تحلیل فقهی خلق پول بانک خصوصی از منظر عدالت و ظلم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

هرچند در آثار فقهی، خلق‎پول از منظر اکل مال به باطل و... بررسی شده اما با توجه به حجم زیاد خلق‎پول بانک‎های خصوصی و تأثیرات گسترده آن بر مقوله عدالت، ارزیابی فقهی خلق‎پول بانک‎های خصوصی از منظر عدالت و ظلم، ضروری می‎باشد. سؤال اصلی این است که به چه دلایلی خلق‎پول بانک‎های خصوصی ظلم محسوب می‎شود و آیا مصداق قاعده فقهی حرمت ظلم می‎باشد؟
تحقیق حاضر که با روش توصیفی−تحلیلی و گردآوری اطلاعات کتابخانه‎ای صورت گرفته، نشان می‎دهد که با توجه به تحلیل ترازنامه‎ای، خلق‎پول بانک‎های خصوصی، با دو تبیین، مشمول قاعده حرمت ظلم است: 1.درآمدزایی عظیم بانک‎های خصوصی از محل حق‎آقایی ناشی از خلق‎پول با حمایت بانک‎مرکزی 2.تضعیف(فاحش) در قدرت‎خرید دارندگان پول در فرض خلق‎پول گسترده بانک‎های‎خصوصی. در نهایت، با توجه به این نتایج، پیشنهاد سلب قدرت خلق‎پول از بانک‎های‎خصوصی مطرح می‎شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. *قرآن کریم.

    1. ابن‎منظور، محمدبن‎مکرم (1414ق). لسان العرب، چ3، بیروت: دارالفکر.
    2. تبریزى، جوادبن‎على (1416ق)، إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، چ3، قم: مؤسسه اسماعیلیان،.
    3. حائرى، سیدکاظم (1423ق)، فقه العقود، چ2، قم: مجمع اندیشه اسلامى.
    4. حرعاملى، محمدبن‎حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، چ1، قم: مؤسسه آل‎البیت‎b.
    5. حسینی‎دولت‎آبادی، سیدمهدی (1395ش)، «ماهیت بانک و دلالت‎های آن برای مطالعات بانکداری اسلامی»، مطالعات اقتصاد اسلامی، س8، ش2، ص173−
    6. _________ (1397ش)، «ترتیبات خلق‎پول عادلانه»، فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی، 11، ص33−
    7. حکیم، سیدمحسن (1416ق)، مستمسک العروة الوثقی، چ1، قم: موسسة دارالتفسیر.
    8. خویی، سیدابوالقاسم (1418ق)، موسوعة الامام الخویی، چ1، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی.
    9. _________ (بی‎تا)، مصباح الفقاهة (المکاسب)، بی‎نا.
    10. خمینى، سیدروح‎اللّه‎ (1421ق)، کتاب البیع، چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینىe.
    11. _________‎ (بی‎تا)، تحریرالوسیلة، چ1، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
    12. درودیان، حسین (1400ش)، معماران پول، روایتی نو از نقش بانک‌ها در خلق‎پول، چ1، تهران: نشر نهادگرا.
    13. روحانی، سیدعلی؛ اکبر کمیجانی و حمید ابریشمی (1397ش)، «ماهیت بانک و فرایند خلق‎پول بانکی، نقد دیدگاه‎های رایج و دلالت‎ها»؛ جستارهای اقتصادی ایران، ش29، ص1−
    14. زیدان، جرجی (بی‎تا)، تاریخ التمدن الإسلامی، بیروت: دار مکتبة الحیاة.
    15. سبزوارى، سیدعبدالأعلى (1413ق)، مهذّب الأحکام، چ4، قم: مؤسسه المنار.
    16. سیستانى، سیدعلى‎حسینى (1414ق)، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، چ1، قم: دفتر آیة‎الله‎سیستانى.
    17. شهیدی‎پور، محمدتقی (1400ش)، فقه پول، تقریرات درس آیت‎ الله محمدتقی شهیدی‎پور، مقرر: وطن ‎پرست (معتمدی)، مهدی؛ چ1، قم: موسسه انتشارات حوزه‎های علمیه.
    18. صدر، سیدکاظم (1369ش)، «پول و سیاست‎های پولی در صدر اسلام»؛ مجله‎تحقیقات‎اقتصادی، ش42، ص1−
    19. صدر، سیدمحمدباقر (1417ق)، بحوث فی علم الأصول، چ3، قم: موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیتb.
    20. _________ (1418ق)، دروس فی علم الاصول (الحلقة الثانیة)، چ5، قم: موسسة النشر الاسلامی.
    21. صمصامی، حسین و فرشته کیانپور (1394ش)، «بررسی امکان خلق‎پول توسط نظام بانکی در نظام مالی اسلامی»؛ معرفت اقتصاد اسلامی، 13، ص109−
    22. علی‎اکبریان، حسنعلی (1396ش)، قاعده عدالت در فقه امامیه، گفتگو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، چ2، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    23. محقق‎نیا، محمدجواد (1392ش)، ساختار بانکداری اسلامی و ارائه الگویی برای بانکداری اسلامی در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
    24. نائینى، محمدحسین (1376ش)، فوائد الاُصول، چ1، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    25. ____________ (1413ق)، المکاسب و البیع، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    26. نعمتی، علی (1399ش)، بررسی پدیده خلق‎پول با رویکرد فقهی−اقتصادی، بی‎جا: بی‎نا.
    27. هاشمی‎شاهرودی، سیدمحمود (1393ش)، درسنامه اصول فقه، چ1، قم: موسسه دایرةالمعارف‎فقه‎اسلامی بر مذهب اهل‎بیتb.
    28. _____________ (1423ق)، قراءات فقهیة معاصرة، چ1، قم: مؤسسه دائرةالمعارف‎فقه‎اسلامى بر مذهب اهل‎بیتb.
    29. Baltensperger, E., and T. J. Jordan; “Seigniorage, Banking, and the Optimal Quantity of Money”; Journal of Banking & Finance, 21, 1997, 781–796.
    30. Bjerg, O., Macfarlane, L., and Ryan-Collins, J. (2017), “Seigniorage in the 21st Century: A Study of the Profits from Money Creation in the United Kingdom and Denmark,” Copenhagen Business School (CBS) Working Paper No. 2921225. (https://doi.org/10.2139/ssrn.2921225).
    31. Borio, C; “The financial cycle and macroeconomics: What have we learnt?”; BIS,Working Papers 395, 2012.
    32. Bossone, B., M. Costa, A. Cuccia, and G. Valenza; “Accounting Meets Economics: Towards an ‘Accounting View’ of Money”; SSRN Electronic Journal, d/SEAS ,Working Paper.2 , 2018.
    33. Bossone, B., and M. Costa; “Money for the Issuer: Liability or Equity?”; Economics, Vol. 15(1) , 2021, 43–59.
    34. Bossone, B.; “Commercial Bank Seigniorage and the Macroeconomy”; International Review of Financial Analysis, 76 , 2021, 775–788.
    35. Culbertson, J.; “Intermediaries and monetary theory: A criticism of the Gurley−Shaw Theory”; The American Economic Review, 48(1), 1958, 119−
    36. Dietsch, P.; “Money Creation, Debt, and Justice”; Politics, Philosophy & Economics,20(2) , 2021, 151−
    37. Gross, M. & Siebenbrunner, C.; “Money Creation in Fiat and Digital Currency Systems”; IMF Working Paper,19/285, 2019.
    38. Gurley, J. G., & Shaw, E. S.; “Financial Aspects of Economic Development”; The American Economic Review,45(4), 1955, 515–538.
    39. Hülsmann, J. G.; The ethics of money production; Ludwig von Mises Institute, 2008.
    40. Jackson, A., and B. Dyson; Modernising Money: Why Our Monetary System Is Broken and How It Can Be Fixed?(1st); London: Positive Money, 2012.
    41. Jakab, Z., & Kumhof, M.; “Banks are Not Intermediaries of Loanable Funds And Why this Matters”; SSRN Electronic Journal, Bank of England Working Paper,No.529, 2015.
    42. Kumhof, M., Allen, J., Bateman, W., Lastra, R., Gleeson, S., Omarova, S., (2020), “Central Bank Money: Liability, Asset, or Equity of the Nation?”, Cornell Legal Studies Research Paper No. 20-46. (http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3730608).
    43. Lindner, F.; “Does Saving Increase the Supply of Credit? A Critique of Loanable Funds Theory”; World Economic Review,No. 4, 2015, PP.1−
    44. Macleod, H. D.; Theory of Credit(2nd); London: Longmans, Green and co,1894.
    45. Mankiw, G.; Macroeconomics(9th); New York: Worth Publishers, 2016.
    46. McLeay, M., Radia, A., & Thomas, R.; “Money creation in the modern economy”; Bank of England Quarterly Bulletin, 2014
    47. Minsky, H.; “Suggestion for a cash−flow−oriented bank examination”; Proceedings of a Conference on Bank Structure and Competition, FED Chicago, 1975.
    48. Mishkin, F. S.; The economics of money, banking, and financial markets(12th: Global Edition); Pearson, 2019.
    49. Moore, B.; “The Endogenous Money Stock”; Journal of Post Keynesian Economics,2(1), 1979, 49–70.
    50. Phillips, Chester A.; Bank Credit; New York: Macmillan, 1920.
    51. Sen, Amartya; Development as Freedom(1st. ed); New York: Knopf,1999.
    52. Turner, A. (2013). “Credit, money and leverage: What Wicksell, Hayek and Fisher knew and modern macroeconomists forgot.” Stockholm School of Economics Working Paper for Conference “Towards a Sustainable Financial System.
    53. Werner, R. A.; “Can banks individually create money out of nothing? The theories and the empirical evidence”; International Review of Financial Analysis,36, 2014, 1–19.
    54. Werner, R. A.; “A lost century in economics: Three theories of banking and the conclusive evidence”; International Review of Financial Analysis,46, 2016 ,361–379.
    55. Yunus, M., (2006), “Nobel Prize Peace Prize Lecture 2006”, The Nobel Foundation.
    56. https://www.elibrary.imf.org/view/journals/001/2019/285/article-A001-en.xml
    57. http://www.shahidipoor.ir

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار