جایگاه مفهوم و نظریه تعادل در اقتصاد اسلامی(مقایسه اجمالی کاربرد این مفهوم در اقتصاد متعارف و نظر شهید صدر در کتاب اقتصادنا)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار

2 پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

مفهوم و نظریه تعادل در اقتصاد متعارف ازجمله نقاط اصلی نظریه اقتصادی است. ارتباط مفهوم تعادل با موضوع هماهنگی رفتار اقتصادی میان افراد در نظام بازار برای تحصیل نفع جمعی بدون دخالت مستقیم دولت‎ها یکی از نکات اصلی برای درک نظریه تعادلی است. در بسیاری از آثار اقتصاد اسلامی بدون آنکه از مبنای طرح این مفهوم سخنی به میان آمده باشد، به استخراج تعادل‎های پولی و حقیقی در بازارهای مختلف پرداخته‎شده و درواقع با نگاهی ارزشی به آن نگریسته شده است. در این مقاله پس از طرح مفهوم تعادل در اقتصاد متعارف، به‎صورت مختصر به کاربرد آن در آثار اقتصاد اسلامی پرداخته می‎شود. ایده مقاله حاضر این است که تا وقتی نحوه تعامل مردم با یکدیگر و نظریه دخالت دولت در اقتصاد اسلامی روشن نباشد، سخن از تعادل به معنای متعارف، نوعی پیش‎فرض نابجاست. در کتاب اقتصادنا به دلیل ارائه تصویر دیگری از دخالت دولت و مردم در اقتصاد، می‎توان فاصله‎گذاری‎های مهمی را با دیدگاه تعادلی یافت و از رویکرد جایگزین آن اثری دید. این مقاله به مرور و مقایسه متون و اسناد کتابخانه‎ای پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


1. استوارت، مایکل (۱۳۶۸)، کینز و پس از کینز مسائل اقتصادی سال‌های پس از جنگ، ترجمه عبدالرحمن صدریه، تهران: فردوس.
2. ‏‫اسلاملوئیان، کریم (۱۳۹۹)، اقتصاد کلان پیشرفته با رویکرد اسلامی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
3. ‏‫اسمل‌‎سر، نیل‌‎جی (۱۳۷۷)، جامعه‌شناسی اقتصادی، ترجمه محسن کلاهچی، تهران: کویر.
4. ‏‫اسنودان، برایان، و هوارد وین (۱۳۹۲)، اقتصاد کلان جدید؛ منشأ، سیر تحول و وضعیت فعلی، ترجمه منصور خلیلی عراقی و علی سوری، چ1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
5. ‏‫الصدر، سیدمحمدباقر (۱۴۲۴)، اقتصادنا (موسوعة الشهید الصدر، ج۳)، چ1، قم: مرکز الأبحاث والدراسات التخصّصیة للشهید الصدر.
6. ‏‫الصدر، سیدمحمدباقر (۱۴۲۴)، فلسفتنا (موسوعة الشهید الصدر، ج۱)‏، چ۱، قم: مرکز الأبحاث والدراسات التخصّصیة للشهید الصدر.
7. ‏‫الصدر، محمدباقر (۱۴۲۳)، ومضات (موسوعة الشهید الصدر، ج۱۷)، چ1، قم: مرکز الأبحاث والدراسات التخصّصیة للشهید الصدر.
8. ‏‫حسینی، رضا (۱۳۸۸)، الگوی تخصیص درآمد و نظریه رفتار مصرفکننده مسلمان، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
9. ‏‫داب، موریس‌‎هربرت (۱۳۸۱)، تئوری‌های ارزش و توزیع از زمان آدام اسمیت، ترجمه حبیب‌‎الله تیموری، تهران: نشر نی.
10. ‏‫دادگر، یدالله (۱۳۸۹)، تاریخ تحولات اندیشه اقتصادی (آزمونی مجدد)، چ2، قم: دانشگاه مفید.
11. ‏‫رجایی، محمدکاظم (۱۳۹۱)، اقتصاد خرد (با نگاهی به مباحث اسلامی)‏، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
12. ‏‫زامل، یوسف‌‎بن‌‎عبدالله، و بوعلام ابن‌‎جیلالی (۱۳۷۸)، اقتصاد کلان با نگرش اسلامی، ترجمه نصرالله خلیلی‌ ‎تیرتاشی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
13. ‏‫ساموئلسون، پل، و نورد هاوس (۱۳۸۸)، اصول علم اقتصاد، ترجمه مرتضی محمدخان، ج2، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
14. ‏‫شومپیتر، جوزف ای (۱۳۷۵)، تاریخ تحلیل اقتصادی، ترجمه فریدون فاطمی، ج3، تهران: مرکز.
15. ‏‫فولی، دانکن‌‎کی (۱۳۹۲)، مغالطه آدام اسمیت: رهنمودی به الهیات اقتصادی، ترجمه علی سعیدی و حمیدرضا مقصودی، تهران: دانشگاه امام صادقj.
16. ‏‏‫کرمی، محمدحسین (۱۳۸۹)، تعادل عمومی بازارها (نگاهی فلسفی و روش‌شناختی)، چ1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
17. ‏‫کرمی، محمدحسین (۱۳۹۷)، اقتصاد خرد با رویکردی انتقادی براساس نگرش اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
18. ‏‫ماندل، ارنست (۱۳۵۹)، علم اقتصاد، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
19. ‏‏‫میرمعزی، سیدحسین (۱۳۹۶)، اقتصاد کلان (با رویکرد اسلامی)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
20. ‏‫مینی، پیرو (۱۳۷۵)، فلسفه و اقتصاد، مبادی و سیر تحول نظریه اقتصادی، ترجمه مرتضی نصرت و حسین راغفر، چ1، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
21. ‏‫هادوی‌نیا، علی‌‎اصغر (۱۳۸۷)، فلسفه اقتصاد (در پرتو جهان‌بینی قرآن کریم)‏، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
22. ‏‫هانسن، آلوین (۱۳۶۴)، راهنمای نظریه عمومی کینز، تهران‎: دانشگا‎ه‎ تهران.
23. Dow, Alexander, and Sheila Dow (2006), A History of Scottish Economic Thought. Routledge.
24. Dow, Sheila, C. (1998), The Methodology of Macroeconomic Thought: A Conceptual Analysis of Schools of Thought in Economics, Edward Elgar.
25. Johnston, David (2011), A Brief History of Justice. John Wiley & Sons.
26. Kahf, Monzer (2014), Notes on Islamic Economics: Theories and Institutions. CreateSpace Independent Publishing Platform.
27. Machlup, Fritz (1958), Equilibrium and Disequilibrium: Misplaced Concreteness and Disguised Politics.
28. Schumpeter, Joseph A. (2006), History of Economic Analysis. Routledge.
29. Termini, Valeria (1983), “Logical, Mechanical and Historical Time in Economics.” Economic Notes volume, no. 10 (March).
30. The New Palgrave Dictionary of Economics (2018), 3rd ed. London, United Kingdom: Macmillan Publishers.
31. Tieben, Bert (2012), The Concept of Equilibrium in Different Economic Traditions: An Historical Investigation. Edward Elgar Publishing.
32. Vercelli, Allessandro (1991), Methodological Foundations of Macroeconomics: Keynes and Lucas, Cambridge University Press.