صفا, احمدرضا, معصومی نیا, غلامعلی. (1399). آسیبشناسی مهندسی مالی اسلامی رایج در راستای طراحی نظام مالی اسلامی. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی, 17(33), 243-270. doi: 10.30471/iee.2020.5896.1833
احمدرضا صفا; غلامعلی معصومی نیا. "آسیبشناسی مهندسی مالی اسلامی رایج در راستای طراحی نظام مالی اسلامی". دوفصلنامه جستارهای اقتصادی, 17, 33, 1399, 243-270. doi: 10.30471/iee.2020.5896.1833
صفا, احمدرضا, معصومی نیا, غلامعلی. (1399). 'آسیبشناسی مهندسی مالی اسلامی رایج در راستای طراحی نظام مالی اسلامی', دوفصلنامه جستارهای اقتصادی, 17(33), pp. 243-270. doi: 10.30471/iee.2020.5896.1833
صفا, احمدرضا, معصومی نیا, غلامعلی. آسیبشناسی مهندسی مالی اسلامی رایج در راستای طراحی نظام مالی اسلامی. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی, 1399; 17(33): 243-270. doi: 10.30471/iee.2020.5896.1833
آسیبشناسی مهندسی مالی اسلامی رایج در راستای طراحی نظام مالی اسلامی
مهندسی مالی رایج مجموعه علوم یا فنونی است که به دنبال پیدا کردن روشهای نوین و مؤثر برای تأمین بهینه مالی، در قالب مبانی، اهداف و چارچوبهای نهادی حاکم بر اقتصاد لیبرال است. مسئله اصلی این است که آیا میتوان با شبیهسازی به راهبردها و الگوهای سازگار با اهداف نظام مالی اسلامی دست یافت؟ در این مقاله برای رسیدن به پاسخ ابتدا به بیان سیر تاریخی و تحلیل رویکردهای مالی اسلامی پرداخته شد. رویکرد غالب مالی اسلامی رایج روش انفعالی (تطبیق، شبیهسازی و تصحیح) است که نقطه مشترک آن تأکید بر بازسازی دستاوردهای نهاییگرایی در اقتصاد مالی رایج است. پژوهشها در این سطح با در خدمتگیری دستگاه فقه، فاقد روششناسی خاص برای دستیابی به اهداف مالی اسلامی هستند. در بررسی انجام شده افزون بر مشکل عدم وحدت نظر در موضوعات مالی، رویکرد انفعالی با آسیبهای عدم وحدت نظر، تطبیقدهندگی، استفاده گسترده از حیل، پیچیدهسازی و ناهمخوانی با اهداف همراه است که در مجموع موجب بیخاصیتنمایی ضوابط قراردادها و وجود فلسفه تحریم ربا و سایر ضوابط مسلم در باب معاملات شده است. این رویکرد به طعن مخالفان و عدم تمایز واقعی نظام مالی ابداعی با رایج منجر شد. پیشنهاد میشود در گام نخست با رویکرد نظامساز و اندیشه اعتدال فقه، به کشف ضابطههای اقتصاد مالی از منافع فقه و اخلاق پرداخت و در چارچوب آن و متناسب با اهداف ساختار نظام مالی اسلامی در جهت رفع نیازهای مالی واقعی طراحی شود.
ابوزهره، محمد (2008)، بحوث فیالربا، بیروت: دارالفکر العربی.
امام خمینیe، سیدروحالله الموسوی (1379)، کتاب البیع، ج2، قم: مؤسسه نشر آثار امام خمینیe.
بیات، میثم؛ محمد طالبی و حمید قدوسی (1397)، «بررسی علل عدم پذیرش و نشر نوآوری در ابزارهای مالی اسلامی در بازار سرمایه ایران»، تحقیقات مالی اسلامی، ش2، ص277−308.
توتونچیان، ایرج (1379)، پول و بانکداری اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایهداری، تهران: انتشارات توانگران.
الجرحی، معبدعلی و محمدانس زرقا (1390)، پیشرفتهای اقتصادی و مالی اسلامی؛ درمورد اقتصاد و مالی اسلامی: جایگاه آنها کجاست؟، مترجم: حامد تاجمیر و حمزه مظفری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg.
چودهوری، مسعود العالم (1390)، پیشرفتهای اقتصادی و مالی اسلامی؛ درمورد اقتصاد و مالی اسلامی: جایگاه آنها کجاست؟، مترجم: حامد تاجمیرو حمزه مظفری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg.
دبیرخانه کمیته فقهی بورس (1393)، مصوبات کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، ج1، تهران: انتشارات بورس.
ربانی گلپایگانی، علی (1392)، «شریعت و مصلحت»، فصلنامه علمی پژوهشی کلام اسلامی، ش85، ص7−40.
رشید رضا، سیدمحمد (1406)، الربا و المعاملات فی الاسلام، بیروت−لبنان: دار ابنزیدون.
ساعاتی، عبدالرحیم (2006)، «النظام النقدی و الإدارة النقدیة فی اقتصاد اسلامی»، المجله العلمیه، ص1−30.
سلمان، سیدعلی؛ منور اقبال و دادنگ مولجوان (1390)، پیشرفتهای اقتصادی و مالی اسلامی، ترجمه حامد تاجمیرریاحی، حمزه مظفری، مریم گرابیان، تهران: دانشگاه امام صادقg.
شورای پول و اعتبار (1398)، «دستورالعمل اجرایی نحوه امهال مطالبات مؤسسات اعتباری مصوب 15/5/1398»، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران.
صانعی، یوسف (1383)، فقه و زندگی 1، قم: انتشارت میثم.
شعبانی، احمد و عبدالحمید کجورینژاد (1390)، «تبیین ساختار و مبانی مهندسی مالی اسلامی»، تحقیقات مالی−اسلامی، ش1، ص5−23.
شهنازی، روحاله و مجتبی پناهی (1395)، «سنجش میزان صوری بودن قراردادهای تسهیلات بانکی: مطالعه موردی بانک ملت شیراز»، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، ش16، ص175−202.
صمصامی، حسین و همکاران (1397)، مأخذشناسی اقتصاد اسلامی، ج3، تهران: انتشارات نور علم.
عارف، محمد (1390)، پیشرفتهای اقتصادی و مالی اسلامی؛ توضیحات (2) درمورد اقتصاد و مالی اسلامی: جایگاه آنها کجاست؟، ترجمه حامد تاجمیر و حمزه مظفری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg.
علیدوست، ابوالقاسم (1395)، «ظرفیتهای فقه در رویارویی با مسائل دنیای معاصر»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، ش62، ص61−78.
غنینژاد، موسی (1375)، «تفاوت ربا و بهره بانکی»، مجموعه مقالات ششمین کنفرانس سیاستهای پولی و ارزی، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
القری، محمدعلی (1998)، «البنک الاسلامی أتاجر هو أم وسیط المالی؟»، مجله الاقتصاد الاسلامی، عربستان سعودی: دانشگاه ملک عبدالعزیز.
22. کاشانى، سیدمحمود (1376)، «بررسى حقوقى چارچوب قانون عملیات بانکى بدون ربا»، مجموعه مقالات هشتمین سمینار بانکدارى اسلامى، تهران: مؤسسه بانکدارى ایران.
معرفت، محمدهادى (1379)، «مبانی حرام بودن ربا و مسئله بانک»، مجله فقه، ش25 و 26، ص31−49.
معصومینیا، غلامعلی و سمیه رشیدیان (1394)، «نگرش اسلام به رفاه اقتصادی»، فصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، ش13، ص55−76.
25. المصری، رفیق یونس (1998)، «ماهیت المصرف الاسلامی»، مجله الاقتصاد الاسلامی، جده، عربستان سعودی: دانشگاه ملک عبدالعزیز، ش10، ص61−67.
مصوبات کمیته فقهی بورس (1397)، کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، ج1، تهران: انتشارات بورس.
مصوبات کمیته فقهی بورس (1398)، کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، ج1، تهران: انتشارات بورس.
مکارم شیرازی، ناصر (1428)، حیلههاى شرعى و چارهجوئىهاى صحیح، چاپ دوم، قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالبj.
موسویان، سیدعباس و حسین میثمی (1394)، بانکداری اسلامی (۱): مبانی نظری−تجارب عملی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
موسویان، سیدعباس و حامد تاجمیر ریاحی (1397)، «روش تحقیق جامع طراحی ابزارهای مالی اسلامی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش69، ص17−51.
ـــــــــــــــ (1391)، بازار سرمایه اسلامی (1)، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
32. واعظ برزانی، محمد؛ رحیم دلالی اصفهانی و مسلم آلبوسلیم (1388)، «مهندسی نظام تأمین مالی اسلامی»، دومین کنفرانس بینالمللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران، تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف.
33. هاشمى شاهرودی، سیدمحمود و جمعى از پژوهشگران (1426)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیتb، ج3، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهلبیتb.
ـــــــــــــــ (1423)، قراءات فقهیه معاصر، ج2، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهلبیتb.
نجفی، محمدحسن بن باقر بن عبدالرحیم (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج24، چاپ هشتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نظری، حسنآقا (1390)، نظریهپردازی علمی اقتصاد اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
AAOIFI, Shari’ah Standards )2015(, Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions, Manama.
Iqbal, Zamir (1999), Financial engineering in Islamic finance, THUNDERBIRD INTERNATIONAL BUSINESS REVIEW, A Wiley Company, pp 541-559
IIFM Sukuk Database (2018).
IIFM Sukuk Database (2017).
ECB (2013).
IFSB Secretariat Workings (2017).
https://www.cbi.ir/category (بانک مرکزی جمهوری اسلامی، بخش بازار سرمایه)