عضو هیئت علمی گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چکیده
با وجود اهمیت نهاد وقف در اقتصاد اسلامی و به‌رغم سابقۀ درخشان آن در تمدن قدیم اسلامی، امروزه این نهاد از منظر کارآمدی، سازمانی و مکتبی با چالش‌هایی مواجه است. مسئولان این نهاد برای حل این چالش‌ها به دنبال «طرح نظام جامع تحول اقتصادی وقف» هستند؛ اما هنوز موضوع «اقتصاد وقف» و اجزا و ابعادش به شکل علمی و دانشگاهی در دسترس حتی دست‌اندرکاران این نهاد نیست تا با شیوه‌ای علمی مسئله‌یابی کنند و به حل مشکلات آن بپردازند. از این‌رو، مقاله حاضر به دنبال چارچوبی برای طراحی اقتصاد وقف است. این مقاله اکتشافی و پرسش اصلی آن این است که: «عناصر کلیدی اقتصاد وقف در سه عرصۀ (1. تقاضای وقف؛ 2. عرضۀ وقف؛ 3. ساختار روابط بین دولت و نهاد وقف) چه می‌باشند؟». پاسخ به این پرسش اصلی با روش «تحلیلی−توصیفی» به دست خواهد آمد. داده‌های تحقیق نشان می‌دهد که پیشرفت اقتصاد وقف در گروی تعیین تکلیف اقتصاد بخش سوم است.
ابن‌أبی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی‌الأحادیث‌الدینیة، محقق و مصحح مجتبى عراقى، قم: دارسیدالشهداء للنشر.
امیری، هادی؛ غلامحسین کیانی و فاطمه صادقپور (پاییز و زمستان 1394)، «برآورد تمایل به پرداخت افراد جامعه جهت تأسیس مؤسسه‌های وقفی برای تأمین مالی آموزش و پرورش (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، جستارهای اقتصادی ایران، ش24.
جوادی آملی، عبدالله (زمستان 1388ش)، تسنیم، تفسیر ترتیبی قرآن کریم، محقق حسین اشرفی، قم: نشر اسراء.
جهانیان، ناصر (تابستان 1395)، «جایگاه نهاد وقف در اقتصاد بخش سوم»، مجلهاقتصاد اسلامی، سال شانزدهم، ش62، ص79−106.
ـــــــ (تابستان 1390)، «مبانی، اهداف و جایگاه وقف در مکتب اقتصادی اسلام»، مجلهاقتصاد اسلامی، سال یازدهم، ش42، ص87−116.
حسینی، سیدرضا (1380)، «سیرۀ اقتصادی امام علیg»، دانشنامه امام علیg، ج7، اقتصاد، زیر نظر علی‌اکبر رشاد، تهران: مرکز نشر آثار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر).
خمینى، سیدروح‌الله موسوى (1379ش)، کتاب البیع، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینىe.
درخشان، مرتضی و خدیجه نصراللهی (پاییز 1393)، «تحلیل اثر توسعه بخش سوم اقتصاد بر شاخص‌های اقتصادی و راهکار‌های توسعه آن در ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، سال چهاردهم، ش55، ص61−88.
روزبهان، محمود (1379)، مبانی علم اقتصاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
زمان‌زاده، حمید (20/8/1388)، «ترکیب بهینه دولت−بازار، راه سومی وجود ندارد!»، روزنامه دنیای اقتصاد، ش۱۹۴۲.
عیسوی، محمود؛ رضا طالبلو و مصطفی کاظمی (بهار و تابستان 1393)، «طراحی مدل پیشنهادی صندوق مشترک سرمایه‌گذاری وقف در اقتصاد ایران»، جستارهای اقتصادی ایران، ش21.
فروزش، روح الله (1386)، مجموعه قوانین و مقررات اوقاف، تهران: انتشارت خرسندی.
کمال‌الدین، امام محمد (بهار 1386)، «چارچوب قانونی وقف در کشورهای وادی نیل»، وقف میراث جاویدان، ش57، ص86−101.
محمدی الریشهری، محمد (1416 ق)، میزان الحکمة، قم: دارالحدیث.
Bekkers, René, Wiepking, Pamala (2007), “Generosity and Philanthropy: A Literature Review”, this paper was presented at the 35th Annual Conference of the Association for Research on Nonprofit and Voluntary Action, November 16-18, 2006, Chicago, the Civil Society Congress, May 31, 2007, Utrecht, and the WWAV Academy, June 4, 2007, Woerden.
Andreoni, James (2001), Philanthropy, Chapter 18, Handbook of the Economics of Giving, Altruism and Reciprocity, Edited by Serge-Christophe Kolm and Jean Mercier Ythier, Volume 2, Elsevier.
Clotfelter, Charles T.(July 2002), the economics of giving, Duke University.
ابتدای صفحه