تحلیل اقتصادی حقوق رقابت در بانک‌های دولتی و خصوصی ایران با تأکید بر کارایی اقتصادی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق اقتصادی، دانشگاه علامه طباطبایی

3 فارغ التحصیل دانشگاه مفید

چکیده

در پژوهش حاضر، حقوق رقابت در بانک‎های دولتی و خصوصی، در صنعت بانکداری ایران، به‎عنوان رفتار عقلانی قانون‎گذار در فراهم نمودن موازین ناظر به امکان تجمیع عوامل تولید، که سرانجام به تخصیص بهینه منابع می‎انجامد، موضوع تحلیل اقتصادی قرار گرفته است.
رویکرد تحلیل اقتصادی حقوق، با نگاهی متفاوت از رویکرد سنتی، حقوق را با منطق اقتصادی بررسی می‎کند. در این رویکرد «کارایی» مفهوم بنیادی است که اساس بررسی و تحلیل‎های اقتصادی را تشکیل می‎دهد؛ ‎بنابراین در این پژوهش نیز، تحلیل اقتصادی حقوق رقابت در صنعت بانکداری ایران، با تکیه بر علم اقتصاد خرد و به‌کارگیری نظریه‎های اقتصادی، به‌ویژه «کارایی» به‎عنوان مبنای ارزیابی و در صورت لزوم اصلاح قواعد و مقررات حقوقی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
در این پژوهش، به شیوۀ توصیفی−تحلیلی با بهره‎گیری از منابع کتابخانه‎ای براساس مدل تحلیلی نفع−ضرر و کاربرد ابزار عقلانیت در تئوری‎های اقتصادی، پیامدهای مثبت و منفی مقررات‎زدایی و به دنبال آن خصوصی‎سازی و مقررات‎گرایی، در قواعد و نهادهای سازندۀ حقوق رقابت در سیستم بانکی کشور بررسی شده و در نتیجه کارایی و کارآمدی قوانین البته با انجام پاره‎ای اصلاحات به دست آمده است.

کلیدواژه‌ها


1. آقایی طوق، مسلم (1392)، «تحلیل در تحلیل اقتصادی حقوق»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 4، شماره 2، ص526.
2. اسلامی بیدگلی، غلامرضا و محمد کاشانی‎پور (1383)، «مقایسه و ارزیابی روش‎های کارایی شعب بانک و ارائه الگوی مناسب»، فصلنامه بررسیهای حسابداری و حسابرسی، دوره 11، شماره 38، ص317.
3. السان، مصطفی (1398)، حقوق بانکی، تهران: سمت.
4. بابایی، ایرج (1386)، «مبانی نظری رویکرد تحلیل اقتصادی حقوق»، مجله پژوهش حقوق و سیاست، دوره 9، شماره 23، ص1525.
5. باقری، محمود و محمد صادقی و نفیسه شوشی‎نسب و سیاوش سپیداری و فرزاد نیکبخت (1395)، رقابت و انحصار بین بانکها و مؤسسات اعتباری، تهران: بورس.
6. بهکیش، محمدمهدی (1389)، اقتصاد ایران در بستر جهانی شدن، تهران: نشر نی.
7. پاکباز، سیامک (1394)، سوءاستفاده از وضعیت اقتصادی مسلط در حقوق رقابت، تهران: نشر میزان.
8. جوادی‎پور، سعید و علی حسن‎زاده (1383)، مقرراتزدایی در نظام بانکی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
9. حسینی، مینا (1396)، حقوق رقابت (در آیینه ساختار و تصمیمات شورای رقابت)، تهران: انتشارات مجد.
10. حقیقی، ایمان (1385)، «تحلیلی بر طرح واگذاری سهام عدالت»، مجله راهبرد یاس، شماره 7، ص7080.
11. حمیدی صحنه، مهدی (1387)، «ورود بانک‎های خصوصی و اثر آن بر رقابت بین بانکی»، نشریه اقتصاد بانک و اقتصاد، شماره 94، ص4965.
12. خامه‎ای، انور (1356)، «بانکداری خصوصی و نقش آن در رشد اقتصادی ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 37 و 38، ص2331.
13. دادگر، یداله (1390)، درآمدی بر تحلیل اقتصادی حقوق، تهران: پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و نور علم.
14. ــــــــــ (1391)، اصول تحلیل اقتصادی خرد و کلان، تهران: نشر آماره.
15. رنجبریان، بهرام و محمود غلامی کرین (1385)، «بررسی عوامل مؤثر بر ترجیح مشتریان در انتخاب یک بانک دولتی (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، دوره 13، شماره 20، ص5172.
16. رنجبریان، بهرام و مجتبی براری (1388)، «تأثیر بنیان‎های بازاریابی رابطه‎مند بر وفاداری مشتریان؛ مقایسه بانک‎های دولتی و خصوصی»، نشریه مدیریت بازرگانی، دوره 1، شماره 2، ص8199.
17. سروش، اباذر (1386)، «بررسی عملکرد بانک‎های دولتی پس از واگذاری به بخش خصوصی»، مجله بورس اوراق بهادار، شماره 65، ص5163.
18. سعیدا اردکانی، سعید و حیدر میرفخرالدینی و محمد زارعیان (1388)، «ارزیابی کیفیت خدمات بانکی و تعیین اولویت‎ها و راهکارهای ارتقای آن با استفاده از مدل تحلیل شکاف»، نشریه مدیریت بازرگانی، دوره 1، شماره 3، ص108129.
19. شاکری، عباس (1393)، اقتصاد خرد (نظریهها و کاربردها)، تهران: نشر نی.
20. طالبلو، رضا (1390)، «اثر مقررات تنظیمی و رقابت بانکی بر ریسک‎پذیری بانک‎ها، مورد بانک‎های ایران»، (پایان نامه)، دانشگاه علامه طباطبایی.
21. طبیبیان، محمد؛ میثم زارع و پرویز ساسان‎گهر و محمد امیدی‎نژاد و سیدمحمد کریمی و یوسف فرجی (1384)، بانکداری بدون ربا در همگرایی با بانکداری بینالمللی، تهران: مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران.
22. طوسی، عباس (1393)، تحلیل اقتصادی حقوق شرکتها، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‎های حقوقی شهر دانش.
23. غفاری فارسانی، بهنام (1393)، حقوق رقابت و ضمانت اجراهای مدنی آن، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
24. فرهادی چشمه مرواری، وحید (1395)، حقوق و مقررات بانکی، تهران: نور دانش.
25. کهندل، محمد (1387)، بانک دولتی و غیر دولتی در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز پژوهش‎های مجلس شورای اسلامی.
26. مجتهد، احمد (1387)، خصوصیسازی بانکها و تأثیر آن بر عملکرد نظام بانکی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی.
27. محرابیان، کتایون (1382)، «تأثیر حضور بانک‎های خصوصی بر بانک‎های دولتی»، مجله بانک و اقتصاد، شماره 37، ص5254.
28. نادعلی، محمد (1386)، «درس‎های آموزنده تجربه جهانی خصوصی‎سازی بانک‎های تجاری دولتی برای اقتصاد ایران»، مجله روند، شماره 54 و 55، ص6878.
29. والی‎نژاد، مرتضی (1381)، مجموعه قوانین و مقررات ناظر بر بانکها و مؤسسه اعتباری، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
30. یادی‎پور، مهدی (1389)، مقدمهای بر حقوق و اقتصاد، تهران: دانشگاه امام صادق j.
31. Adams, Samuel (2011), “Privatization and National Development, A Case Study of Ghana”, Public Organization Review, Vol. 11, Issue 3.
32. Joskow, Paul L., (2006), Regulation of Natural Monopolies, Department of Economics, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, MA, USA.
33. Lane, Robert (2000), EC Competition Law, Pearson Education Limited, Edinburgh First Published.
34. Morris Phillips (2014), Economic Analysis, Theory & Application (Microeconomics), (translated by Akbar Kamijani), University of Tehran Publication.
35. Murray N. Rothbard, Praxeology, (1997), The Methodology of Austrian Economics, Cheltenham, Uk: England Elgar.
36. Omran, Mohammed (2007), “Privatization, State Ownership, and Bank Performance in Egypt”, World Development, Vol. 35, No.4.
37. Skosples, Goran (2006), Banking in Transition Countries, University of Illinois at UrbanaChmpaign, Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy in Economics.
38. Sturm, JanEgbert & Williams, Barry (2004), “Foreign bank entry deregulation and bank efficiency: Lessons from the Australian experience”, Journal of Banking & Finance, ELSVIER, Vol. 28, Issue 7.
1. آقایی طوق، مسلم (1392)، «تحلیل در تحلیل اقتصادی حقوق»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 4، شماره 2، ص526.
2. اسلامی بیدگلی، غلامرضا و محمد کاشانیپور (1383)، «مقایسه و ارزیابی روشهای کارایی شعب بانک و ارائه الگوی مناسب»، فصلنامه بررسیهای حسابداری و حسابرسی، دوره 11، شماره 38، ص317.
3. السان، مصطفی (1398)، حقوق بانکی، تهران: سمت.
4. بابایی، ایرج (1386)، «مبانی نظری رویکرد تحلیل اقتصادی حقوق»، مجله پژوهش حقوق و سیاست، دوره 9، شماره 23، ص1525.
5. باقری، محمود و محمد صادقی و نفیسه شوشینسب و سیاوش سپیداری و فرزاد نیکبخت (1395)، رقابت و انحصار بین بانکها و مؤسسات اعتباری، تهران: بورس.
6. بهکیش، محمدمهدی (1389)، اقتصاد ایران در بستر جهانی شدن، تهران: نشر نی.
7. پاکباز، سیامک (1394)، سوءاستفاده از وضعیت اقتصادی مسلط در حقوق رقابت، تهران: نشر میزان.
8. جوادیپور، سعید و علی حسنزاده (1383)، مقرراتزدایی در نظام بانکی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
9. حسینی، مینا (1396)، حقوق رقابت (در آیینه ساختار و تصمیمات شورای رقابت)، تهران: انتشارات مجد.
10. حقیقی، ایمان (1385)، «تحلیلی بر طرح واگذاری سهام عدالت»، مجله راهبرد یاس، شماره 7، ص7080.
11. حمیدی صحنه، مهدی (1387)، «ورود بانکهای خصوصی و اثر آن بر رقابت بین بانکی»، نشریه اقتصاد بانک و اقتصاد، شماره 94، ص4965.
12. خامهای، انور (1356)، «بانکداری خصوصی و نقش آن در رشد اقتصادی ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 37 و 38، ص2331.
13. دادگر، یداله (1390)، درآمدی بر تحلیل اقتصادی حقوق، تهران: پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و نور علم.
14. ــــــــــ (1391)، اصول تحلیل اقتصادی خرد و کلان، تهران: نشر آماره.
15. رنجبریان، بهرام و محمود غلامی کرین (1385)، «بررسی عوامل مؤثر بر ترجیح مشتریان در انتخاب یک بانک دولتی (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، دوره 13، شماره 20، ص5172.
16. رنجبریان، بهرام و مجتبی براری (1388)، «تأثیر بنیانهای بازاریابی رابطهمند بر وفاداری مشتریان؛ مقایسه بانکهای دولتی و خصوصی»، نشریه مدیریت بازرگانی، دوره 1، شماره 2، ص8199.
17. سروش، اباذر (1386)، «بررسی عملکرد بانکهای دولتی پس از واگذاری به بخش خصوصی»، مجله بورس اوراق بهادار، شماره 65، ص5163.
18. سعیدا اردکانی، سعید و حیدر میرفخرالدینی و محمد زارعیان (1388)، «ارزیابی کیفیت خدمات بانکی و تعیین اولویتها و راهکارهای ارتقای آن با استفاده از مدل تحلیل شکاف»، نشریه مدیریت بازرگانی، دوره 1، شماره 3، ص108129.
19. شاکری، عباس (1393)، اقتصاد خرد (نظریهها و کاربردها)، تهران: نشر نی.
20. طالبلو، رضا (1390)، «اثر مقررات تنظیمی و رقابت بانکی بر ریسکپذیری بانکها، مورد بانکهای ایران»، (پایان نامه)، دانشگاه علامه طباطبایی.
21. طبیبیان، محمد؛ میثم زارع و پرویز ساسانگهر و محمد امیدینژاد و سیدمحمد کریمی و یوسف فرجی (1384)، بانکداری بدون ربا در همگرایی با بانکداری بینالمللی، تهران: مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران.
22. طوسی، عباس (1393)، تحلیل اقتصادی حقوق شرکتها، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش.
23. غفاری فارسانی، بهنام (1393)، حقوق رقابت و ضمانت اجراهای مدنی آن، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
24. فرهادی چشمه مرواری، وحید (1395)، حقوق و مقررات بانکی، تهران: نور دانش.
25. کهندل، محمد (1387)، بانک دولتی و غیر دولتی در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
26. مجتهد، احمد (1387)، خصوصیسازی بانکها و تأثیر آن بر عملکرد نظام بانکی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی.
27. محرابیان، کتایون (1382)، «تأثیر حضور بانکهای خصوصی بر بانکهای دولتی»، مجله بانک و اقتصاد، شماره 37، ص5254.
28. نادعلی، محمد (1386)، «درسهای آموزنده تجربه جهانی خصوصیسازی بانکهای تجاری دولتی برای اقتصاد ایران»، مجله روند، شماره 54 و 55، ص6878.
29. والینژاد، مرتضی (1381)، مجموعه قوانین و مقررات ناظر بر بانکها و مؤسسه اعتباری، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
30. یادیپور، مهدی (1389)، مقدمهای بر حقوق و اقتصاد، تهران: دانشگاه امام صادق j.
31. Adams, Samuel (2011), “Privatization and National Development, A Case Study of Ghana”, Public Organization Review, Vol. 11, Issue 3.
32. Joskow, Paul L., (2006), Regulation of Natural Monopolies, Department of Economics, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, MA, USA.
33. Lane, Robert (2000), EC Competition Law, Pearson Education Limited, Edinburgh First Published.
34. Morris Phillips (2014), Economic Analysis, Theory & Application (Microeconomics), (translated by Akbar Kamijani), University of Tehran Publication.
35. Murray N. Rothbard, Praxeology, (1997), The Methodology of Austrian Economics, Cheltenham, Uk: England Elgar.
36. Omran, Mohammed (2007), “Privatization, State Ownership, and Bank Performance in Egypt”, World Development, Vol. 35, No.4.
37. Skosples, Goran (2006), Banking in Transition Countries, University of Illinois at UrbanaChmpaign, Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy in Economics.
38. Sturm, JanEgbert & Williams, Barry (2004), “Foreign bank entry deregulation and bank efficiency: Lessons from the Australian experience”, Journal of Banking & Finance, ELSVIER, Vol. 28, Issue 7.