نقش هوشمندسازی اقتصاد در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی براساس رویکرد نظریه زمینه‌ای

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار اقتصاد دانشگاه خوارزمی

چکیده

یکی از اهداف کلان سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی که در بند دوم این سیاست‎ها بدان اشاره شده، پیشتازی کشور در اقتصاد دانش‎بنیان و دستیابی به رتبه اول در منطقه است. نظر به اینکه هوشمندسازی اقتصاد یکی از الزامات و ارکان اقتصاد دانش‎بنیان می‌باشد؛ هدف این مقاله آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻌﺎد ﻣﺪل‌ﮔﺬار از ﻧﻈﺮ ﻓﺮاﯾﻨﺪی و ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﻮد تا ﺑﺎ اﺟﺮاﯾﯽ ﺷﺪن اجزای مدل، ﮐﺸﻮر از وضع کنونی ﺑﻪ سمت اﻗﺘﺼﺎد هوشمند حرکت کند؛ بدین‌منظور از روﯾﮑﺮد ﻧﻈﺮﯾﻪ زﻣﯿﻨﻪ‎ای ﺑﺮای ﺗﺤﻠﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ‎های ﻣﯿﺪاﻧﯽ استفاده شد ﮐﻪ از راه ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮔﺮدآوری و با روش ﮐﺪﮔﺬاری ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪای (کدگذاری باز، محوری و گزینشی) ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﺗﺤﻠﯿﻞ شدند و ﺧﺮوﺟﯽ آن ﻣﺒﻨﺎی ﻣﺪلﺳﺎزی هوشمندسازی اقتصاد ایران مبتنی بر مؤلفه‎های شناسایی وضع موجود، الزامات برای دستیابی به اقتصاد هوشمند، تبیین راهبردها و سیاست‎های هوشمندسازی اقتصاد، شناسایی فرصت‎های پیشروی اقتصاد هوشمند، توسعه کاربردهای بخشی اقتصاد هوشمند و وضعیت مطلوب، یعنی پیشتازی در اقتصاد دانش‎بنیان با دستیابی به اقتصاد هوشمند قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها


1. پاپ زن عبدالحمید (1389)، «تلفیق روش کمی و کیفی به منظور طراحی ابزاری برای ارزشیابی عملکرد اعضای هیات علمی، مطالعه موردی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه»، فصلنامه آموزش عالی ایران، دوره 3، ش1، (پیاپی 9).
2. تراب‎زاده‌جهرمی، محمدصادق و همکاران (١٣٩٢)، «بررسی ابعاد و مؤلفه‎های اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران در اندیشه حضرت آیت‎الله‎ خامنه‎ای»، مطالعات انقلاب اسلامی، س10، ش٣٢.
3. حسن‎زاده، محمد (1387)، مروری بر مفهوم و ابعاد جغرافیای سیاسی اطلاعات، اطلاع‌شناسی، 19(14)، ص107−120.
4. جهانگرد اسفندیار، 1395، اقتصاد دیجیتال، ناشر آماره https://web.worldbank.org/archive/ The Four Pillars of the Knowledge Economy.
5. داﻧﺎﯾﯽﻓﺮد، ﺣﺴﻦ و ﺳﯿﺪﻣﻬﺪی اﻟﻮاﻧﯽ (1386)، روشﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﮐﯿﻔﯽ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ: روﯾﮑﺮد ﺟﺎﻣﻊ، ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﺻﻔﺎر اﺷﺮاﻗﯽ.
6. داﻧﺎﯾﯽﻓﺮد، ﺣﺴﻦ و ﺳﯿﺪﻣﻬﺪی‎ اﻣﺎﻣﯽ (1386)، «اﺳﺘﺮاﺗﮋی‌ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﯿﻔﯽ: ﺗأﻣﻠﯽ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازی داده ﺑﻨﯿﺎد»، اندیشه مدیریت، ش2، ص69−96.
7. دراکر پیتر (1984)، اندیشه‌های نو در دانش مدیریت، مترجم حمید تنکابنی، انتشارات مروارید، سال انتشار 1390.
8. رﻓﻮﮔﺮ، ﺣﺴﯿﻦ (1391)، ﺑﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮدم در ﻣﺠﻠﺲ نهم؛ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻧﻘﺶ ﻓﻨﺎوری اﻃﻼﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃﺎت در ﺗﻮسعه، ﻣﺮﮐﺰ ﭘﮋوﻫﺶ‌ﻫﺎی ﻣﺠﻠﺲ، ﺷﻤﺎره ﻣﺴﻠﺴﻞ 12156.
9. رمضانیان‌یارندی، محسن، علی‌اصغر بهنام‌نیا و محمدرضا عارف (بهار 1399)، «نقش و تأثیر اقتصاد دیجیتال در الگوی راهبردی پیشرفت دانش و فناوری رمز در جمهوری اسلامی ایران»، نشریه امنیت ملی، دوره 10، ش35، ص327−358.
10. سفیری، خدیجه (1389)، روش‌های پژوهش کیفی در علوم اجتماعی، انتشارات برایند پویش.
11. سیف‌اله، مراد (١٣٩١)، «الگوی پیشنهادی اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران (مبتنی بر دیدگاه مقام معظم رهبری)»، آفاق امنیت، دوره 5، ش١۶، ص5−22.
12. شقاقی شهری وحید (1395)، «اثرات درونزایی اقتصاد بر تقویت برونگرایی (نقش دانش و اقتصاد دانایی محور در اقتصاد مقاومتی، مطالعه موردی کشورهای عضو منا)»، همایش ملی نظام آموزشی عالی و اقتصاد مقاومتی، برگزارکننده دانشگاه علم و فرهنگ.
13. شقاقی‌شهری، وحید و شیوا علیزاد (1395)، «آثار اقتصاد دانش‌بنیان بر درون‌زایی اقتصاد ایران (در راستای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی)»، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، دوره 13، ش26، پاییز و زمستان، ص33−64.
14. فلاح، الهام و رضا سلامی (1395)، «بررسی تطبیقی دانش‎بنیانی اقتصاد ایران با کشورهای منتخب و ارائه نقشه ‎راه برای بهبود وضعیت ایران»، دوفصلنامه سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی، دوره: 4، ش4.
15. قربانی‌زاده وجه اله (تابستان 1392)، «فراتحلیل عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در ایران»، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت ایران، دوره 17 ش2، پیاپی 79.
16. صوفیه، جمال (1399)، تحول و اقتصاد دیجیتال )سنجش و ابعاد مختلف آن براساس آخرین یافتهها و دادههای سازمانهای مهم بینالمللی)، تهران: انتشارات یزدا.
17. عبدالهی، علی (1398)، «سند اقتصاد هوشمند وزارت اقتصاد در مراحل نهایی قرار دارد»، خبرگزاری ایبنا، کد خبری 102361.
18. عظیمی ناصرعلی و سجاد برخورداری سجاد (تابستان 1387)، «جامعه دانش و اقتصاد دانش‌محور در کشورهای عربی و تجربه‌ای برای ایران»، فصلنامه رهیافت، دوره 27، ش66.
19. ﻣﺤﻤﺪﭘﻮر، اﺣﻤﺪ (1392)، روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﯿﻔﯽ (ﺿﺪ روش 1)، ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﺎن.
20. مرادی، محمدعلی و محمدرضا هدایتی (بهار 1397)، «طراحی مدل تکاملی گذار ایران به اقتصاد دیجیتال»، فصلنامه پژوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻗﺘﺼﺎدی، دوره 18، ش68، شماره پیاپی 1، ص219-251.
21. «مقدمه‎ای بر اقتصاد هوشمند»، پژوهشکده امور اقتصاد و دارایی، (1398).
22. معمارنژاد، عباس (1384)، «اقتصاد دانش بنیان: الزامات، نماگرها، موقعیت ایران»، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، دوره 1، ش1.
23. مک‌لاپ، فریتز (1982)، نقش دانش در شکل‌دهی مبنایی برای تولید اقتصادی، مترجم سوزنچی کاشانی، انتشارات دانشگاه صنعتی شریف (1389).
24. مهرابی، امیر؛ حسین خنیفر، علی‌نقی امیری، حسن زارعی‌متین و غلامرضا جندقی (1390)، «معرفی روش‌شناسی نظریه داده بنیاد برای تحقیقات اسلامی (ارائه یک نمونه)»، مدیریت فرهنگ سازمانی، س9، ش23، پاییز و زمستان، ص5−30.
25. نعمتی‌انارکی، لیلا (1390)، «نقش فناوری‎های اطلاعات و ارتباطات در توسعه اقتصادی نوین در کشورهای شمال و جنوب»، جامعه اطلاعاتی، س1، ش1، ص217−235.
26. یوسفی، احمدعلی (١٣٩۶)، نظام اقتصاد مقاومتی الگویی الهام‎بخش از نظام اقتصادی اسلام، تهران: نگاه فارسی.
27. Abdullaev A., (2013), A smart world: A development model for intelligent cities, The 11th IEEE International Conference on Computer and Information Technology.
28. Anttiroiko, A.V., Valkama, P., Bailey, S.J. (2014), Smart cities in the new service economy: Building platforms for smart services. AI and Society: Knowledge, Culture and Communication, 29(3), 323−334.
29. Bakici, T., Almirall, E., Wareham, J. (2013), A smart city initiative: The case of Barcelona. Journal of Knowledge Economy, 4(2), 135−148.
30. Baumol, W. J. (2002), “The Free−market Innovation Machine: Analyzing the Growth Miracle of Capitalism”, Princeton: Princeton University Press.
31. Bell, D. (1973), “The Coming of Post−Industrial Society: A Venture in Social Forecasting”, New York: Basic Books, 1973, ISBN 0−465−012817.
32. Bruneckiene, J., Sinkiene, J. (2014), Critical Analysis of Approaches to Smart Economy, 8 International Scientific Conference “Business and Management 2014” May 15−16, 2014, Vilnius, LITHUANIA. Section: Smart Development, Available from: http://www.dx.doi. org/10.3846/bm.2014.106 [Last retrieved on 2016 Sep 02].
33. Dahlman, C., & T. Anderson (2000), Korea and Knowledge−Based Economy, Making theTransition, World Bank Institute.
34. Davies, A.R., Mullin, S.J. (2011), Greening the economy: Interrogating sustainability innovations beyond the mainstream. Journal of Economic Geography, 11, 793−816.
35. Fikirkoca, A. (2007), “Unravelling the Paradoxes of the (New) Digital Economy: Myths and Realities”, Critical Perspectives on International Business, 3(4), 337− 363.
36. Freeman, C, (September 1994), “The greening of technology and models of innovation”, Technological Forecasting and Social Change Journal, Volume 53, Issue 1, Pages 27−39.
37. Glaser, B. G. and A. L.Strauss (1967), “Awareness of Dying”, Chicago: Aidine.
38. ITU. (2014), Smart Sustainable Cities: An Analysis of Definitions. Focus Group Technical Report. The International Telecommunication Union. Geneva: ITU. p71.
39. Karadag, t. (2013), An Evaluation of the Smart City Approach (Master thesis). Middle East Technical University.
40. Pattion, M. Q. (2002), “Qualitative Research and Evaluation Methods”, 3rd Edition, Sage Publications, London.
41. Romer, Paul M, (Oct., 1986), “Increasing Returns and Long−Run Growth”, Journal of Political Economy, Vol. 94, No. 5, pp. 1002-1037 , Published By: The University of Chicago Press
42. Sharma, K, (2004), Socio−Economic Impacts and Influences of E−Commerce in a Digital Economy, Sage Publications.
43. Singh, G. (2021), A Move Towards Intelligent Economy: Indian Evidence, Journal of Management and Labour Studies, 18(10), 140−148.
44. Strauss, Anselm L., & Corbin, Juliet (1998), Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, Sage, Cambridge University Press.
45. UNEP. (2011), Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication. A Synthesis for Policy Makers. Nairobi: UNEP. p52.