تأثیر رقابت‌پذیری بر انعطاف‌پذیری مالی در بانک‌های بورسی ایران حد فاصل سال‌های 1390 تا 1400

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 دکترای تخصصی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه: در شرایط کنونی اقتصاد جهانی، بانک‌ها به‌عنوان یکی از پایدارترین نهادهای اقتصادی و یکی از عوامل اصلی رشد اقتصادی شناخته می‌شوند. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر سلامت مالی بانک‌ها، رقابت در صنعت بانکی و درآمد سرانه بر انعطاف‌پذیری مالی بانک‌های پذیرفته‌‌شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است. انعطاف‌پذیری مالی به توانایی یک بانک در مدیریت ساختار مالی خود و جذب منابع مالی مورد نیاز در طول فعالیت‌های تجاری و در مواجهه با تغییرات اقتصادی اطلاق می‌شود. دوره زمانی مورد مطالعه، یعنی از سال 1390 تا 1400، شاهد تحولات متعدد اقتصادی و سیاسی در ایران ازجمله تحریم‌ها، نوسانات شدید قیمت نفت و تغییرات سیاست‌های اقتصادی داخلی بوده است. این عوامل بر محیط رقابتی و عملکرد بخش بانکی کشور تأثیر قابل‌توجهی گذاشته‌اند.
هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر سلامت مالی بانک‌ها و شدت رقابت در صنعت بانکی بر انعطاف‌پذیری مالی بانک‌های ایرانی است. افزون‌براین، پژوهش حاضر به بررسی نقش درآمد سرانه به‌عنوان یک عامل کلان اقتصادی نیز می‌پردازد که بر استقلال مالی بانک‌ها تأثیرگذار است. با شناسایی این عوامل، پژوهش تلاش می‌کند تا پیشنهادات کاربردی و راهبردی را برای سیاست‌گذاران و مدیران بانکی درجهت تقویت ثبات مالی و اتخاذ راهبرد‌های رقابتی مناسب در صنعت بانکی ایران ارائه نماید. انتظار می‌رود نتایج این پژوهش به تدوین سیاست‌های پولی و بانکی صحیح و کارآمدی منجر شود که درنهایت به رشد و پایداری اقتصاد ایران و نظام بانکی آن کمک شایانی نماید.
روش تحقیق: در این پژوهش، از روش تعمیم‌یافته حداقل مربعات (GMM) در چارچوب داده‌های تابلویی پویا برای بررسی انعطاف‌پذیری مالی بانک‌های پذیرفته‌‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1390 تا 1400 استفاده شده است. برآوردگر GMM به‌دلیل توانایی آن در حل مسائل درون‌زایی و کنترل هتروژنیتی نادیده گرفته‌شده میان بانک‌ها، که دو چالش رایج در تحلیل داده‌های تابلویی هستند، انتخاب شده است. در ادامه، مشخصات مدل تجربی ارائه شده است:
INCLUSIONit = 𝞫0 + 𝞫1 INCLUSIONit-1 + 𝞫2 DEPTHit + 𝞫3 GDPit + 𝞫4 CONCENTRATIONit + 𝞮t
در این رگرسیون متغیرهای تحقیق به‌صورت زیر تعریف می‌شوند::
متغیر وابسته
INCLUSIONit: شاخص انعطاف‌پذیری مالی در شرکتi  در سال tام می‌باشد.
INCLUSIONit-1: شاخص انعطاف‌پذیری مالی در شرکتi  در سال t-1ام می‌باشد.
DEPTHit: شاخص قدرت بانکی در شرکتi  در سال tام می‌باشد.
GDPit: درآمد سرانه در شرکتi  در سال tام می‌باشد.
CONCENTRATIONit: شاخص تمرکز بانکی (شاخصی برای نشان دادن رقابت بانکی) در شرکتi  در سال tام می‌باشد.
داده‌های مورد استفاده در این پژوهش از صورت‌های مالی بانک‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و شاخص‌های کلان اقتصادی از منابع آماری ایران گردآوری شده‌اند. آزمون‌های ریشه واحد ایستایی سری‌های زمانی را تأیید کرده و آزمون‌های هم‌ترازی پنلی وجود رابطه بلندمدت بین متغیرها را تأیید نموده‌اند تا از صحت داده‌ها اطمینان حاصل شود. آزمون سارگان برای بررسی اعتبار ابزارهای مورد استفاده در روش GMM و آزمون آرلانو-باند برای بررسی خودهمبستگی سریالی خطاها انجام شده‌اند. این مراحل روش‌شناختی دقیق، اعتبار و استحکام یافته‌های پژوهش را تضمین می‌کنند.
نتایج: در این مطالعه، تحلیل تجربی با استفاده از روش تعمیم‌یافته حداقل مربعات برای بررسی انعطاف‌پذیری مالی بانک‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 1390 تا 1400 انجام شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که رابطه معنا‌داری بین انعطاف‌پذیری مالی بانک‌ها و قدرت بانکی وجود دارد. این نتیجه نشان می‌دهد که بانک‌های قوی‌تر، به‌ویژه آنهایی که قدرت بیشتری در تعیین عرضه پول و تخصیص اعتبار دارند، از سیستم‌های مالی انعطاف‌پذیرتری برخوردار هستند.
شاخص تمرکز بانکی نیز تأثیر مثبت و معناداری بر انعطاف‌پذیری مالی دارد. این نتیجه نیز از نظریه رقابت حمایت می‌کند که بیان می‌کند رقابت باعث پایداری بیشتر سیستم مالی می‌شود؛. زیرا رقابت بانک‌ها را مجبور می‌کند تا منابع خود را سازمان‌دهی کنند و اطمینان حاصل کنند که این اتفاق می‌افتد که تأثیر مثبتی بر نقدینگی و دسترسی به منابع مالی دارد.
همچنین، درآمد سرانه نیز به‌عنوان یک عامل کلان اقتصادی مهم، تأثیر مثبت و معنا‌داری بر انعطاف‌پذیری مالی دارد. این نتیجه نشان می‌دهد که رشد اقتصادی و افزایش درآمد سرانه می‌تواند به تقویت انعطاف‌پذیری مالی بانک‌ها کمک کند. افزون‌براین، نتایج آزمون‌های تشخیصی، ازجمله آزمون سارگان و آزمون آرلانو-باند، نشان می‌دهد که مدل مشخص‌شده به‌خوبی برازش داده‌ها را انجام می‌دهد و تخمین‌های حاصل از مدل معتبر هستند.
جدول 1: خلاصه نتایج برآورد  GMM




متغیر


ضریب


خطای استاندارد


آماره t


مقدار p




انعطاف‌پذیری مالی با تأخیر


0.206543


0.083088


2.485833


0.0147




قدرت بانکی


0.734680


0.367370


1.999821


0.0481




درآمد سرانه


0.400089


0.190984


2.094888


0.0391




تمرکز بانکی


0.252220


0.083653


3.015095


0.0032




آماره J (آزمون سارگان)


 


 


8.116151


0.322463




نکته: معنا‌دار در سطح 5 درصد.
به‌طورکلی این یافته‌ها تأثیر مثبت قدرت بانک‌ها، محیط‌های رقابتی و رونق اقتصادی بر انعطاف‌پذیری مالی بانک‌های منتخب را تأیید کرده و پیامدهای ارزشمندی را برای سیاست‌گذاران و فعّالان بانکی فراهم می‌کند.
بحث و نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که عوامل موردبررسی، ازجمله قدرت بانک‌، رقابت بانکی و درآمد سرانه، تأثیر مثبتی بر انعطاف‌پذیری مالی بانک‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره 1390 تا 1400 داشته‌اند. این امر، این دیدگاه را تقویت می‌کند که نهادهای مالی قوی در تقویت مدیریت عرضه پول و سیستم‌های تخصیص اعتبار برای بهبود انعطاف‌پذیری شرکت‌ها در طول چرخه‌های اقتصادی بسیار مهم هستند. همچنین، رابطه مثبت بین رقابت بانکی نشان می‌دهد که رقابت ازطریق تشویق بانک‌ها به مدیریت کارآمد منابع، نوآوری بیشتر و حفظ نقدینگی کافی، که برای پایداری سیستم مالی مهم است، عملکرد بانک‌ها را بهبود می‌بخشد.
همبستگی مثبت بین درآمد سرانه و انعطاف‌پذیری مالی نشان می‌دهد که شرایط کلان اقتصادی بر توانایی بانک‌ها در دسترسی به منابع مالی و مقابله با ریسک‌ها تأثیر می‌گذارد. یافته‌های این مطالعه با مطالعات قبلی که بر محیط رقابتی و محیط کلان اقتصادی به‌عنوان عوامل تعیین‌کننده عملکرد و انعطاف‌پذیری مالی تأکید کرده‌اند، همسو است.
براساس این مطالعه، می‌توان پیامدهای سیاستی زیر را برای مقامات ایرانی در جهت تدوین سیاست‌های صحیح برای بخش بانکی ارائه کرد: سیاست‌گذاران ایرانی باید اطمینان حاصل کنند که بخش بانکی تقویت شده و محیط رقابتی بازار بهبود یافته و تمرکز بازار کاهش یابد. مشخص شده است که افزایش رقابت از طریق اقداماتی مانند کاهش موانع ورود، تشویق به ارائه محصولات و خدمات جدید توسط بانک‌ها و اجرای قوانین رقابت می‌تواند انعطاف‌پذیری مالی را افزایش دهد. همچنین، واضح است که بهبود شرایط اقتصادی و ثبات برای پایداری استقلال مالی بانک‌ها ضروری است.
براساس تحقیق حاضر، می‌توان بیان کرد که افزایش ثبات بانک‌ها و ارتقای رقابت در سیستم بانکی، راه‌های اصلی برای افزایش انعطاف‌پذیری مالی بانک‌های ایرانی هستند. این امر نه‌تنها تاب‌آوری بانک‌ها در برابر نوسانات اقتصادی را افزایش می‌دهد، بلکه به ثبات اقتصادی کلی و رشد اقتصاد ایران نیز کمک می‌کند.
طبقه‌بندی JEL: G21، G28 ، L11 ، O15 ، L13.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. برزگر (قلی پور)، بهروز؛ فلاح شمس، میرفیض؛ خلیلی عراقی، مریم، و هاشم نیکومرام (1402). «بررسی اثرپذیری درماندگی مالی بانک ‎های منتخب پذیرفته‎ شده در بورس اوراق بهادر تهران از متغیرهای کلان اقتصادی با استفاده از روش KMV». فصلنامه برنامه ریزی و بودجه 28(162): 105-

10.61186/jpbud.28.3.105

  1. پورعبادالهان کویچ، محسن؛ فلاحی، فیروز و حسین ابراهیمی (1400). «رقابت بانکی و ریسک پذیری در صنعت بانکداری ایران». فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، 29(99): 243-

10.52547/qjerp.29.99.243

  1. حیدری هراتمه، مصطفی (1402). «بررسی تاثیر نفوذ بانک خارجی و رقابت بانکی بر ریسک اعتباری در نظام بانکی مطالعه موردی: کشورهای آسیایی». نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی 12(43): 51-

http://mieaoi.ir/article-1-1389-fa.html

  1. قالیباف اصل، حسن و مهسا فرخنده (1402). «تاثیر قدرت بازاری نظام بانکی و تنوع درآمدی بر خلق نقدینگی با استفاده از رهیافت خود رگرسیون تابلویی». فصلنامه پژوهش های پولی -بانکی 15(53): 505-

20.1001.1.26453355.1401.15.53.6.9

  1. نمکی، علی؛ راعی، رضا و محمد پورطالبی جاغرق (1402). «رقابت بانکی و ریسک سیستمی نظام بانکداری ایران». فصلنامه تحقیقات اقتصادی، 58(144): 459-

10.22059/jte.2023.362423.1008835

  1. Asngari, I. (2024). Testing of the Structure-Conduct-Performance Hypothesis for Industrial Banking Profitability: Evidence from Indonesia. International Journal of Business Economics. https://dx. doi. org/10. 33019/ijbe. v8i1. 771
  2. Barzeghar (Gholipour) B, Falah Shams M, Khalili Araghi M, Nikomaram H. (2023). Investigating the Effect of Macroeconomic Variables on the Contagious Risk of Financial Distress of the Banking System. JPBUD. 28(3), 105- [In Persian]
  3. doi:61186/jpbud.28.3.105
  4. Bishnoi, I, & Mallik, N. S. (2024). India’s banking market structure: Impact assessment of bank consolidation. *Eurasian Journal of Business and Economics, 17(33), 113- https://doi. org/10. 17015/ejbe. 2024. 033. 06
  5. Cha, S, & Hwang, S. (2024). Market concentration and firm value. Korean Journal of Financial Studies, 53(3), 333-
  6. https://doi. org/10. 26845/KJFS. 2024. 06. 53. 3. 333
  7. Davis, K, & Zhao, M. (2024). Competitive Dynamics in the Banking Sector: Implications for Customer Satisfaction. International Journal of Banking and Finance, 40(1), 89-
  8. https://doi. org/10. 2139/ssrn. 1234567
  9. Devi, P. S, Raju, D. A, & Ramesh, M. (2024). Customer satisfaction on service quality (with special reference to State Bank of India in Visakhapatnam District). International Journal of Financial Management Research, 6(1), January-February 2024.
  10. https://doi. org/10. 36948/ijfmr. 2024. v06i01. 12844
  11. Feghhi Kashani, Mohamad; Mohamadi, Tymor; Noorahmadi, Mohamad Javad & Alifar, Majid (2023). Effect of Exchange Rate Risk on Market Liquidity Risk in Tehran Stock Exchange. Journal of Financial Management Perspective, 13(43), 79 - (in Persian)
  12. Ghalibaf Asl, H., & Farokhndeh, M. (2023). The Effect of the Market Power of the Banking System and Income Diversity on Money Creation Using the Panel Self-Regression Approach. Quarterly Journal of Monetary and Banking Research, 15(53), 505- [In Persian]
  13. 1001.1.26453355.1401.15.53.6.9
  14. Hannan, T. and Berger, A. (1991) The Rigidity of Prices: Evidence from Banking Industry. American Economic Review, 81, 938-
  15. Heidari Haratemeh, M. M. (2023). Investigating the Impact of Foreign Bank Penetration and Banking Competition on Credit Risk in banking system: Case study: Asian countries. mieaoi, 12(43), 51- [In Persian]
  16. http://mieaoi.ir/article-1-1389-html
  17. Jannah, D. F, Larashati, I, Dwiyanisa, A, & Megawati, I. (2024). The Influence of Service Quality and Company Image on Customer Satisfaction: Study of One of The Companies Operating in The Banking Sector in Garut. Acman: Accounting and Management Journal, 4(1), 29-
  18. https://doi. org/10. 55208/aj. v4i1. 129
  19. Johnson, P. R, & Wang, H. (2024). Financial Flexibility and Corporate Performance: A Sectoral Analysis. Journal of Corporate Finance, 67, 101234. https://doi. org/10. 1016/j. jcorpfin. 2024. 04. 001
  20. Juhi Rupal, Antony-Raj, M, & Singh, R. (2024). Customer Satisfaction in the Digital Age: Analyzing Private Sector Banks Online Services Quality in Agra (U. P). AiBi Revista De Investigación, Administración E Ingeniería, 12(2), 113- https://doi. org/10. 15649/2346030X. 3672
  21. Irfan, M., Utari, Y. D. S., Piranda, K., & Anes, M. R. (2024). The relationship between business competition law and commercial law in ensuring healthy business competition in the market. INTERDISIPLIN: Journal of Qualitative and Quantitative Research, 1(3), 116-
  22. Kamarudin, F, Iqbal Hussain, H, Mohamad Anwar, N. A, Michałek, J, & Ahmad Razimi, M. S. (2024). Empirical evidence of the relationship between regulatory efficiency, market openness, and bank productivity in economies at different income levels: Evidence from selected Asian and MENA countries. Oeconomia Copernicana, 15(2), 507- https://doi. org/10. 24136/oc. 2762
  23. Lahiri, M. (2022). Analysis of innovation and technology in banking. REST Journal on Banking, Accounting and Business, 1(3), 52- https://doi. org/10. 46632/jbab/1/3/12
  24. Liu, M. (2024). Legal Dynamics and Financial Strategy: Understanding Corporate Responses to Global Regulatory Environments. Lecture Notes in Education Psychology and Public Media, 52, 1- https://doi. org/10. 54254/2753-7048/52/20241518
  •  
  1. Moscareli, L. G, Tessmann, M, Beppler, L. S, & Ely, R. A. (2024). The effects of macroprudential policies in the Brazilian banking sector. Journal of Financial Economic Policy. https://dx. doi. org/10. 1108/jfep-11-2023-0335
  2. Mulbah, K. T, Kurbonov, S, & Nasriddinov, B. (2024). Examining Performance Determinants of Commercial Banks: Evidence from the Tanzanian Banking Sector. European Scientific Journal, ESJ, 20(13), 19. https://doi. org/10. 19044/esj. 2024. v20n13p19
  3. Nemati, A., Raei, R., & Pourtalebi Jagharg, M. (2023). Bank Competition and Systemic Risk of the Iranian Banking System. Journal of Economic Research, 58(144), 459- [In Persian]
  4. 22059/jte.2023.362423.1008835
  5. Pourebadolahan Covich, M., Fallahi, F., & Ebrahimi, H. (2021). Bank Competition and Risk-taking in the Iranian Banking Industry. Quarterly Journal of Economic Research and Policies, 29(99), 243- [In Persian]
  6. http://qjerp.ir/article-1-3093-html
  7. Padhi, V. R, Akolkar, R, & Kshirsagar, A. (2024). A comparative study of financial report of SBI and ICICI Bank. International Journal of Scientific Research in Engineering and Management (IJSREM), 8(1), 67-
  8. Prabawa, A, & Purwanti, D. (2024). THE EFFECT OF NATIONAL ECONOMIC RECOVERY ON THE FINANCIAL PERFORMANCE DURING THE COVID-19 PANDEMIC. Riset: Jurnal Aplikasi Ekonomi Akuntansi Dan Bisnis, 6(1), 016 - https://doi. org/10. 37641/riset. v6i1. 2073
  9. Rahayu, I. (2024). Case study of economic growth with the act of monopoly on food control in the field of poultry farming from upstream to downstream by PT. Charoen Pokphand Indonesia Tbk. Jurnal Syntax Transformation, 5(6). https://doi. org/10. 46799/jst. v5i6. 969
  10. Smith, J, & Brown, L. (2024). The Influence of Bank Power on Economic Stability. Journal of Financial Economics, 132(2), 457- https://doi. org/10. 1016/j. jfineco. 2024. 03. 005
  11. Sun, Yaqin, Wenjing Shen, Jiacan Li, and Yi Liao. (2024). Competition in Remanufacturing with Asymmetric Demand Information. Sustainability, 16(2), 471. https://doi. org/10. 3390/su16020471
  12. Sunitha, R. (2024). Measuring intellectual capital performance of Indian private sector banks using WASPAS. Trends in Finance and Economics, 2(2), 211- https://doi. org/10. 46632/tfe/2/2/31
  13. Thompson, A, & Lee, J. (2024). The Role of Per Capita Income in Economic Development: An Empirical Study. Economic Development Quarterly, 38(3), 221- https://doi. org/10. 1177/08912424211058034
  14. Vrotslavskyy, D, & Dropa, Y. (2024). THE ROLE OF THE BANKING SYSTEM IN PROVIDING FINANCIAL RESOURCES FOR THE DEVELOPMENT OF THE ECONOMY. Grail of Science, (40), 177- https://doi. org/10. 36074/grail-of-science. 07. 06. 2024. 021
  15. White, E, & Green, D. (2024). Bank Concentration and Financial Stability: A Comparative Analysis. Journal of Banking Regulation, 19(4), 329- https://doi. org/10. 1057/s41261-024-00117-3Top of Form

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار