رابطه فساد با حقوق مالکیت، نابرابری درآمد و دموکراسی؛ شواهد تجربی ﮐﺸﻮرﻫﺎی منتخب

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

فساد یک پدیده ناهنجار اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است که آثار زیان‌‌‌بار آن، کم ‌و بیش در کشورهای توسعه‌یاﻓﺘﻪ و در حال ‌توسعه وﺟﻮد دارد. در این‏ رابطه، نورث و همکارانش (2015) تأکید می‌کنند که تنها در نظم با دسترسی آزاد (دموکراسی) فساد کاهش می‌یابد و سایر اقدامات مانند بهبود حقوق مالکیت هرچند در بهبود شرایط مفید است؛ اما برای کاهش قابل ‌ملاحظه فساد کافی نیست. از آنجا که اﯾـﻦ ﭘﺪﯾـﺪه از ﻣﻬﻢ‌ﺗـﺮﯾﻦ ﻣﻮاﻧـﻊ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ و رﺷـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدی ﮐﺸﻮرﻫﺎی در حال‌ توسعه از جمله اقتصاد ایران با رویکرد اقتصاد مقاومتی شناخته شده است، بنابراین نیاز به ریشه‌ﯾﺎﺑﯽ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آن به‌طور جدی در زمره اهداف توسعه‏ای کشورها به‌شمار می‏آید.
هدف از اﯾﻦ مقاله، ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﺪﯾﺪه ﻓﺴﺎد در یک تحلیل تعادل عمومی و بررسی واﺑﺴﺘﮕﯽ آن به ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎی تأثیرگذار اﻗﺘﺼـﺎدی−ﺳﯿﺎﺳـﯽ نظیر نابرابری درآمد و حمایت از حقوق مالکیت با تأکید بر مقوله دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ اﺳﺖ. برای این منظور از داده‏ﻫﺎی سری زمانی ﺗﺎﺑﻠﻮﯾﯽ شامل 53 ﮐﺸﻮر ﻣﻨﺘﺨﺐ و ﺳﺎل‏ﻫﺎی 1996 تا 2013، استفاده و نشان داده شد که دموکراسی اثر منفی معنا‌داری بر فساد دارد (49/0−)، همچنین حقوق مالکیت (56/7−)، نرخ رشد اقتصادی (37/0−) و سرمایه‏گذاری (75/5−) رابطه منفی معنا‌داری با فساد دارند؛ به عبارت‌ دیگر افزایش این متغیرها موجب کاهش فساد در اقتصاد شده است. از سوی دیگر ضریب جینی (36/0) و بی‌ثباتی سیاسی (4/19) رابطه مثبت معنا‌داری با شاخص فساد دارند. به‏طور کلی، بروز نابرابری‌های اقتصادی و بی‏ثباتی سیاسی، پایه‏های گسترش دموکراسی را ضعیف و زمینه‏های فساد در جامعه را فراهم می‏آورد. البته اثر دموکراسی بر روی فساد مشروط به متغیر حقوق مالکیت است، به‏طوری ‌که با افزایش حمایت از حقوق مالکیت، دموکراسی می‌تواند عملکرد بهتری جهت کنترل فساد، به ‌خصوص در کشورهای با اقتصاد رانتی نسبت به کشورهای غیر‌رانتی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


1. پناهی، حسین و اشرف امینی (‌1390‌)، «دولت رانتی، اقتصاد دولتی، فرهنگ سیاسی و سرمایه اجتماعی در ایران»، فصلنامه مطالعات سیاسی و بین‌الملل، شماره هفتم، صفحات 59−94.
2. رفیع پور، فرامرز (1388‌)، سرطان اجتماعی فساد، تهران: شرکت سهامی انتشار.
3. رزآکرمن، سوزان (1385‌)، فساد و دولت: علت‌ها و پیامدها و اصلاح، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: انتشارات پردیس دانش.
4. صادقی، حسین؛ عباس عصاری و وحید شقاقی شهری (‌1389‌)، «اندازه‌گیری فساد مالی در ایران با استفاده از منطق فازی (رویکرد اقتصادی)»، پژوهشنامه اقتصادی، سال 10، شماره چهارم، صفحات 139−174.
5. صباحی، احمد و سعید ملک الساداتی (1388‌)، «اثر کنترل فساد مالی بر رشد اقتصادی»، پژوهشنامه بازرگانی، سال 14، شماره 53، صفحات 131−158.
6. صیادزاده، علی و زهرا علمی (1390‌)، «رابطۀ فساد و سرمایۀ اجتماعی در الگوهای رشد»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه، شماره 50، صفحات 7−35.
    1. Acemoglu, D. and Robinson, J.A. (2000), “Inequality, Growth and Development, Democratization or Repression”, European Economic Review, 44, 683-693.
    2. Ades, A. and Di Tella, R. (1997), “National Champions and Corruption: Some Unpleasant Interventionist Arithmetic”, The Economic Journal, 107) 443(, 1023-1042.
    3. Ades, A. and Di Tella, R. (1999), “Rents, Competition and Corruption”, The American Economic Review, 89 (4), 982-993.
    4. Adsera, A. Boix, C. and Payne, M. (2003), “Are You Being Served? Political Accountability and Quality of Government”, Journal of Law, Economics and Organization, Vol. 19, 445-490.
    5. Alesina, A. and Angeletos, G. (2005), “Corruption, inequality, and fairness”, Journal of Monetary Economics, Vol. 52, 1227-1244.
    6. Ammar S. (1997), Can a developing economy manage its macroeconomy? The case of Thailand, J. Douglas Gibson lecture, School of Policy Studies, Queen’s University, Kingston, Ontario.
    7. Barro, R. and Sala-i-Martin, X. (1995), Economic Growth, MIT Press, U.S.
    8. Billger, S. M. and Goel, R.K. (2009), “Do Existing Corruption Levels Matter in Controlling Corruption?”, Journal of Development Economics, 90 (2), 299-305.
    9. Bohara, A.K., Mitchell, N.J. and Mittendorff, C. F. (2004), “Compound Democracy and the Control of Corruption: A Cross-Country Investigation”, Policy Studies Journal, 32 (4), 481-499.
  10. Bueno de Mesquita. B., Morrow. J.D., Siverson, R. and Smith. A. (2001), “Political Competition and Economic Growth”, Journal of Democracy, Vol. 12, 58-72.
  11. Case, W. (2002), Politics in Southeast Asia: Democracy or less, New York: Routledge Curzon: 147-200.
  12. Cervellati, M., Fortunato, P., and Sunde, U. (2008), “Hobbes to Rousseau: Inequality, Institutions and Development”, Economic Journal, Vol. 118, 1354-1384.
  13. Chowdhury, S.K. (2004), “The Effect of Democracy and Press Freedom on Corruption: An Empirical Test”, Economics Letters, 85 (1), 93-101.
  14. Clague C., Keefer P., Knack S., and Olson M., (1996), “Property and Contract Rights in Autocracies and Democracies”, Journal of Economic Growth, Vol. 1, 243-276.
  15. Emerson, P.M. (2006), Corruption, “Competition and Democracy”, Journal of Development Economics, Vol. 81, 193-212.
  16. Fisman, R. and Gatti, R. (2002), “Decentralization and Corruption: Evidence across Countries”, Journal of Public Economics, 83 (3), 325-345.
  17. Glaeser, E.L., Scheinkman, J. and Shleifer, A. (2003), “The Injustice of Inequality”, Journal of Monetary Economics, Vol. 50, 199-222.
  18. Goel, R.K. and Nelson, M.A. (2005), “Economic Freedom versus Political Freedom: Cross-Country Influences on Corruption”, Australian Economic Papers, 44 (2), 121-133.
  19. Goldsmith, A.A. (1999), “Slapping the Grasping Hand: Correlates of Political Corruption in Emerging Markets”, American Journal of Economics and Sociology, Vol. 58, 865-883.
  20. Gradstein, M. (2007), “Inequality, Democracy and Protection of Property Rights”, The Economic Journal. Vol. 117, 252-269.
  21. Gupta, S., Verhoeven, M., and Tiongson, E. R. (2002), “The Effectiveness of Government Spending on Education And Health Care in Developing
and Transition Economies”, European Journal of Political Economy. Vol. 18, 717-737.
  22. Gylfason, T. (2001), “Natural Resource and Economic Growth: What Is The Connection?”, CES info Working Paper, No. 530.
  23. Jain, A. k. (2001), “Corruption: A review”, Journal of economic surveys, 15 (1), 71-121.
  24. Johnson, S., Kaufmann, D., McMillan, J.ohn and Woodruff, C. (2000), “Why do firms hide? Bribes and unofficial activity after communism”, Journal of Public Economics, Vol. 76, 495-520.
  25. Kaufmann, D., Kraay, A. and Zoido-Lobaton, P. (1999), “Governance Matters: World Bank Policy Research”, Working Paper, No. 2196.
  26. Kotera, K., Okada, S. and Samreth, S. (2012), “Government size, democracy, and corruption: An Empirical Investigation”, Economic Modeling, 29 (6), 2340-2348.
  27. La Porta, R., Lopez-de-Silanes, F., Shleifer, A., and Vishny, R. (1999), “The Quality of Government”, Journal of Law, Economics, and Organization, Vol. 15, 222-279.
  28. Lipset S.M. (1959), “Some Social Requisites of Democracy”, American Political Science Review, Vol. 53, 69-105.
  29. McLeod, R. H. (2005), “The struggle to regain effective government under democracy in Indonesia”, Bulletin of Indonesian Economic Studies, 41 (3), 367-386.
  30. Mahdavy, H. (1970), The Pattern and Problems of Economic Development in Rentier States: The Case of Iran, Studies in the Economic History of the Middle East, ed. M.A. Cook (Oxford University Press, Oxford).
  31. Mauro, P. (1995), “Corruption and Growth”, Quarterly Journal of Economics, 110 (3), 681-712.
  32. Mohtadi, H. and Roe, T.L., (2003), “Democracy, Rent Seeking, Public Spending and Growth”, Journal of Public Economics, Vol. 87, 445-466.
  33. Montinola, G. R. and Jackman, R.W. (2002), “Sources of Corruption: A Cross-National Study”, British Journal of Political Science, 32 (1), 147-170.
  34. Murphy, K. M. Shleifer, A. and Vishny, R. W. (1993), “Why Is Rent-Seeking So Costly to Growth?”, The American Economic Review, 83 (2), 409-414.
  35. North. D. (1990), Institutions, Institutional Change, and Economic Performance, Cambridge: Cambridge University Press.
  36. North. D., Wallis. J. Weingast. B. (2009), “violence and the rise of open-access orders”, Journal of Democracy, Vol.20, (1), 55-68.
  37. North. D., Wallis. J. Weingast. B. (2015), In the Shadow of Violence: Politics, Economics and the Problems of Development, Chapter 10, Cambridge: Cambridge University Press.
  38. Pasuk, P. and Baker, C. (1998), Thailand’s boom and bust, Thailand: Silkworm Books.
  39. Pellegrini, L. (2011), “The Effect of Corruption on Growth and its Transmission Channels”, Corruption, Development and the Environment, Chapter 4, pp. 53-74, Springer.
  40. Robison, R. and Hadiz, V. R. (2004), Reorganizing power in Indonesia, New York: Routledge Curzon.
  41. Rock, M. (2007), “Corruption and Democracy”, UN/DESA Working Paper, No. 55.
  42. Rock, M. (2009), “Corruption and Democracy”, Journal of Development Studies, Vol. 45, 55-75.
  43. Rodrik, D. (2002), “Institutions for High-Quality Growth: What They Are and How to Acquire Them”, NBER WP, NO. 7540.
  44. Rose-Ackerman, S. (1999), Political Corruption and Democracy. Yale Law School Faculty Scholarship Series, No. 592.
  45. Saha, S. Gounder, R. and Su, J. J. (2009), “The Interaction Effect of Economic Freedom and Democracy on Corruption: A Panel Cross-Country Analysis”, Economics Letters, 105 (2), 173-176.
  46. Schneider, C. and Schmitter, P. C. (2004), “Liberalization, transition and consolidation: Measuring the components of democratization”, Democratization, 11 (5), 59-90.
  47. Sirowy. L and Inkeles. A. (1990), “The Effects of Democracy on Economic Growth and Inequality: A Review”, Studies in Comparative International Development, Vol. 25, 126-57.
  48. Sonin, K. (2003), “Why the Rich May Prefer Poor Protection of Property Rights”, Journal of Comparative Economics. Vol. 31, 715-731.
  49. Sung, H. (2004), “Democracy and Political Corruption: a Cross-National Comparison”, Crime, Law and Social Change, 41 (2), 179-194.
  50. Tocqueivlle, A. (1835), Democracy in America, Available at:
  51. Treisman, D. (2000), “The Causes of Corruption: A Cross-National Study”, Journal of Public Economics, 76 (3), 399-457.
  52. Treisman, D. (2007), “What Have We Learned About the Causes of Corruption From Ten Years of Cross-National Empirical Research?”, Annual Review of Political Science, Vol. 10, 211-244.
  53. Uslaner, E.M. (2008), Corruption, Inequality, and The Rule of Law: The Bulging Pocket Makes the Easy Life, Cambridge University Press, New York.
  54. World Bank (1997), “Development Problems of Mineral Exporting Countries”, World Bank Staff, Working Paper 354, Washington, DC: World Bank.