آثار متقابل نذورات در هیئت‌های مذهبی و متغیرهای کلان اقتصادی در ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق ع

2 دانشیار اقتصاد دانشگاه امام صادق ع

3 دانشجوی دکترا دانشگاه امام صادق ع

چکیده

یکی از پدیده‏های مهم اقتصادی در جوامع اسلامی مسئله نذر است که با مذهب و فرهنگ گره‌ خورده است. از مهم‏ترین انواع نذر که در جوامع گذشته و امروزی قابل ‌شناسایی است، نذرهای الزام‏آور و غیرالزام‌آوری است که در بستر هیئت‌های مذهبی انجام می‏گیرد. هدف این مقاله بررسی آثار متقابل نذورات در بستر هیئت‌های مذهبی و شاخص‏های کلان اقتصادی شامل میزان اشتغال، ضریب جینی و تولید ناخالص داخلی است.
داده‏های اولیه برای اجرای مدل، با استفاده از پرسشنامه از 45 خبره، استخراج، به سبک مثلثی فازی شده و در انتها نیز طبق تکنیک CFCS دی‏فازی شده و برای تحلیل آرا از معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده ‌شده است. نتایج نشان داده است افزایش حجم نذورات در اقتصاد بر افزایش اشتغال با ضریب مسیر 0.48، افزایش تولید ناخالص داخلی با ضریب مسیر 0.3 و کاهش ضریب جینی با ضریب مسیر 0.28 مؤثر است. همچنین کاهش تورم و بهبود فضای کسب‌وکار به ترتیب با ضریب مسیرهای 0.92 و 0.88 بیشترین اثر را بر افزایش حجم نذورات در کشور داشته‏اند.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    قرآن کریم.

    1. آذر، عادل و رسول غلام‌زاده (1395)، مدل‌سازی معادلات ساختاری: کمترین مربعات جزئی (PLS-SEM)، چاپ اول، تهران: نگاه دانش.
    2. ابراهیمی، رقیه (1383)، «نگاهی‌ به نذورات مردم در دوره قاجار»، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، ش5 و 6، ص189−200.
    3. توکلی‏راد، مهرداد (1387)، شناخت پیامدها و کارکردهای نذر به‌عنوان راهبرد حمایتی اسلام در مناطق روستایی مطالعه موردی روستاهای تابعه شهرستان فومن استان گیلان، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، استاد راهنما: دکتر احمد فیروزآبادی.
    4. توکلی‏راد، مهرداد و عبدالحسین کلانتری (1393)، «گونه‌ها و عوامل تأثیرگذار بر وقوع فعالیت‌های نذری در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر فومن)»، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، سال 2، ش1 (پیاپی 5)، ص71−79.
    5. حسن‌زاده‌ دلگشا، سعید (1377)، «یمین در فقه مذاهب‌ اسلامی‌ (مذاهب خمسه)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد فقه و حقوق. دانشگاه قم.
    6. خرمشاهی، بهاءالدین (1393)، دانشنامه قرآن و قرآن‏پژوهی، جلد 2، چاپ 4، تهران: ناهید.
    7. درخشان، مرتضی و خدیجه نصراللهی (1394)، «تحلیل اثر توسعه‌ بخش سوم اقتصاد بر شاخص‌های اقتصادی و راهکار‌های توسعه آن در ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س14، ش55، ص61−88.
    8. ریاحی سامانی، نادر (1378)، وقف و سیر تحولات قانون‌گذاری در موقوفات، شیراز: نوید شیراز.
    9. سبحانی فرد، یاسر (1395)، مبانی و کاربرد تحلیل عاملی و مدل‌سازی معادلات ساختاری همراه با استفاده از نرم‌افزارهای LISREL - SMART PLS 3 - AMOS - SPSS – HLM، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg.
    10. شیرودی، مرتضی و محمدسجاد شیرودی (1396)، «تأثیرات جامعه‌شناختی هیئت‌های مذهبی بر مؤلفه‌های مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش‌های سیاست اسلامی، س5، ص85−112.
    11. صادقی، حسین؛ علی شفیعی و میثم فتحی (1391)، «جایگاه نذورات در فقرزدایی از جامعه اسلامی؛ مطالعه موردی ایران 1385−1388»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س12، ش45، ص5−32.
    12. طغیانی، مهدی؛ مرتضی درخشان و خدیجه نصرالهی (1393)، «پیشنهاد مدل نظری جهت صیانت از وقف و امور خیریه در بخش سوم اقتصاد با وجود اطلاعات نامتقارن»، مطالعات اقتصاد اسلامی، س7، ش13، ص153−182.
    13. عربی، نسرین؛ محسن نوغانی دخت بهمنی و غلامرضا صدیق اورعی (1398)، «جامعه‌شناسی نذر و موانعِ مسئولیت‌پذیری و مشارکت اجتماعیِ کنشگران در نذرهایِ مالی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 12(4)، ص105−135.
    14. موسایی، میثم (1382)، بررسی میزان التزام و اعتقاد شهرهای اصفهان، بهبهان، بندرعباس و تهران به رفتارهای اقتصادی توصیه‌ شده در اسلام، تهران: صبح صادق.
    15. محمودی، فرزانه (1397)، بررسی فقهی نذر از دیدگاه فریقین، کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های دینی، علوم اسلامی، فقه و حقوق در ایران و جهان اسلام.
    16. نصراللهی، زهرا و فخرالسادات صالحی قهفرخی (1391)، «عوامل مؤثر بر مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی با توجه به شاخص‌های توسعه پایدار و اولویت‌بندی آنها با استفاده از اعداد فازی مثلثی»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال 2، ش7، ص51−66.
    17. همایون‌ سپهر‌، محمد (1387)، «زنان میراث‌دار سفره‌های هفت‌سین و نذری»، مجله نجوای فرهنگ، ش7، ص1−11.
      1. Cassel, Claes, Peter Hackl, and Anders H. Westlund (1999), “Robustness of partial least-squares method for estimating latent variable quality structures”, Journal of applied statistics, 26.4: 435-446.
      2. Etzioni, A. (1973), “The third sector and domestic missions”, Public administration review, 33(4) 314-323.
      3. Hair Jr, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C., & Sarstedt, M. (2016), A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM), Sage publications.
      4. Hooper, D. U., Chapin, F. S., Ewel, J. J., Hector, A., Inchausti, P., Lavorel, S., ... & Schmid, B. (2005), “Effects of biodiversity on ecosystem functioning: a consensus of current knowledge”, Ecological monographs, 75(1), 3-35.
      5. Lorendahl, B. (1997), “Integrating the public and cooperative/social economy: Towards a new Swedish model”, Annals of Public and Cooperative Economics, 68(3), 379-395.
      6. Lyons, M. (2001), Third sector: The contribution of non-profit and cooperative enterprise, in Australia. Allen & Unwin.
      7. Mateos-Aparicio, G. (2011), “Partial least squares (PLS) methods: Origins, evolution, and application to social sciences”, Communications in Statistics-Theory and Methods, 40(13), 2305-2317.
      8. Opricovic, S., & Tzeng, G. (2004),  “HCompromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS”, European journal of operational research, 156(2), 445-455.,.
      9. Olaf Corry (2010), “Defining and Theorizing the Third Sector”, in Rupert Taylor (ed.) Third Sector Research, Springer, New York.
      10. Reyes, F., Cerpa, N., Candia-Véjar, A., & Bardeen, M (2011), “The optimization of success probability for software projects using genetic algorithms”, Journal of Systems and Software, 84(5), 775-785.
      11. Ridley-Duff, R., & Bull, M. (2011), Understanding social enterprise: Theory and practice, London: Sage,
      12. Ringle, C. M., Wende, S., & Will, A (2010), “Finite mixture partial least squares analysis: Methodology and numerical examples”, In Handbook of partial least squares (pp. 195-218). Springer, Berlin, Heidelberg.