تورم بهعنوان یک متغیر کلان اقتصادی از سیاست‌های متعددی تأثیر میپذیرد و پیامدهای رفاهی زیادی برای گروههای مختلف جامعه دارد. با تأسی به ادبیات انتخاب عمومی میتوان گفت تغییرات تورم برندگان و بازندگانی دارد. در این مقاله چرایی تداوم بلندمدت شرایط تورمی در ایران بررسی شد. برای این منظور گردآوری دادهها به روش کتابخانهای (تحلیل اسناد) و تحلیلها با رویکرد انتخاب عمومی انجام شد. در اینباره، نهادهای مؤثر بر تورم از نهادهای اثرپذیر از تورم تفکیک شدند.
در دسته اول، رفتار بازیگرانی تحلیل شد که با انگیزههای مختلف اقتصادی و سیاسی بر سیاست‌های مؤثر بر تورم تأثیرگذارند و در دسته دوم، با نگاهی به آثار رفاهی و سیاسی شرایط تورمی، بازیگران متأثر از شرایط تورمی تحلیل شد. دولت، بانکها، مجلس و بدنه بوروکراتیک دولت از جمله بازیگران مهم مؤثر بر سیاست‌های تورمزا یا مقاوم در برابر کنترل تورم هستند. همچنین، بدهکاران بانکی، دلالها و سوداگران و واردکنندگان کالاهای مصرفی و دهکهای پایین جامعه از شرایط تورمی متأثر میشوند. بانک مرکزی بهدلیل کاهش اعتبار و دولت بهدلیل کاهش اعتبار سیاسی ناشی از ناتوانی در کنترل تورم از شرایط تورمی متضرر میشوند. بهدیگرسخن، دولت در برخی ابعاد از شرایط تورمی منتفع و در ابعادی دیگر از تورم بالا متضرر میشود. استنباط میشود که ساختار نهادی فعلی، سیاستگذاران و تصمیمگیران اقتصادی را به گرفتن تصمیمهایی سوق میدهد که به ماندگاری شرایط تورمی منجر میشود. ازاینرو، تداوم شرایط تورمی در بلندمدت را نباید پدیدهای غیرمنتظره دانست.
از سوی دیگر، مراجعه به نظریات اسلامی نشان از وظیفه دولت در راستای حفظ ارزش پول و ضمان کاهش ارزش ناشی از سیاست‌های نادرست دارد. همچنین، با تمسک به آیه پنج سوره مبارکه نساء میتوان گفت از دیدگاه اسلامی باید ساختارها بهگونهای تنظیم شود که انگیزههای بازیگران در راستای حفظ ارزش پول باشد.
1. باقری، احمد و جمیله جعفری (1393)، «مبانی فقهی و حقوقی مشروعیت ضمان دولت در پرداخت خسارت ناشی از کاهش ارزش پول»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دوره 6، ش10، ص87−116.
3. جعفری، جمیله و احمد باقری (1393)، «مبانی فقهی و حقوقی مشروعیت ضمان دولت در پرداخت خسارت ناشی از کاهش ارزش پول»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، س6، ش10.
4. ختایی، محمود و رؤیا سیفیپور (1394)، «بررسی الزامات تورم یک رقمی در اقتصاد ایران»، فصلنامه برنامهریزی و بودجه، س20، ش130، ص3−39.
5. دادههای سری زمانی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
6. روحانی، سیدعلی و سیدعباس پرهیزکاری (1396)، «ضرورت، ابعاد و وضعیت استقلال مقام ناظر بانکی در ایران»، پژوهشها و سیاست‌های اقتصادی، دوره 25، ش81، ص33−84.
7. سامانیپور، حسن؛ اسماعیل ابونوری و یونس نادمی (1395)، «تورم و اندازه دولت در ایران: رویکرد رگرسیون آستانهای»، پژوهشهای اقتصادی، دوره 16، ش4، ص107−125.
8. شاکری، عباس (1387)، نظریهها و سیاست‌های اقتصاد کلان، تهران: پارس نویسا.
9. عابدینی، احمد (1376)، «ربا، تورم و ضمان»، مجله فقه (کاوشى نو در فقه اسلامى)، ش11 و 12، ص11−79.
10. عابدینی، احمد (1378)، «پاسخى بر نقد مقاله ربا، تورم و ضمان»، مجله فقه (کاوشی نو در فقه اسلامی)، دوره 6، ش21−22، ص476−500.
11. عزیزی، فیروزه (1385)، «کسری بودجه و تورم در ایران؛ 1354−1383»، جستارهای اقتصادی، دوره 3، ش6، ص189−214.
12. قبادی، سارا؛ اکبر کمیجانی (1389)، «تبیین رابطه میان سیاست پولی−ارزی و بدهی دولت و تأثیر آنها بر تورم و رشد اقتصادی در ایران»، مطالعات اقتصاد بینالملل، (International Economic Studies)، دوره 21، ش2، پیاپی 37، ص1−21.
13. قوانین و لوایح بودجه سنواتی.
14. کاویانی، زهرا؛ عاطفه سیدمؤمنی و ماریه عزیزیراد (1395)، «مجلس، بودجه، تورم»، مرکز پژوهشهای مجلس، شماره مسلسل 14787، ص1−73.
16. گزارش مرکز پژوهشهای مجلس «آسیبشناسی نظام بانکی 5. بررسی استقلال مقام ناظر از شبکه بانکی»، به شماره مسلسل 14764.
17. گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، «بررسی وضعیت و دلایل مطالبات غیرجاری در ایران و راهکارهای برونرفت»، به شماره مسلسل 13006.
18. مهرآرا، محسن و آرزو غضنفری (1393)، «بررسی علل تورم در اقتصاد ایران مبتنی بر رویکرد متوسطگیری بیزین (BMA)، راهبرد اقتصادی، ش10، ص33−37.
19. نصر اصفهانی، رضا و کاظم یاوری (1382)، «عوامل اسمی و واقعی مؤثر بر تورم در ایران−رهیافت خودرگرسیون برداری (VAR)»، پژوهشهای اقتصادی ایران، ش16، ص69−99.
20. نقوی، سمیه و ناصر شاهنوشی (1394)، «استفاده از نقشۀ علّی بیزین برای بررسی عوامل مؤثر بر تورم در اقتصاد ایران»، دوره 50، ش1، ص217−252.
21. Brian, Snowdon; Howard R. Vane, Edward Elgar (2002), Business & Economics, 721 pages, Publisher Edward Elgar. UK.
22. Barsky, R.B., and L. Kilian (2004), “Oil and the Macroeconomy Since the 1970s”; NBER, Journal of Economic Perspectives, Vol 18, Number 4, Fall 2004, Pages 115-134.
23. Barth, James; Bennett’ James T., (1975), “Cost-push versus Demand-pull Inflation: Some Empirical Evidence: Comment”, Journal of Money, Credit and Banking, vol. 7, issue 3, 391-397.
24. Benjamin, M, Blau, Tyler J. Brough, Diana W. Thomas (2013), “Corporate lobbying, political connections, and the bailout of banks”, Journal of Banking & Finance, 37, 3007–3017.
32. Guillermo A. Calvo, Carlos A. Végh (1999), “Inflation stabilization and bop crises in developing countries”, National Bureau of Economic Research, pp. 1531-1614.
33. Guillermo A. Calvo and Leonardo Leiderman, (1992), “Optimal Inflation Tax Under, Precommitment: Theory and Evidence”, The American Economic Review, Vol. 82, No. 1, pp. 179-194.
34. Harris Laurence (1985), Monetary Theory, McGraw-Hill, New York; International Edition edition.
35. Havrilesky, Thomas (1995), THE PRESSURES ON AMERICAN MONETARY POLICY, Second Edition, Duke University, Springer.
36. Kibritçioğlu Aykut (2002), Libby Rittenberg, Faruk Selçuk, Inflation and Disinflation in Turkey, Ashgate,
37. McCarthy, Jonathan (2007), “Pass-Through of Exchange Rates and Import Prices to Domestic Inflation in Some Industrialized Economies”, Eastern Economic Journal, Eastern Economic Association, 33(4), 511-537.
ابتدای صفحه