نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشگاه شیراز
2 دانشیار دانشگاه شیراز
3 دانشجو/ دانشگاه شیراز
چکیده
تأمین مالی خدمات عمومی شهری در ایران به عهده شهرداریهاست؛ ولی سرعت بالای توسعۀ شهری از یکسو و ضعف ساختار مالی و نبود درآمدهای پایدار از سوی دیگر، سبب عمیقتر شدن روزافزون شکاف میان رشد نیازها و توسعۀ شهری شده است. یکی از ابزارهای تأمین مالی خصوصی کالاهای عمومی در اقتصاد اسلامی و جوامع اسلامی از سالها قبل، استفاده از وقف بوده است. جهت مشارکت افراد در وقف اگرچه داشتن انگیزه و ایمان و فرهنگ وقف مهم است ولی توان مالی واقفان تعیینکننده است. از اینرو بهتازگی راهکارهایی برای وقف مشارکتی افراد طراحی شده که در آن افراد با هر میزان توان مالی امکان ورود به وقف و تأمین مالی یک پروژه وقفی را دارند. این شیوه با عنوان اوراق وقفی است که هدف این مقاله بررسی امکانپذیری استفاده از این اوراق در تأمین مالی کالاهای عمومی شهری است.
در این مقاله راهکاری با عنوان «استفاده و انتشار اوراق وقفی توسط شهرداریها» برای تأمین مالی پروژههای شهری ارائه و سپس تمایل به پرداخت افراد برای اوراق وقفی شهرداری اندازهگیری شده است. نتایج نشان میدهد که عوامل مختلفی در تصمیمگیری افراد در جهت خرید اوراق وقفی برای کمک به شهرداری در راستای ارائه خدمات عمومی نقش دارند که از جمله میزان اطمینان آنها به شهرداری، مفید دانستن اجرای اوراق وقفی در تأمین مالی پروژههای شهری، وظیفه دانستن پرداخت عوارض و میزان عوارض پرداختی است.
کلیدواژهها
- آرمندریز، بئاتریس و موردوک جاناتان (1392)، مالیه اسلامی؛ ابزارها و بازارها،
ترجمه محمدرضا فرهادیپور، ناشر: معاونت امور اقتصادی−وزارت امور اقتصاد و دارایی، انتشارات پیک نور. - اکبری، نعمتالله؛ مجید صامتی؛ سعید صمدی و رضا نصر اصفهانی (1389)، «مدلسازی مناسب برای تأمین مالی بخش عمومی شهری در ایران»، فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، ص154−185.
- اکبری، نعمتالله و نوید جمشیدی (1383)، «بررسی تمایل به پرداخت گردشگران داخلی برای اقامت در کمپینگ (مطالعه موردی شهر اصفهان)»، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، سال شانزدهم، ش3 و 4، ص107−126.
- امام جمعهزاده، جواد (1379)، «نقش وقف در بهبود اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی»، فصلنامه وقف میراث جاویدان، ش30.
- امام خمینی، روحالله (1379)، تحریرالوسیله، قم: نشر اسلامی.
- امیری، هادی؛ غلامحسین کیانی و فاطمه صادقپور (1394)، «برآورد تمایل به پرداخت افراد جامعه جهت تأسیس مؤسسههای وقفی برای تأمین مالی آموزش و پرورش (مطالعه موردی شهر اصفهان)»، جستارهای اقتصادی، دوره 12، ش24، ص107−127.
- تسخیری، محمدعلی (1387)، «مبانی شرعی اوراق بهادار اسلامی (صکوک)»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال هفتم، ش27.
- جمشیدزاده، ابراهیم و غلامرضا غفاری (1390)، مشارکتهای مردمی و امور شهری (بررسی موانع، مشکلات و راهکارهای توسعه مشارکتهای مردمی)، تهران: جامعه و فرهنگ، ص1−231.
- خوش اخلاق، رحمان و مهدی نفر (1380)، «چگونگی ارزشیابی منافع نهایی مردم از دریای خزر یا برآورد تقاضای کیفیت محیط زیست آبی دریای خزر»، پژوهش دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، ج12، ش28، ص77−92.
- رسولیمنش، مصطفی (1389)، «تأمین مالی طرحهای توسعه و پروژههای شهری با استفاده از روش مشارکت بخش خصوصی و عمومی»، اقتصاد شهر، ش5، ص36−43.
- زیاری، کرامتالله؛ مهدی، علی و معصومه مهدیان بهنمیری (1391)، «مطالعه و شناخت منابع مالی و ارائه راهکارهایی برای بهبود پایداری درآمد شهرداریها؛ مورد پژوهش شهرداری شهر مهاباد»، دو فصلنامه مدیریت شهری، ش31، ص107−124.
- سروش، ابوذر (1390)، «ارائه مدل تفصیلی انتشار اوراق وقف در ایران»، تحقیقات مالی−اسلامی، سال یکم، ش1، ص151−171.
- ـــــــ (1387)، «تأمین مالی وقف با استفاده از اوراق بهادار اسلامی (صکوک)»، مجموعه مقالات وقف و تمدن اسلامی، ج2، تهران: انتشارات اسوه.
- سلیمیفر، مصطفی؛ منصوره خزاعی و محمد سلیمیفر (1390)، «صکوک اجاره؛ ابزاری کارآمد جهت تأمین مالی پروژههای شهری»، ویژهنامه مدیریت شهری، شماره بهار و تابستان، ص99−116.
- شرزهای، غلامعلی و وحید ماجد (1390)، «تأمین مالی پایدار شهر: چگونگی تأمین مالی به منظور توسعه پایدار شهری»، ویژهنامه مدیریت شهری، دوره 9، ص299−315.
- عیسوی، محمود؛ رضا طالبلو و مصطفی کاظمی (1393)، «طراحی مدل پیشنهادی صندوق مشترک سرمایهگذاری وقف در اقتصاد ایران»، جستارهای اقتصادی ایران، سال یازدهم، ش21.
- قبادی، نسرین (1391)، «چالشهای تأمین مالی دولتهای محلی و راهکارهای مقابله با آن: مطالعه موردی دولتهای محلی در ایران»، مجله اقتصادی−دوماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، ش11 و 12، ص53−82.
- مصباحی مقدم، غلامرضا؛ مجتبی کاوند و حمیدرضا اسماعیلی گیوی (1387)، «ارائه الگوی تأمین مالی توسعه موقوفات با استفاده از انتشار اوراق منفعت (صکوک انتفاع)»، جستارهای اقتصادی، سال پنجم، ش۱۰، ص۶۹−۹۲.
- مهرگان، نادر و علی عسگری (1379)، «برآورد تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان میراث تاریخی فرهنگی با استفاده از CVM: نمونه گنجنامه همدان»، پژوهشهای اقتصادی، سال یکم، ش1، ص93−115.
- موسویان، سیدعباس و داوود نصرآبادی (1388)، «طراحی اوراق وقف بر مبنای عقد صلح و وقف جهت تأمین مالی طرحهای عامالمنفعه»، مطالعات اقتصاد اسلامی، دوره 2، ش3، ص39−68.
- Abdel M. and Magda I) .2008), “Cash-Waqf as a Financial Institution”, International Conference on Waqf and Islamic Civilization, Iran: November 12-13.
- Cizakca, M. (2004), Ottoman Cash Waqf Revisited: the Case of Bursa 1555-1823, Foundation for Science Technology and Civilization, Manchester, United Kingdom.
- Hisham, D. March (2007), “The development and promotion of awqaf as a business sector”, Singapore International Waqf Conference, The Fullerton Hotel Singapore.
- 24. Ismail, Ch; Muda, S. andAhmad H, Nor Jawanees. (2014), “Challenges and Prospects of Cash Waqf Development in Malaysia”, Journal of Basic and Applied Scientific Research, pp. 340-348.
- Khalid, M. (2014), “Waqf as a Socially Responsible Investment Instrument: A case for Western countries”, EJIF-European Journal of Islamic Finance, No.1.
- Kuran, T. (2010), “The Provision of Public Goods under Islamic Law: Origins, Impact, and lTimitations of the Waqf System”, Journal of the Law and Society Association, Vol. 35, No. 4, pp. 841-898.
- Lahsasna, A. (2009), “The Role of Cash Waqaf as a Financial Instrument in Financing Small and Medium Sized Enterprises (SME)”, Article presented in The International Conference on Islamic Financial Services: Emerging Opportunities for law/Economic reforms of the Developing Nations, Ilorin, Kwara State, Nigeria on 6th-8th October, 2009, Jointly organized by IRTI and University of Ilorine, Kwara State, Nigeria.
- Mohd H., Hajah M.; Jalil, A.; Mohd Ramli, A.; Sabri, H.; Nawai, N., and Shahwan, S. (2009), Financing the Development of Waqf Property: The Experience of Malaysia and Singapore, Fakulti Enkomi dan Mamaillât Université Sains Islam Malaysia.
- Sadeq, A.H.M. (2002), “Waqf, Perpetual Charity and Poverty Alleviation”, International Journal of Social Economics, Vol. 29, No. I/2, pp. 135-151.
Warner, ME. (2013), “Private finance for public goods: socialimpact bonds”, Journal of Economic Policy Reform. Vol. 16, Issue. 4, pp. 303-319.