نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسنده
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چکیده
با وجود اهمیت نهاد وقف در اقتصاد اسلامی و به‌رغم سابقۀ درخشان آن در تمدن قدیم اسلامی، امروزه این نهاد از منظر کارآمدی، سازمانی و مکتبی با چالش‌هایی مواجه است. مسئولان این نهاد برای حل این چالش‌ها به دنبال «طرح نظام جامع تحول اقتصادی وقف» هستند؛ اما هنوز موضوع «اقتصاد وقف» و اجزا و ابعادش به شکل علمی و دانشگاهی در دسترس حتی دست‌اندرکاران این نهاد نیست تا با شیوه‌ای علمی مسئله‌یابی کنند و به حل مشکلات آن بپردازند. از این‌رو، مقاله حاضر به دنبال چارچوبی برای طراحی اقتصاد وقف است. این مقاله اکتشافی و پرسش اصلی آن این است که: «عناصر کلیدی اقتصاد وقف در سه عرصۀ (1. تقاضای وقف؛ 2. عرضۀ وقف؛ 3. ساختار روابط بین دولت و نهاد وقف) چه می‌باشند؟». پاسخ به این پرسش اصلی با روش «تحلیلی−توصیفی» به دست خواهد آمد. داده‌های تحقیق نشان می‌دهد که پیشرفت اقتصاد وقف در گروی تعیین تکلیف اقتصاد بخش سوم است.
کلیدواژه‌ها
- ابن‌أبی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی‌الأحادیث‌الدینیة، محقق و مصحح مجتبى عراقى، قم: دارسیدالشهداء للنشر.
- امیری، هادی؛ غلامحسین کیانی و فاطمه صادقپور (پاییز و زمستان 1394)، «برآورد تمایل به پرداخت افراد جامعه جهت تأسیس مؤسسه‌های وقفی برای تأمین مالی آموزش و پرورش (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، جستارهای اقتصادی ایران، ش24.
- جوادی آملی، عبدالله (زمستان 1388ش)، تسنیم، تفسیر ترتیبی قرآن کریم، محقق حسین اشرفی، قم: نشر اسراء.
- جهانیان، ناصر (تابستان 1395)، «جایگاه نهاد وقف در اقتصاد بخش سوم»، مجله اقتصاد اسلامی، سال شانزدهم، ش62، ص79−106.
- ـــــــ (تابستان 1390)، «مبانی، اهداف و جایگاه وقف در مکتب اقتصادی اسلام»، مجله اقتصاد اسلامی، سال یازدهم، ش42، ص87−116.
- حسینی، سیدرضا (1380)، «سیرۀ اقتصادی امام علیg»، دانشنامه امام علیg، ج7، اقتصاد، زیر نظر علی‌اکبر رشاد، تهران: مرکز نشر آثار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر).
- خمینى، سیدروح‌الله موسوى (1379ش)، کتاب البیع، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینىe.
- درخشان، مرتضی و خدیجه نصراللهی (پاییز 1393)، «تحلیل اثر توسعه بخش سوم اقتصاد بر شاخص‌های اقتصادی و راهکار‌های توسعه آن در ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، سال چهاردهم، ش55، ص61−88.
- روزبهان، محمود (1379)، مبانی علم اقتصاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- زمان‌زاده، حمید (20/8/1388)، «ترکیب بهینه دولت−بازار، راه سومی وجود ندارد!»، روزنامه دنیای اقتصاد، ش۱۹۴۲.
- سعید‌صبری، عکرمة (2001م)، الوقف‌الاسلامی بین النظریة والتطبیق، الاردن: دارالنفائس للنشر والتوزیع.
- شیخ حر عاملى (1409ق)، وسائل الشیعة، 29 جلد، قم: مؤسسه آل‌البیتb.
- شیخ صدوق، محمد بن على (1362ش)، الخصال، محقق و مصحح على‌اکبر غفارى، قم: جامعه مدرسین، حوزه علمیه قم.
- ـــــــ (1376ش)، الأمالی، تهران: کتابچی.
- صدر، سیدمحمدباقر (1375ش)، اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، قم.
- طباطبائى حکیم، سیدمحسن (بی‌تا)، نهج الفقاهة، 1 جلد، قم: انتشارات 22 بهمن.
- عیسوی، محمود؛ رضا طالبلو و مصطفی کاظمی (بهار و تابستان 1393)، «طراحی مدل پیشنهادی صندوق مشترک سرمایه‌گذاری وقف در اقتصاد ایران»، جستارهای اقتصادی ایران، ش21.
- فروزش، روح الله (1386)، مجموعه قوانین و مقررات اوقاف، تهران: انتشارت خرسندی.
- کمال‌الدین، امام محمد (بهار 1386)، «چارچوب قانونی وقف در کشورهای وادی نیل»، وقف میراث جاویدان، ش57، ص86−101.
- محمدی الریشهری، محمد (1416 ق)، میزان الحکمة، قم: دارالحدیث.
- Bekkers, René, Wiepking, Pamala (2007), “Generosity and Philanthropy: A Literature Review”, this paper was presented at the 35th Annual Conference of the Association for Research on Nonprofit and Voluntary Action, November 16-18, 2006, Chicago, the Civil Society Congress, May 31, 2007, Utrecht, and the WWAV Academy, June 4, 2007, Woerden.
- Andreoni, James (2001), Philanthropy, Chapter 18, Handbook of the Economics of Giving, Altruism and Reciprocity, Edited by Serge-Christophe Kolm and Jean Mercier Ythier, Volume 2, Elsevier.
- Clotfelter, Charles T.(July 2002), the economics of giving, Duke University.
)