دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

عدالت اجتماعی از دیدگاه هایک، رالز، شهید مطهری و شهید صدر با تأکید بر چیستی عدالت

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی دانشگاه تبریز

2 استاد علوم اقتصادی دانشگاه تبریز

3 دانشیار علوم اقتصادی دانشگاه تبریز

چکیده

در این مقاله دیدگاه چهار نظریه‌پرداز معاصر درباره عدالت اجتماعی با تأکید بر چیستی عدالت بررسی شده است. هایک به نمایندگی از آزادی‌گرایان، رالز به‌عنوان تأثیرگذارترین فیلسوف سیاسی معاصر غرب و شهید مطهری و شهید صدر به‌عنوان نظریه‌پردازان اسلامی انتخاب شده‌اند. هایک تنها به عدالت فردی معتقد است و مفهومی به نام عدالت اجتماعی را باور ندارد، از دیدگاه او عدالت عبارت است: قواعد رفتاری در حوزه فردی. نقطه کانونی در اندیشه‌های هایک مفهومی به نام نظم خودجوش است و به باور او بیشتر پدیده‌های اجتماعی از چنین نظمی پیروی می‌کنند.
هدف اصلی رالز ارائه اصول بی‌طرفانه برای عدالت است تا تضاد میان آزادی و عدالت در جوامع لبیرال−دموکرات به کمترین برسد. از دیدگاه او عدالت، توافق آزاد افراد در وضع نخستین است. راهنمای اصلی رالز در استخراج اصول عدالت، اصل بیشترین حداقل و ناآگاهی افراد از موقعیت اجتماعی آینده است.
شهید مطهری عدالت را همان رعایت حقوق می‌داند. او هم حقوق طبیعی (فطری) فرد را به رسمیت می‌شناسد و هم برای اجتماع حقوقی قائل است. از دیدگاه ایشان تنها راه مشروعیت و اعتبار حقوق طبیعی این است که هدفداری نظم عالم پذیرفته شود. از دیدگاه صدر با وجود آنکه عدالت یکی از اصول سه‌گانه ساختمان عمومی اقتصاد اسلامی است، ولی جایگاه عدالت فراتر از یک اصل بوده، سنگ زیربنای مکتب اقتصاد اسلامی است. افزون‌بر این، اسلام با وضع دو اصل یعنی همکاری عمومی (اصل تکافل عام) و توازن اجتماعی، حساسیت خود نسبت به آرایش نهایی امکانات در جامعه را نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع
1. آرمان‌مهر، محمدرضا و محمود متوسلی (1389)، «تحلیل فلسفی روش‌شناسی جان رالز در استخراج معیار عدالت اقتصادی»، روش‌شناسی علوم انسانی، 16 (62)، ص35−60.
2. خاندوزی، احسان (1391)، «بازخوانی و نقد نظریه‌های عدالت اقتصادی در قرن بیستم»، مجلس و راهبرد، 1 (18)، ص109−146.
3. دادگر، یداله و محمدرضا آرمان‌مهر (1388)، «بررسی و نقد مبانی معیار عدالت اقتصادی رالز»، پژوهشنامه علوم اقتصادی، 35، ص37−60.
4. صدر، محمدباقر (1350)، اقتصاد ما یا بررسی‌هایی درباره مکتب اقتصادی اسلام، ج1، ترجمه محمدکاظم موسوی، تهران: برهان و مؤسسه انتشارت اسلامی.
5. ________ (1357)، اقتصاد ما یا بررسی‌هایی درباره مکتب اقتصادی اسلام، ج2، ترجمه عبدالعلی اسپهبدی، تهران: مؤسسه انتشارت اسلامی.
6. غنی‌نژاد، موسی (1372)، «سراب عدالت از دیدگاه هایک»، نامه فرهنگ، 10، ص42−49.
7. فارابی، محمد (1382)، «ارزش عدالت، تأملی در نظریه عدالت علامه طباطبایی و نقد استاد مطهری بر آن»، فقه و اصول، 31، ص99−126.
8. فولادوند، عزت الله (1392)، لبیرالیسم سیاسی جان رالز، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ برداشت: اردیبهشت 1395، http://www.cgie.org.ir/fa/news/8066
9. قلیچ، وهاب (1389)، «معیارهای عدالت توزیعی مقایسه تطبیقی دیدگاه‌های جان راولز و شهید مطهری»، مطالعات اقتصاد اسلامی، 1 (3)، ص145−164.
10. مطهری، مرتضی (1378)، مجموعه آثار، ج18، تهران: صدرا.
11. ________ (1388)، مجموعه آثار، ج21، تهران: صدرا.
12. ________ (1375)، فلسفه اخلاق، تهران: صدرا.
13. ________ (1387)، آشنایی با علوم اسلامی (کلام، عرفان، حکمت عملی)، ج2، تهران: صدرا.
14. ________  (1389الف)، بیست گفتار، تهران: صدرا.
15. ________ (1389ب)، اسلام و نیازهای زمان، ج1، تهران: صدرا.
16. ________ (1391)، عدل الهی، تهران: صدرا.
17. موسوی، سیدرضا (1389)، «بررسی بی‌طرفی در نظریه عدالت رالز از منظر کانتی بودن»، پژوهشنامه علوم سیاسی، 5 (4)، ص207−228.
18. نظری، حسن آقا (1382)، «عدالت اقتصادی از نظر هایک و اسلام»، نامه مفید، 35، ص85−98.
19. نمازی، حسین و علیرضا لشکری (1391)، «توازن و رویکردهای عدالت؛ کنکاشی در رویکرد شهید صدر و شهید مطهری به توازن»، معرفت اقتصاد اسلامی، 6، ص97−122.
20. واعظی، احمد (1388)، نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
21. Feldman, J.,P., (1999), “Hayek's Critique Of The Universal Declaration Of Human Rights”, Journal des économistes et des études humaines, 9 (4).
22. Hayek, F. A., (1978), New Studies in Philosophy, Politics, Economics and the History of Ideas, Routledge & Kegan Paul.
23. ________ (2012), Law, legislation and liberty: a new statement of the liberal principles of justice and political economy, Routledge.
24. Konow, J., (2003), “Which Is the Fairest One of All? A Positive Analysis of Justice Theories”, Journal of Economic Literature, 41 (4), 1188-1239.
25. Miller, David, "Justice", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/justice/>.
26. Rawls, J., (1999), A theory of justice, Harvard university press.
27. ــــــــــــــــــــ (2001), Justice as fairness: A restatement: Harvard University Press.
28. Schmidtz, D., (2012), “Friedrich Hayek”. In E. N. Zalta (Ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy.
 
دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی
دوره 15، شماره 29 - شماره پیاپی 29
بهار و تابستان 1397
صفحه 173-199
فایل ها
اشتراک گذاری
ارجاع به این مقاله
آمار