ماهیت ترکیبی تصمیم‎گیری: «بهینه‎سازی» و «تصمیم‎گیری نهادی»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای اقتصاد اسلامی دانشگاه مازندران و پژوهشگر پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران

چکیده

در اقتصاد خرد متعارف، مدل‌سازی تصمیم‎گیری‎های اقتصادی مبتنی بر بهینه‎سازی مقید است؛ اما در دنیای واقعی، تصمیم‎گیری‎ها ترکیبی هستند و بیشتر از اینکه براساس «بهینه‎سازی» شکل بگیرند، «نهادی» بوده و براساس یک‌سری «عادات»، «قواعد» و «چارچوب‎های» از قبل مشخص (نهادینه شده) اخذ می‎شوند. در این مقاله تلاش می‎شود تا به شکل تحلیلی و توصیفی و با رویکردی عصب‎شناختی، تحلیلی اقتصاد خردی از ماهیت «ترکیبی بودن تصمیم‎گیری‎ها» ارائه شود.
براساس یافته‎های شناختی و رفتاری، بهینه‎سازی مداوم حتی در ساده‎ترین شکل آن هزینه‎های ذهنی بسیار بالایی دارد و این باعث می‎شود تا عاملان اقتصادی برای صرفه‎جویی در این هزینه‎های ذهنی، در کنار بهینه‎سازی‎های گاه‎به‎گاه بیشتر به سمت تصمیم‎گیری‎های نهادی گرایش داشته باشند.
کوز و ویلیامسون در حوزه مفهومی هزینه‎مبادله استدلال می‎کنند که وجود «هزینه‎های مبادله» می‎تواند زمینه‎ساز جایگزینی «سلسله‌مراتب به‌جای مبادله بازاری» باشد، در حوزه‎ای متفاوت یعنی در حوزه مفهومی تصمیم‎گیری می‎توان استدلال نمود که وجود «هزینه‎های تصمیم‎گیری» می‎تواند زمینه‎ساز جایگزینی «تصمیم‎گیری نهادی به‌جای بهینه‎سازی مستقیم» باشد.
وجود منافع و بازده‎های بسیار بالا در مبادلات اجتماعی و اهمیت نهادی عمل کردن برای رسیدن به این منافع، تشدیدکننده این گرایش اقتصادی در یک فرایند تکاملی است. بر این اساس تصمیم‎گیری نهادی و بهینه‎سازی مستقیم به‌صورت ترکیبی و در تعامل با یکدیگر تصمیم‎گیری‎های اقتصادی انسان‎ها را راهبری می‎کنند. همچنین، توجه به این ترکیبی بودن تصمیم‎گیری‎ها و اهمیت و کارکرد رفتارهای نهادی می‎تواند مبانی اقتصاد خردی مناسب‎تری برای نظریه‎پردازی در اقتصاد اسلامی فراهم کند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آرتور، ویلیام برایان (1396)، پیچیدگی و اقتصاد، ترجمه محمدابراهیم محجوب، تهران: نشر نی.
  2. ابوجعفری، روح‌الله (1385)، «برداشت اقتصاد نهادگرا و مطالعه اقتصاد اسلامی»، فصلنامه اندیشه صادق، ش22، ص121−144.
  3. بینهاکر، اریک دی (1395)، خاستگاه ثروت: تکامل، پیچیدگی و بازسازی اساسی علم اقتصاد، ترجمه گروه مترجمان، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg.
  4. پورفرج، علیرضا؛ زهرا کریمی موغاری و جواد اقدس طینت (1398)، «تجانس و اهمیت اقتصاد نهادی برای ساخت اقتصاد اسلامی»، اقتصاد اسلامی، ش73، ص91−121.
  5. تیلر، ریچارد (1396)، کج‌رفتاری: شکل‌گیری اقتصاد رفتاری، ترجمه بهنام شهائی، تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
  6. جوشقانی نائینی، سیدحمید؛ محمدجواد توکلی و پرویز داوودی (1396)، «تطور مفهومی نهاد و دلالت آن بر مطالعات نهادی اقتصاد اسلامی و اقتصاد ایران»، جستارهای اقتصادی ایران، ش28، ص97-120.
  7. ریزوندی، محمدامیر؛ بهرام سحابی، فرشاد مؤمنی و کاظم یاوری (1394)، «کاوشی در تعریف نهاد: ارزیابی رویکردهای متأخرِ بدیل در تعریف نهاد»؛ برنامه‌ریزی و بودجه، سال بیستم، ش4، ص185-210.
  8. کانمن، دانیل (1394)، تفکر: سریع و کند، ترجمه فروغ تالو صمدی، کرج: درّ دانش.
  9. متوسلی، محمود؛ سید محمدعلی حسینی‌زاده و علی نیکونسبتی (1388)، «نهادگرایی و تأثیر نظریه سرل در مورد نهادها بر آن»، پژوهش‎های اقتصادی، سال نهم، ش4، ص113−136.
  10. متوسلی، محمود؛ مصطفی سمیعی‌نسب و علی نیکونسبتی (1395)، نگاهی به رویکردهای بدیل: نهادگرایی و مکتب اتریش، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg.
  11. متوسلی، محمود؛ محمود مشهدی احمد؛ مصطفی سمیعی‎نسب و علی نیکونسبتی (1390)، تجدید حیات اقتصاد نهادی (نگاهی به ‎اندیشه‎های اقتصاددانان نهادی جدید)، تهران: دانشگاه امام صادقg.
  12. مشهدی احمد، محمود (1393)، اقتصاد نهادگرا: مطالعه یک سنت هترودکس در برابر ارتدکس اقتصادی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
  13. معرفی محمدی، عبدالحمید (1394)، «مفهوم نظم در اقتصاد اسلامی»، اقتصاد اسلامی، ش58، ص33−62.
  14. نظری، حسن آقا (1395)، «خاستگاه نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی با رویکرد نهادی آن»،  نظریه‎های کاربردی اقتصاد، ش2، ص137−158.
  15. نظری، حسن آقا (1396)، روش‌شناسی علم اقتصاد اسلامی با رویکرد واقعیت نهادی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  16. نصیری اقدم، علی (1385)، «اقتصاد هزینه‎مبادله»، جستارهای اقتصادی، ش5، ص157−208.
    1. Aoki, M. (2007), “Endogenizing institutions and institutional changes”, Journal of Institutional Economics, 3(1), 1-31.
    2. Coase, R. H. (1937), “The nature of the firm”, economica, 4(16), 386-405.
    3. Engel, C., & Weber, E. U. (2007), “The impact of institutions on the decision how to decide”, Journal of Institutional Economics, 3(3), 323-349.
    4. Evans, J. S. B., & Frankish, K. (Eds.), (2009), In two minds: Dual processes and beyond, New York: Oxford University Press.
    5. Friedman, M. (1953), The methodology of positive economics. In Essays in positive economics,  University of Chicago Press, pp. 3-43.
    6. Greif, A., & Laitin, D. D. (2004), “A theory of endogenous institutional change”, American political science review, 98(4), 633-652.
    7. Groenewegen, J., Spithoven, A. H. G. M., & Van Den Berg, A. (2010), Institutional economics: An introduction.
    8. Hindriks, F., & Guala, F. (2015), “Institutions, rules, and equilibria: a unified theory”, Journal of Institutional Economics, 11(3), 459-480.
    9. Hodgson, G. M. (1998), “The approach of institutional economics”, Journal of economic literature, 36(1), 166-192.
      1. Hodgson, G.M. (2006), “What Are Institutions? ”, Journal of Economic Issues, Vol XI, NO.1, 1-25.
    10. Hodgson, G. M. (2015), “On defining institutions: rules versus equilibria”, Journal of Institutional Economics, 11(3), 497-505.
    11. Hodgson, G., & Gindis, D. (2007), “An interview with oliver Williamson”, Journal of Institutional Economics, 3(3), 373-386.
    12. Joskow, P. L. (2008), Introduction to new institutional economics: A report card, New institutional economics: A guidebook, 1-19.
    13. Mantzavinos, C., North, D. C., & Shariq, S. (2004), “Learning, institutions, and economic performance”, Perspectives on politics, 2(1), 75-84.
    14. North, D. C. (1990), Institutions, Institutional Change and Economic Performance (Political Economy of Institutions and Decisions, Cambridge: Cambridge University Press.
    15. North, D. C. (1995), The new institutional economics and third world development, In The new institutional economics and third world development. Edited by John Harriss, Janet Hunter and Colin M.Lewis, pp. 17-26. Routledge.
    16. North, D. C. (2005), Understanding the process of Economic Change, Princeton University Press.
    17. North, Douglassc & Denzau, Arthr.T (1994), Shared Mental Models: Ideologies and Institutions, Kyklos.
    18. Searle, J. R. (2005), “What is an institution? ”, Journal of institutional economics, 1(1), 1-22.
    19. Stanovich, K. E., & West, R. F. (2000), “Individual differences in reasoning: Implications for the rationality debate? ”, Behavioral and brain sciences, 23(5), 645-665.
    20. Vatn, A. (2005), Institutions and the Environment, Edward Elgar Publishing.
    21. Weber, E. U., & Ancker, J. S. (2005), “Towards a taxonomy of modes of moral decision-making”, Behavioral and Brain Sciences, 28(4), 563-564.
    22. Williamson, O. E. (2000), “The new institutional economics: taking stock, looking ahead”, Journal of economic literature, 38(3), 595-613.
    23. Williamson, O.E. (2005a), “The Economics of Governance”, American Economic Review, Vol. 95, No. 2, 1-18.
    24. Williamson, O. E. (2005b), “Transaction cost economics”, In Handbook of new institutional economics (pp. 41-65). Springer US.
    25. Williamson, O. E. (2010), “Transaction cost economics: The natural progression”, American Economic Review, 100(3), 90-673.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار