نویسندگان
1
دانشجوی دکتری دانشگاه امام صادق علیه السلام
2
مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی
,
نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
چکیده
بخش مسکن به‌عنوان موتور محرک اقتصاد به‌شمار می‌رود و بیش از 120 صنعت به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم با آن در ارتباط می‌باشد. تقویت مالی این بخش، رونق سایر حوزه‌های مرتبط را به دنبال دارد و هرگونه ایجاد اختلال در آن، افزون‌بر ایجاد بحران مالی و به دنبال آن بحران اقتصادی و اجتماعی در جامعه، دستیابی به اهداف 20 ساله کشور در افق 1404 را ناممکن خواهد کرد. به همین دلیل تأمین مالی بخش مسکن به‌ویژه در شرایط تنگناهای اعتباری، یکی از دغدغه‌های اصلی نهادهای سیاست‌گذار و اجرایی کشور بوده است. در کشور ما بازارهای مالی مسکن هنوز بسیار ضعیف و سنتی هستند و غالباً توسط بانک مسکن، تأمین مالی و تجهیز می‌شوند.
این مقاله با رویکرد کاربردی و با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و روش توصیفی−تحلیلی به دنبال تبیین و بررسی تطابق اوراق سلف موازی استاندارد مسکن با معیارهای مالی و اقتصادی است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد با توجه به ترکیب قراردادهای سلف موازی استاندارد و حواله، اوراق سلف مسکن طبق مهم‌ترین معیارهای اقتصاد خرد شامل تطابق با اهداف و انگیزه‌های مشتریان، تناسب با روحیات و سلایق سرمایه‌گذاران، میزان نقدشوندگی اوراق و درجه کارایی، همچنین از جهت مهم‌ترین معیارهای اقتصاد کلان شامل اثرگذاری بر روی رشد و توسعه اقتصادی، عدالت توزیعی و قابلیت برای اجرای سیاست‌های پولی و مالی می‌تواند به‌عنوان ابزار مالی مناسب در بازار سرمایه کشور، جهت تأمین مالی بخش مسکن به‌کار گرفته شود.
- اسلامی بیدگلی، غلامرضا و سیدمحسن فاضلیان (1384)، «معرفی روش‌های تأمین مالی مسکن»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادقg، ش25.
- باباقادری، آزاده و اعظم فیروزی (1386)، «صکوک؛ رایج‌ترین ابزار تأمین مالی اسلامی»، مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی تأمین مالی اسلامی، تهران: مرکز مطالعات دانشگاه صنعتی شریف.
- توضیح المسائل دوازده مرجع تقلید، (1386) گرد‌آوری محمد حسن بنی‌هاشمی خمینی، ج2، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌بیتb.
- پهلوان، حمید و سیدروح‌اله رضوی (1385)، اوراق صکوک، تعریف، انواع و ساختار، تهران: سازمان بورس و اوراق بهادار.
- پیره، مجید و مصطفی زه‌تابیان (1387)، «ابزارهای مالی اسلامی (قرارداد سلف موازی)»، ماهنامه بورس، شماره 79.
- جهانخانی، علی و علی پارسائیان (1375)، فرهنگ اصطلاحات مالی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
- جعفری، ابوالفضل و ساسان اله قلی (1388)، «تأمین مالی مسکن از طریق اوراق رهنی»، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی تأمین مالی در ایران، تهران: مرکز مطالعات دانشگاه صنعتی شریف.
- 8. علی‌زاده، الناز و جلال سیف‌الدینی (1388)، «تبدیل به اوراق بهادارسازی املاک و مستغلات»، مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین‌المللی تأمین مالی در ایران، تهران: مرکز مطالعات دانشگاه صنعتی شریف.
- 9. راعی، رضا وعلی سعیدی (1387)، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، تهران: سمت.
- زه‌تابیان، مصطفی (1388)، طراحی صکوک مضاربه برای شرکت‌های بازرگانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد،تهران: معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادقg.
- سازمان بورس اوراق بهادار، دستورالعمل فعالیت نهادهای واسط، مصوب 11/5/1389، شورای عالی بورس و اوراق بهادار.
- سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل اجرایی معاملات قرارداد سلف موازی استاندارد نفت
و فراورده‌های نفتی در بورس کالای ایران، مصوب 14/12/1389، هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار.
- سازمان بورس و اوراق بهادار، صورتجلسه کمیته تخصصی فقهی، جلسه شماره 27، تاریخ برگزاری 16/5/1387.
- سازمان بورس و اوراق بهادار، صورتجلسه کمیته تخصصی فقهی، جلسات شماره 54، 56 و 57، تاریخ برگزاری: 18/8/1390، 16/9/1390 و30/9/1390.
- سروش، ابوذر (1388)، «اوراق مشارکت رهنی ابزاری نوین در تأمین مالی بانک‌ها»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال هشتم، ش29.
- سروش، ابوذر و مجتبی کاوند (1390)، «راهکارهای پوشش ریسک اوراق رهنی»، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره 16.
- شیرمردی، حسین (1390)، شناسایی، معرفی، طبقه‌بندی و مدیریت ریسک‌های صکوک مضاربه با تأکید بر فقه امامیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادقg.
- ـــــــــ (1394)، «آسیب‌شناسی تأمین مالی مسکن در ج.ا. ایران با ارائه راهکارهای جایگزین با تأکید بر ابزارهای مالی اسلامی»، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
- طریق، ارسلان (1388)، مدیریت ریسک ساختارهای صکوک، ترجمه مصطفی، زه‌تابیان، تهران: دانشگاه امام صادقg.
- عبده تبریزی، حسین (1393)، سازوکار مالی بخش مسکن، تهران: بانک مسکن.
- فراهانی‌فرد، سعید (1388)، «صکوک سلف؛ ابزاری مناسب برای تأمین مالی و پوشش ریسک»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال نهم، شماره 33.
- قانون بازار اوراق بهادار، مصوب آذرماه 1384 مجلس شورای اسلامی.
- مجتهد، احمد و همکاران (1387)، شناسایی روش‌های نوین تجهیز منابع در بانک مسکن؛ با نگرش تخصیص در بخش مسکن، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
- معصومی‌نیا، غلامعلی و مصطفی شهیدی نسب (1388)، «بررسی فقهی و اقتصادی ابزار تأمین مالی مشارکت کاهنده»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال نهم، شماره 35.
- موسویان، سیدعباس (1389)، «اوراق سلف؛ ابزاری مناسب برای تأمین مالی پروژه‌های بالادستی صنعت نفت»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال دهم ، شماره 39.
- ـــــــــ (1388)، «نقش اوراق استصناع در تأمین مالی بخش مسکن»، مجموعه مقالات نخستین همایش تأمین مالی مسکن در ایران، تهران: شرکت سرمایه‌گذاری تدبیرگران صادق.
- ـــــــــ (1392)، ابزارهای مالی اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- موسویان، سیدعباس و حسین شیرمردی (1390)، «شناسایی، طبقه‌بندی و اولویت‌بندی ریسک‌های اوراق بهادار مضاربه با تأکید بر فقه امامیه با رویکرد مدل‌سازی تصمیم‌گیری چند معیاره»، دوفصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 5.
- میثمی، حسین و کامران ندری (1394)، «عملیات بازار باز بر روی اوراق بهادار دولت و بانک مرکزی: مقایسه تجارب کشورها و تحلیل کاربرد اوراق مشارکت جهت سیاست‌گذاری پولی»، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، شماره 9.
- ناصرپور، علیرضا و محبوبه هاشمی (1391)، «معاملات سلف موازی راهکاری برای تسهیل تأمین مالی بنگاه‌های تولیدی»، مجموعهمقالاتپنجمینکنفرانستوسعهنظامتأمینمالیدرایران، تهران.
- نظرپور، محمدنقی (1392)، عقد و اوراق استصناع، تهران: سمت و دانشگاه مفید.
- AAOIFI (2002), Investment Sukuk: Exposure Draft, Shariah Standard, Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Instituation. No 18.
- Adam, Nathif J., Thomas, Abdulkader (2005), Islamic Bonds: Your Guide to Issuing, Structuring and Investing in Sukuk, London: Euromoney Books.
- Al Bashir, Muhammad, Al Amin, Muhammad (January 2007), “Sukuk Markrt: Innovations and challenges”, Islamic Economic Studies, Vol. 15, No. 2.
- Crouhy, Michel, Galai, Dan & Mark, Robert (2014), Essentials of risk management, 2th ed, McGraw-Hill.
- Edib Smolo and M. Kabir Hassan (2011), “The potentials of musharakah mutanaqisah for Islamic housing finance”, International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, Vol. 4 No. 3.
- Ijlal Ahmed Alvi (2015), “Global Sukuk Market Trends & Findings from IIFM Sukuk Report”, 4thEdition, IIFM Sukuk Report, available at www.IIFM.net.
- Obaidullah, Mohammed (2005), Islamic Financial Services, Jaddah: King Abdulaziz University.
- Saunders, Anthony & Cornett, Marcia (2008), Financial Institution Management, 6th Ed, McGraw-Hill.
- Shusak, Aroonpoolsup (2012), Islamic Financial Markets: Performance and Prospects, Aligarah (India): Aligarah Muslim University.
)