چکیده
یکی از چالشهای اصلی آزادسازی اقتصادی در حوزه سیاست‌گذاری، تأثیرگذاری آن بر نابرابری درآمدی است که در کشور ما نیز مورد توجه و اختلاف سیاستمداران قرار دارد. دستهای از نظریات با اتکا به مکانیسم بازار، افزایش آزادی اقتصادی را سبب بهبود نابرابری درآمدی می‌دانند و دسته دیگر با توجه به نقایص مکانیسم بازار، وضعیت نابرابری درآمدی در صورت افزایش آزادی اقتصادی را مبهم توصیف میکنند که اقتصاددانان تاکنون به شیوه‌های مختلف به آزمون این نظریات پرداختهاند. در پژوهش حاضر ضمن تحلیل نظری این دو رویکرد متفاوت، به آزمون تجربی این رابطه برای دو گروه مختلف از کشورها در بازه 2004 تا 20١٨ پرداخته شده است. گروه اول شامل هجده کشور با درجه آزادی بالا و گروه دوم شامل شانزده کشور با درجه آزادی پایین هستند. سطوح اولیه و متفاوت نابرابری به عنوان یکی از مبادی مورد اختلاف این دو رویکرد در آزمون تجربی مبتنی بر رگرسیون چندکی (QR) مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد در هر دو گروه و در سطوح پایین و میانه نابرابری، افزایش آزادی اقتصادی موجب بهبود نابرابری درآمدی شده است، اما این رابطه در سطوح بالای نابرابری درآمدی بی‌معناست. دلالتهای این نتایج برای سیاستگذاران اقتصاد ایران گویای این است که در سطوح بالای ضریب جینی (۴/4١−4/۴٨) حرکت بهسوی آزادسازی اقتصادی به سبب نبود شرایط مساعد اقتصادی، منجر به نتایج مورد انتظار نخواهد انجامید و از آنجا که در حال حاضر نابرابری درآمدی در ایران نزدیک به این بازه است (ضریب جینی 4/40 برای سال 99)، لازم است بیش از تمرکز به سیاستهای آزادسازی، وضعیت نابرابری مورد توجه قرار گیرد.
2. انصاری، محمدتقی؛ محمد بامنی‌مقدم، علیرضا خوشگویان‌فرد و عزتالله سامآرام (1385)، «کاربرد رگرسیون چندک در تحلیل سلامت روانی»، رفاه اجتماعی، س۵، ش۲۰، ص۴۹−۶۰.
3. برادران خانیان، زینب؛ حسین اصغرپور، حسین پناهی و علیرضا کازرونی (1396)، «اثرات نامتقارن تورم بر کسری بودجه در ایران: رویکرد رگرسیون کوانتایل»، فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد، س4، ش3، ص169−194.
4. جلایی اسفندآبادی، عبدالمجید و حکیمه آرامش (1396)، «بررسی رابطه بین آزادی اقتصادی و نابرابری درآمد: مطالعه موردی کشورهای عضو و غیرعضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه»، مدلسازی اقتصادسنجی، 3 (1)، 55-84. doi: 10.22075/jem.2018.12897.1085
5. شاه آبادی، ابوالفضل و زهره بهاری (1393)، «تأثیر ثبات سیاسی و آزادی اقتصادی بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب توسعه‌یافته و در حال توسعه»، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، ش16، ص53−72.
6. قلیچ، وهاب (1389)، دولت اسلامی و نظام توزیع درآمد، تهران: دانشگاه امام صادقg.
7. میرباقری، میرناصر و سیامک شکوهی‌فرد (1395)، «بررسی تطبیقی اثرات توسعه مالی بر توزیع درآمد و فقر در کشورهای منتخب اسلامی (رویکرد دادههای تابلویی)»، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، زمستان، دوره 7، ش25، ص97−112.
8. نیلی مسعود و علی فرح‌بخش (1377)، «ارتباط رشد اقتصادی و توزیع درآمد»، فصلنامه برنامه‌ریزی و بودجه، ۳ (۱۰ و ۱۱)، ص121−۱۵۴.
9. Apergis, Nicholas; Cooray, Arusha (2017), Economic Freedom and Income Inequality. Evidence from a Panel of Global Economies−A Linear and a Non−Linear Long−Run Analysis, In The Manchester School 85 (1)، pp. 88–105. DOI: 10.1111/manc.12137.
10. Ashby, Nathan & Bueno, A. & Martinez, D. (2013), Economic freedom and economic development in the Mexican states. Journal of Regional Analysis and Policy. 43. 21−33.
11. Ashby, Nathan & Sobel, Russell) 2008), "Income inequality and economic freedom in the U.S. states ،"Public Choice, Springer, vol. 134(3), pages 329−346.
12. Bennett, Daniel L; Nikolaev, Boris (2017): On the ambiguous economic freedom–inequality relationship 53 (2), pp. 717–754.
13. Donatella Saccone (2020), Who gains from economic freedom? A panel analysis on decile income shares, Applied Economics Letters, DOI: 10.1080/13504851.2020.1770187
14. Bennett, Daniel L.; Vedder، Richard K. (2012), A Dynamic Analysis of Economic Freedom and Income Inequality in the 50 U.S. States. Empirical Evidence of a Parabolic Relationship. In SSRN Journal. DOI: 10.2139/ssrn.2134650.
15. Berggren, Niclas (1999), In Public Choice 100 (3/4), pp. 203–223. DOI: 10.1023/A:1018343912743.
16. Bergh, Andreas and Nilsson, Therese, Do Liberalization and Globalization Increase Income Inequality? (December 1, 2009), European Journal of Political Economy, Vol. 26, No.4, 2010, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2363793.
17. Compton, Ryan A.; Giedeman, Daniel C.; Hoover، Gary A. (2014), A distributional analysis of the benefits of economic freedom, In European Journal of Political Economy 33, pp. 121–133. DOI: 10.1016/j.ejpoleco.2013.12.001.
18. Dawson JW (1998), Institutions, investment and growth: new cross−country and panel data evidence, EconInq 36:603–619.
19. Fraser Institute (2018), Economic Freedom of the World, 2017 Annual Report, With assistance of j. Gwartney, R. Lawson, J. Hall.
20. James Gwartney, Robert Lawson, Joshua Hall and Ryan Murphy (2019), Economic Freedom Dataset, published in Economic Freedom of the World: 2019 Annual Report, Fraser Institute.
21. Gwartney, J. Lawson, R. Block, W. (1996), Economic Freedom of the World: 1975–1995. The Fraser Institute, Vancouver.
22. Gwartney JD, Holcombe RG, Lawson RA (2006), Institutions and the impact of investment on growth, Kyklos 59:255–273.
23. James Gwartney, Robert Lawson, Joshua Hall, and Ryan Murphy (2019), Economic Freedom of the World: 2019 Annual Report, Fraser Institute. <https://www.fraserinstitute.org/studies/economic−freedom>.
24. Johnson, Brayan T. (1999), Index of Economic Freedom 48 (in persian).
25. Kuznets, S. (1955), Economic growth and income inequality. The American economic review 28−1 (1) 45.
26. Keynes, John Maynard (1883−1946), The General Theory of Employment, Interest and Money, London: Macmillan, 1936.
27. Kishi (1996), Regulation issues in the era of financial liberalization: Japan, Korea and Taiwan, Journal of Asian Economics 7 (3), pp. 487–502.
28. Koenker, R. & Bassett Jr, G. (1978), Regression quantiles. Econometrica: journal of the Econometric Society, 33−50.
29. Piketty, T. (2014), Capital in the 21st century. Cambridge, MA: Harvard University Press.
30. Scully (2002), Economic Freedom، Government Policy and the Trade−Off Between Equity and Economic Growth. Public Choice 113 (1−2), pp. 77–96.
31. Shahnazi, R. (2006), The effect of economic freedom on per capita income and economic growth (the approach of panel data) 6 (20), 84−59.
32. Vedder, R. K.; Gallaway, L. E.; and Sollars, D. (1988) “The TullockBastiat Hypothesis, Inequality−Transfer Curve and the Natural Distribution of Income.” Public Choice 56: 285–94.
33. Vanberg, Viktor J. (2001), Essays in Political Economy: The Constitution of Markets, Rutledge, London and New York.
34. Wiseman, Travis (2017), ECONOMIC FREEDOM AND GROWTH IN U.S. STATE−LEVEL MARKET INCOMES AT THE TOP AND BOTTOM, In Contemp Econ Policy 35(1), pp. 93–112. DOI: 10.1111/coep.12173.
)