نگاهی انتقادی به هماهنگ‌پنداری جستجوی نفع شخصی و تحقق خیر جمعی با بهره‌گیری از آراء علامه طباطبایی (ره)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی و مدیر گروه اقتصاد بین الملل مرکز پژوهش‌های مجلس

10.30471/iee.2025.10186.2418

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی رابطه میان نفع شخصی و خیر جمعی می‌پردازد؛ اندیشمندان متعدد در طول تاریخ دانش اقتصاد تلاش کرده‌اند بر اساس مبانی نظری خود، رابطه‌ای کلی و جهان‌شمول میان نفع شخصی و خیر جمعی برقرار کنند. سؤال مشخص پژوهش آن است که آیا اساساً می‌توان رابطه‌ای جهان‌شمول میان دو مؤلفه فوق برقرار کرد. برای پاسخ به پرسش فوق از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده و این نتیجه حاصل شده است که رابطه میان نفع شخصی و خیر جمعی، امری صفت‌پذیر است نه مطلق؛ به این معنا که بلافاصله پس از بحث در مورد رابطه نفع شخصی و خیر جمعی، باید پرسید در مورد کدام کالا، موهبت یا خدمت؟ به بیان دیگر ابتدا باید به‌تناسب هر کالا یا خدمت، الف. کنشگران اصلی، ب. محدوده اعمال نفع شخصی در شرایط آزادی کامل و ج. گستردگی اثر اعمال نفع شخصی، شناخته شده و سپس با مشخص‌شدن این ویژگی‌ها، نسبت نفع شخصی و خیر جمعی در آن حوزه مورد بررسی قرار گیرد. این گزاره، وجه نوآوری پژوهش محسوب می‌شود و در مسیر دستیابی به این نتیجه، از آراء علامه طباطبایی بهره گرفته شده‌است. دلالت پژوهش آن است که «نسبت رفتار مبتنی بر نفع شخصی و نفع سایر آحاد جامعه» در مورد هر کالا، موهبت یا خدمت باید به‌صورت خاص مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها