباطباییe.
  2. اکبرموسوی، سیدصالح و بهزاد سلمانی (1401). «شناسایی عوامل مؤثر بر زیان‌­های بحران بانکی». پژوهش‌های اقتصادی ایران، 27(92): 9-

doi:10.22054/ijer.2022.63191.1032

  1. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1401). گزیده آمارهای اقتصادی بانک مرکزی. بخش پولی و بانکی.
  2. بدری، احمد و حمید زمان‌زاده (1397). «تحلیل آثار ناترازی ترازنامه نظام بانکی بر متغیرهای پولی و راهکارهای تعدیل این ناترازی». فصلنامه پژوهش­های پولی بانکی، 10(34): 621-
  3. پورجمشیدی، ندا؛ سهیلی، کیومرث و شهرام فتاحی (1402). «برآورد تأثیر ناترازی بانکی بر تورم در ایران رهیافت رگرسیون کوانتایل». پژوهشنامه اقتصاد کلان، 18(37): 93-

doi:10.22080/IEJM.2023.26291.2012

  1. حیدری، علی‌عباس و حسین یوسفی‌زاده‌فرد (1395). «کارایی ابزارهای سیاست­های پولی و اعتباری در کنترل نقدینگی و تورم». اولین همایش ملی اقتصاد خلاق دانشگاه آزاد اسلامی واحد غرب تهران.
  2. سعادت‌مهر، مسعود (1400). «برآورد ضریب تأثیر اجزاء منابع پایه پولی بر نقدینگی در اقتصاد ایران». نشریه علمی پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، 29(100): 377-
  3. سوری، علی (1400). اقتصادسنجی (پیشرفته جلد دوم)، همراه با کاربرد Eviews، R و Stata. چاپ اول، تهران: نشر نورعلم.
  4. شعبانی­فرد، علی و میرسجاد سیدموسوی (1402). «آسیب‌شناسی ساختارهای نظارت بر مؤسسات پولی و مالی در ایران». مجله مطالعات حقوق، 6(33): 295-
  5. شهابی، وحید؛ تهامی‌پور، سیدرضا؛ شهابی، علی و محمد امیری (1402)، «بررسی روند شکل‌گیری پدیده ناترازی در بانک­های ایران و ارائه راهکارهای مقابله با آن». فصلنامه نظریه­های کاربردی اقتصاد. 10(4): 173-

doi:10.22034/ECOJ.2024.58210.3229

  1. عبداللهی‌پور، محمدصادق و محمدهاشم بت‌شکن (2020). «راهکارهای بازسازی مالی بانک­ها در ایران». مدیریت دارایی و تأمین مالی، 8(4): 1-
  2. عیوضلو، رضا و مهدی رامشگ (1398). «اندازه­گیری ریسک سیستماتیک با استفاده از کسری نهایی مورد انتظار و ارزش در معرض خطر شرطی و رتبه­بندی بانک­ها». مدیریت دارایی و تأمین مالی، 7(4): 1-
  3. مختاری­فر، دلنیا؛ محمدزاده، یوسف و سیدجمال‌الدین محسنی زنوزی (1400). «نقش کیفیت نهادها در اثرگذاری رشد نقدینگی بر رشد اقتصادی». تحقیقات اقتصادی، 56(1): 111-
  4. مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی (1400). ناترازی پنهان در شبکه بانکی ایران (1396-1393)؛ تحلیل چیستی و ریشه­ها. معاونت مطالعات اقتصادی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، گزارش راهبردی.
  5. مؤمنی، فرشاد؛ شاکری، عباس؛ طاهرپور، جواد و بهنام عزتی اختیار (1400). «تأثیر بانکداری خصوصی بر تولید اقتصادی ایران». پژوهش‌های اقتصادی ایران، 26(86): 10-

doi:10.22054/ijer.2020.47094.79

  1. یزدانی، مهدی؛ درگاهی، حسن و محمد نیکزاد (1396). «ارزیابی زیان‌های تولیدی ناشی از بحران‌های پولی و نقش دخالت بانک مرکزی در اقتصادهای نوظهور». اقتصاد و الگو سازی، 8(29): 41-
  2. Abdullahi Poor, M. S., & Botshekan, M. H. (2021).Solutions for Financial Restructuring in Iranian Banks. Journal of Asset Management and Financing, 8(4), 1- [In Persian]
  3. Aboulhasani, A., Shayagani, B., & Jamshidnejad, A. (2021). The impact of non-performing loans of public and private banks on economic growth in Iran. Macroeconomic Research Journal, 16(31), 155- [In Persian]
  4. Abounouri, A., & Kashafi, A. (2018). The effects of banking efficiency and monetary discipline on economic growth in the provinces of Iran. Macroeconomic Research Journal, 13(25), 154- doi: 10.22080/iejm.2018.2038[In Persian]
  5. Abutalebi, M., Hajemini, M., & Tavidi, S. (2021). The impact of financial and banking structure on the growth of the real economy sector in Iran. Iranian Journal of Economic Research, 26(87), 165- doi: 10.22054/ijer.2021.54008.892[In Persian]
  6. Ahmadian, A. (2013). An Analysis on the Effect of Balance Sheet Shocks of the Banking System on the Production and Inflation of the Iranian Economy (Stochastic Dynamic General Equilibrium Approach). PhD thesis. Department of Economics, Faculty of Economics. Allameh Tabatabai University. [In Persian]
  7. Aiyozlu, R., & Rameshgh, M. (2019). Measuring systematic risk using expected shortfall and conditional value at risk and ranking banks. Journal of Asset Management and Financing, 7(4), 1- [In Persian]
  8. Akbarmousavi, S., & Salmani, B. (2022). Identifying effective factors on the losses of the banking crisis Iranian Journal of Economic Research., 27(92), 9- doi: 10.22054/ijer.2022.63191.1032[In Persian]
  9. Badri, A., & Zamanzadeh, H. (2018). Analysis of the Effects of Banking System Balance Sheet Imbalance on Monetary Variables and Solutions to Adjust this Imbalance. Banking. Journal of Monetary and Banking Research. 10(34),621- [In Persian]
  10. Bongini, P., Iwanicz-Drozdowska, M., Smaga, P., & Witkowski, B. (2017). Financial Development and Economic Growth:The Role of Foreign-Owned Banks in CESEE Countries. Sustainability, 9(335), 1-
  11. Central Bank of the Islamic Republic of Iran (2022). Selected economic statistics of the Central Bank. Monetary and banking section. [In Persian]
  12. Dang , V.,& Huynh, J. (2022). Bank funding, market power, and the bank liquidity creationchannel of monetary policy. Research in International Business and Finance, 59(2022), 101531.
  13. Dang, V. D. (2022). Bank funding, market power, and the bank liquidity creation channel of monetary policy. Research in International Business and Finance, 59, 101531.
  14. Durán N.M. & I.P. Hernández (2018). Is there any relationship between the monetary base and the interest rate of the US Federal Reserve? Contaduría y Administración Accounting and Management, 63(4), 1-
  15. Ebrahimi, M., Hejbar Kiani, K., Mimaranjad, A., & Ghafari, F. (2018). Examining the asymmetric effects of exchange rate volatility on the trade balance between Iran and China using a nonlinear ARDL approach. Financial Economics, 12(44), 21- [In Persian]
  16. Heidari, A. A., & Yosefizade Fard, H. (2017). Effectiveness of monetary andcredit policy instruments to controlling liquidity and inflation rate in Iran. 1 st National Conference Creative Economy. [In Persian]
  17. Holm-Hadulla, F, Mazelis, F, & Sebastian, R. (2023). Bank and non-bank balance sheet responses to monetary policy shocks. Economics Letters, 222, 110918.
  18. Kaehler, J. & weber, c. (2023). Tnflation in the afterm ath of financial crises. Economic Modelling, 128, 106512.
  19. Makhtari Far, D., Mohammadzadeh, Y., & Mohseni Zanouzi, S. J. (2021). The role of institutional quality in the impact of money supply growth on economic growth. Economic Research, 56(1), 111- [In Persian]
  20. Mazarei, A. (2019). Iran has a slowmotion Banking Crisis. Peterson Institute for International Economics.
  21. Mazzocchi, R. (2014). Competition in the Banking Sector and Economic Growth:Panel-Based International Evidence. DEM Discussion Papers [online]:1-
  22. Moameni, F., Shakouri, A., Taherpoor, J., & Izadi Ikhtiar, B. (2021). The impact of private banking on economic production in Iran, Iranian Journal of Economic Research 26(86), 10- doi: 10.22054/ijer.2020.47094.79[In Persian]
  23. Pesaran, H., & Shin, Y. (1999). An autoregressive distributed lag modelling approach to cointegration “chapter 11. In Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium. Cambridge University Press Cambridge.
  24. Pourjamshidi, N., Sohaili, K., & Fattahi, Sh. (2023). Estimating the impact of banking imbalance on inflation in Iran: A quantile regression approach. Macroeconomic Research Journal, 18(37), 93- doi: 10.22080/IEJM.2023.26291.2012[In Persian]
  25. Research Center of the Islamic Consultative Assembly (2021). Hidden Imbalance in the Iranian Banking Network (2014-2016); Analyzing the Nature and Roots. Economic Studies Department, Research Center of the Islamic Consultative Assembly, Strategic Report. [In Persian]
  26. Reynard, S. (2023). Central Bank Balance Sheet, Money and Inflation. Economics Letters, 224(56), 111028.
  27. Saadatmehr, M. (2021). Estimation of the Impact Factor of Monetary Base Resources on Liquidity in the Iranian Economy. Quarterly Journal of Economic Research and Policies, 29(100), 377- [In Persian]
  28. Shabani Fard, A., & Mosavi, M. S. (2023). Pathology of Monitoring Structures of Monetary and Financial Institutions in Iran. Journal of Legal Studies, 6(33),295- [In Persian]
  29. Shahabi, V., Tahamipour, S. R., Shahabi, A., & Amiri, M. (2023). Analyzing the trend of banking imbalance phenomena in Iranian banks and proposing countermeasures. Applied,Journal of Quarterly Applied theories of Economics 10(4), 173- doi: 10.22034/ECOJ.2024.58210.3229[In Persian]
  30. Souri, A. (2021). Econometrics (Advanced, Volume 2), with Applications of Eviews, R, and Stata, 1st Edition, Tehran: Noor Elm Publishing. [In Persian]
  31. Spiegeleer, J., Marquet, I., & Schoutens, W. (2018). The Risk Management of Contingent Convertible Bonds. Springer Briefs in Finance.
  32. Richard, A. (2014). Can banks individually create money out of nothing. International Review of Financial Analysis, 36, 1-19.
  33. Yazdani, M., Dargahi, H., & Nikzad, M. (2017). Assessing production losses due to monetary crises and the role of central bank intervention in emerging economies. Economy and Modeling, 8(29), 41- [In Persian]

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار