انسان همواره خواهان دستیابی به کارآیی بیشتر است و آنرا وسیله ای برای رسیدن به سود یا مطلوبیت بیشتر می داند. از نظر اقتصادی، کارآیی به مفهوم تخصیص بهینه منابع، حداکثر استفاده از منابع، تحمل حداقل هزینه ـ با تکنولوژی موجود ـ است. امروزه محاسبه کارآیی در سازمانها و صنایع گوناگون یکی از اقدامات ضروری به منظور مقایسه میزان رقابت پذیری در صحنه داخلی و خارجی یک کشور است و بانکها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین محاسبه کارآیی بانکها و شناخت عوامل موثر بر آن از اهمیت فراوانی برخوردار است. از این رو در این مطالعه ابتدا ادبیات کارآیی مرور و سپس مطالعات انجام شده در زمینه محاسبه و سنجش شاخصهای کارآیی در سیستمهای مختلف بانکی و نیز عوامل موثر بر آن بررسی می شود. در ادامه، شاخص کارآیی در نظام بانکی کشور محاسبه و با استفاده از اطلاعات مربوط به چهارده بانک در سالهای 1375ـ1382 نحوه تاثیرگذاری متغیرهای عملکردی و ساختاری در وضعیت کارآیی نظام بانکی کشور با استفاده از روش غیر پارامتریک «تحلیل پوششی داده ها» بررسی می شود. به طورکلی بررسی شاخص کارآیی بانکها نشان می دهد که این شاخص در صنعت بانکداری افزایش یافته است و این مسئله بیانگر عملکرد نسبی اصلاحات بخش پولی است. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که بانکهای خصوصی نسبت به بانکهای دولتی از درجه کارآیی فنی بیشتری برخوردارند. نسبت بازدهی به مقیاس تولید در بانکهای تجاری کاهشی بوده است که این امر بیانگر مقیاس بزرگ و غیر اقتصادی این بنگاه ها است. افزون بر این مقایسه شاخص کارآیی فنی بانکهای ایرانی در مقایسه با بانکهای خارجی بیانگر این است که در سالهای 1379ـ1380 شاخص کارآیی بانکهای داخلی بیشتر، اما در سالهای 1381ـ1382 کاهش یافته است.
)