اصول دینی بهره‎وری نیروی کار بر مبنای تحلیل موضوعی - محتوایی آیات قرآن با نگاهی به قوانین توسعه پنج‎ساله کشور

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان

2 استادیار گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

یکی از پرسش‎های اصلی اقتصاد، شناسایی عوامل مؤثر در بهره‎وری نیروی کار است. یکی از پیش‎فرض‎ها در این باره، تأثیرگذاری ارزش‎های دینی به‎عنوان یک عامل محرّک بنیادین بر نیروی کار مسلمان است که از باورهای اسلامی متأثر می‌باشد و تبلور اعتقاد به این باورها را می‎توان در رفتارهای او مشاهده کرد. مبتنی بر این پیش‎فرض، لازم است برای تحلیل رفتارهای این عامل مهم تولید، به کشف راهکارهایی برای تقویت بهره‎وری او و نیز تأثیرگذاری در کیفیت عملکرد نیروی انسانی پرداخت و فهرستی از اصول دینی اثرگذار بر نیروی کار مسلمان را استخراج کرد.
امّا در این میان، آنچه اهمیت زیادی در این‎گونه پژوهش‎ها دارد، استفاده از روش تحقیق مناسب برای مراجعه به منابع دینی برای کشف گزاره‎های مناسب و ارائه یک مُدل مدیریتی است که براساس آن بتوان یک برنامه نظام‎مند جهت آموزش و رشد بهره‎وری نیروی کار طراحی نمود. به همین دلیل در این مقاله تلاش شده به ‎صورت تلفیقی از دو روش تحقیق میان‎رشته‎ای «تحلیل محتوا» و «تفسیر موضوعی−علمی» برای استخراج ارزش‎های دینی اثرگذار بر بهره‎وری نیروی کار استفاده‎ شود.
همچنین در این مسیر با نگاهی به برنامه‎های توسعه پنج‎ساله کشور، میزان هماهنگی آن با مؤلفه‎های استخراج‎شده مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که مؤلفه‎های متعددی فراتر از آنچه اندیشمندان اقتصادی و مدیریتی بیان کرده‎اند، بر نیروی کار اثرگذار بوده و لازم است در فرایند تحوّل و بومی‎سازی علوم، به آموزه‎های دین اسلام بیش ‎از پیش توجه ویژه شود.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم، ترجمه‎ ناصر مکارم شیرازی.
  2. ابطحی، سیدحسین و بابک کاظمی (1380)، بهرهوری، تهران: مؤسسه مطالعات پژوهش‎های بازرگانی.
  3. احمدزاده، سیدمصطفی (1389)، «سوره عصر، منشور بهره‎وری قرآن کریم»، پژوهشهای قرآنی، س16، ش62−63، ص314−343.
  4. افروزنیا، علی و عبدالله توکلی (1395)، «بررسی تطبیقی بهره‎وری نیروی کار در ایران»، فصلنامه پژوهشهای مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسینg، س8، ش2، ص105−126.
  5. الله‎وردی، مصطفی؛ محمداحسان فرح‎آبادی و حانیه‎ السادات سجادی (1388)، «اولویت‎بندی عوامل مؤثر بر بهره‎وری منابع انسانی از دیدگاه مدیران میانی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان»، فصلنامه بیمارستان، س9، ش3 و 4، ص77−85.
  6. امامی میبدی، علی (1379)، اصول اندازهگیری کارایی و بهرهوری (علمیکاربردی)، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‎های بازرگانی.
  7. امیرکبیری، علیرضا و دیگران (1385)، «بررسی رابطه بین سبک رهبری تحول‎آفرین و تبادلی با تعهد سازمانی کارکنان»، فرهنگ مدیریت، س4، ش14، ص117−142.
  8. بافکار، حسین (1384)، بهره‏ورى در پرتو اسلام، قم: مرکز پژوهش‏هاى اسلامى صداوسیما.
  9. بهادری، محمدکریم و دیگران (1392)، «مؤلفه‎های تأثیرگذار بر افزایش بهره‎وری نیروی انسانی در یک سازمان بهداشت و درمان نظامی»، مجله طب نظامی، دوره 15، ش1، ص75−86.
  10. توکلی، اکبر و مصطفی عمادزاده (1375)، «تحلیلی از آزمون گرنجر در بخش صنایع کشور»، دانش و توسعه، ش5، ص5−22.
  11. جانی‎پور، محمد (1390)، اخلاق در جنگ، تحلیل محتوای مکاتبات امیرالمؤمنین و معاویه، تهران: دانشگاه امام صادقg.
  12. حسنی، داوود (1389)، «به دنبال شایسته‎سالاری»، بانک، س10، ش50 و 51، ص125−130.
  13. خاکی، غلامرضا (1376)، آشنایی با مدیریت بهرهوری، تهران: سایه‎نما.
  14. دادگر، یدالله و تیمور رحمانی (1386)، مبانی و اصول علم اقتصاد، قم: بوستان کتاب.
  15. رابینز، استیفن. پی (1374)، مدیریت رفتار سازمانی، علی پارسائیان، سیدمحمد اعرابی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‎های بازرگانی.
  16. رنجبریان، رسول (1383)، «تأثیر نیروی انسانی در ارتقای بهره‎وری در سازمان‎ها»، کار و جامعه، ش‎57، ص30−36.
  17. شفیعی، عین‎الله و عصمت مسعودی (1385)، «آشنایی با مدیریت مشارکتی و نقش آن در بهبود بهره‎وری»، مدیریت فردا، س4، ش15 و 16، ص93−101.
  18. صدر، محمدباقر (1381)، تفسیر موضوعی سنتهای تاریخ در قرآن، مترجم: جمال‎الدین موسوی اصفهانی، تهران: تفاهم.
  19. طاهری، شهنام (1378)، بهرهوری و تجزیه و تحلیل آن در سازمانها، تهران: نشر هستان.
  20. طباطبایی، محمدحسین (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  21. عاملى، ابراهیم (1360)، تفسیر عاملى، تهران: کتاب‎فروشی صدوق.
  22. عباس‎نژاد، محسن و دیگران (1384)، راهنمای پژوهش در قرآن و علوم روز (1)، مشهد: بنیاد پژوهش‎های قرآن حوزه و دانشگاه.
  23. عبدالهی، بیژن و عبدالرحیم نوه‎ابراهیم (1385)، توانمندسازی کارکنان: کلید طلایی مدیریت منابع انسانی، تهران: ویرایش.

24. عترت‎دوست، محمد (1398)، «روش‎شناسی فهم حدیث در فرایند سه‎گانه تحلیل متن، تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان»، حدیثپژوهی، س11، ش21، ص291−320.

  1. فیروزان، توفیق (1360)، روش تحلیل محتوا، تهران: انتشارات آگاه.
  2. قاضیان، حسن (1389)، مبانی بهره‌وری در اندیشه اسلامی، تهران: دانشگاه رازی .
  3. قانون بخش تعاونی، (1352).
  4. قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1373).
  5. قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1383).
  6. قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1389).
  7. قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1395).
  8. قرائتی، محسن (1388)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‎هایی از قرآن.
  9. مقدم‎تبریزی، ناهید و پروین ولی‎زاده‎زنوز (1385)، «بررسی بهره‎وری در اقتصاد ایران»، روند، ش49، ص15−41.
  10. مکارم شیرازی، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  11. مؤمنی، مصطفی (1388)، سیصد نکته در مدیریت اسلامی، تهران: مرکز فرهنگی درس‎هایی از قرآن.

36. نصراله‎نیا، محمد و دیگران (1393)، «بررسی عملکرد بهره‎وری در رشد اقتصادی ایران و برخی کشورهای عضو سازمان بهره‎وری آسیایی»، دانش مالی تحلیل اوراق بهادار (مطالعات مالی)، ش23، ص109−123.

  1. نیکچه‎فراهانی، حمید و غلامرضا نظری (1387)، «نقش سرمایه اجتماعی در بهره‎وری نیروی کار»، تدبیر، ش202، ص43−48.

38. ولی‎زاده‎زنوز، پروین (1384)، «بررسی بهره‎وری در اقتصاد ایران»، مجموعه پژوهشهای اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، ش24، ص3−35.

39. هادوی‎نیا، علی‎اصغر (1386)، «علم و دین در پرتو روش تفسیر موضوعی−علمی قرآن کریم (کاربرد آن در اقتصاد)»، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، ش25، ص21−50

  1. Brooks, Kit; Muyia Nafukho, Fredrick (2006), “Human resource development, social capital, emotional intelligence”, Journal of European Industrial Training, Vol. 30, Issue:2, pp. 117−128. 
  2. Coleman, J. (1990), "Foundations of Social Theory", Harvard University Press, Boston, MA
  3. Datta, Pratim (2012), “An applied organizational rewards distribution system”, Management Decision, Vol. 50, Issue: 3, pp. 479−501.
  4. Markovits, Yannis et al (2008), “Regulatory foci and organizational commitment”, Journal of Vocational Behavior, Vol. 73, Issue 3, pp. 485−489.
  5. Meyer, J. P., Becker, T. E., & van Dick, R. (2006), "Social identities and commitments at work: Toward an integrative model", Journal of Organizational Behavior,v 2,pp 665−683
  6. Prokopenko, Joseph (1992), Productivity management: A practical handbook, Geneva International Labour Organisation.
  7. Roehrig, Charles et al (2016), “AGING INTO DISABILITY BEYOND 50: THE IMPACT ON LABOR FORCE PARTICIPATION AND EARNINGS”, Emerald Group Publishing Limited, Vol. 7, pp. 189−204.
  8. Srivastava, Shefali, Kanpur, Rooma (2014), “A Study on Quality Of Work Life: Key Elements & It’s Implications”, Journal of Business and Management, Vol. 16, Issue 3, pp. 54−59.