ارزیابی و تحلیل شاخص‎های تاب‎آوری اقتصادی برای کشورهای تک‎محصولی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقتصاد پژوهشکده مدیریت و برنامه‎ریزی دانشگاه امام حسین (ع)

2 دکترای اقتصاد کشاورزی دانشگاه تبریز

3 دانشجوی دکترای اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران

چکیده

تاب‎آوری اقتصادی از مؤلفه‎های مهم اقتصاد مقاومتی است.  این مسئله برای کشورهایی با اقتصاد تک‎محصولی بسیار مهم‎تر است؛ زیرا این کشورها به دلیل وابستگی به درآمد یک محصول خاص (مانند نفت) به‌شدت نسبت به شوک‎های مختلف آسیب‎پذیر هستند.
هدف اصلی این مقاله، سنجش میزان تاب‎آوری اقتصادی در اقتصادهای تک‎محصولی در دوره 1995−2016 است. بدین منظور، براساس شاخص تمرکز صادرات، 15 کشور به عنوان اقتصاد تک محصولی برای مطالعه انتخاب شدند. شاخص‎های اقتصادی تاب‎آوری برای مطالعه نیز براساس آنگیون و باتس (2015) عبارت‌اند از: مصرف خانوارها، صادرات، تولید ناخالص داخلی، مخارج عمومی، تشکیل سرمایه ناخالص، واردات غذا، واردات و تورم.
نتایج مهم مطالعه از این قرار است: 1. از بین شاخص‎های تاب‎آوری، مخارج مصرف نهایی دولت دارای بیشترین اهمیت است؛ 2. ایران در مقایسه با بیشتر کشورها با اقتصاد تک‎محصولی دارای وضعیت تاب‎آوری اقتصادی مناسبی است؛ اما در مقایسه با کشورهای منطقه مانند عربستان وضعیت مناسبی ندارد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابونوری، اسمعیل و حسن لاجوردی (1395الف)، «برآورد شاخص آسیب‎پذیری و تاب‎آوری اقتصادی به روش پارامتریکی: بررسی موردی کشورهای عضو اوپک»،‎ فصلنامه نظریه‎های کاربردی اقتصاد، 3 (3)، ص25−44.
  2. ابونوری، اسمعیل و حسن لاجوردی (1395ب)، «برآورد شاخص ترکیبی آسیب‎پذیری و تاب‎آوری اقتصاد ایران»، اقتصاد و الگوسازی، 7(4)، ص1−29.
  3. اسدی، علی (1393)، «نظام اقتصاد اسلامی الگویی کامل برای اقتصاد مقاومتی»، سیاست‎های راهبردی و کلان، 2(5)، ص25−39.
  4. امیری، حسین؛ محبوبه پیرداده بیرانوند، فریبا نوروزی و شیوا علیزاده (1397)، «برآورد شاخص‌های آسیب‎پذیری و تاب‌آوری در اقتصاد ایران»، فصلنامه سیاست‎های راهبردی و کلان، 6(22)، ص 434−455 .
  5. انصاری، وحیده و حبیب‌الله سلامی (1382)، «بررسی عوامل مؤثر بر بی‌ثباتی صادرات در ایران»، چهارمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، کرج، انجمن اقتصاد کشاورزی ایران، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران.
  6. بدری، سید علی. اکبریان رونیزی، سعید رضا. (1385)، «مطالعه تطبیقی کاربرد روش‎های سنجش توسعه یافتگی در مطالعات ناحیه‎ای»، جغرافیا و توسعه، 4، ص5−22.
  7. پیغامی، عادل (1395)، درس گفتارهای اقتصاد مقاومتی، انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادقg به همت مؤسسۀ علمی−فرهنگی سدید.
  8. تقوایی، مسعود.، شیخ بیگلو، رعنا. (1392)، «ابداع و معرفی مدل RALSPI: مدلی جدید جهت ارزیابی گزینه‎ها و سنجش سطح توسعه سکونتگاه‎ها»، مطالعات پژوهش‎های شهری و منطقه‎ای، 4(16)، ص1−22.
  9. سلیمی‎فر، مصطفی. نوروزی، روح الله. مطهری، محب الله. (1388)، «سنجش توسعه صنعتی و توسعه منطقه‎ای استان‎های خراسان رضوی، جنوبی و شمالی»، پژوهش‎های اقتصادی، 9(4)، ص175−196.
  10. شقاقی شهری، وحید (1396)، «ارزیابی و مقایسه وضعیت تاب‎آوری اقتصادی ایران با رقبای منطقه‎ای»، پژوهش‎ها و سیاست‎های اقتصادی، 25 (83)، ص 183−218.
  11. طاهرپور، جواد و سارا امیری (1397)، «جایگاه آسیب‎پذیری و تاب‎آوری اقتصادی ایران در بین کشورهای نفتی»، مجلس و راهبرد، 25(93)، ص 121−148.
  12. عبدالله‎زاده، غلامحسین؛ محمدشریف شریف‌زاده و بنفشه ترحمی (1394)، «مقایسه روش‌های تجمیع شاخص‌ها برای ساخت شاخص ترکیبی توسعه منطقه‎ای»، مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه‎ای، 7 (27)، ص1−20 .
  13. عبدالملکی، حجت‌الله (1395)، اقتصاد مقاومتی: درآمدی بر مبانی، سیاست‎ها و برنامه عمل، تهران: دانشگاه امام صادقj.
  14. عبدی، جابر؛ محمدتقی گیلک حکیم‎آبادی (1396)، «مقایسه‎ای از آسیب‎پذیری اقتصادی ایران با سایر کشورهای با درآمد متوسط منتخب»، پژوهشنامه اقتصادی، 17(66)، ص179−200.
  15. غیاثوند، ابوالفضل و فاطمه عبدالشاه (1394)، «مفهوم و ارزیابی تاب‎آوری اقتصادی ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، 15 (59)، ص161−187.
  16. فراهانی‎فرد، سعید و محسن کشاورز (1393)، «بررسی تجربی تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام در اقتصاد ایران پس از انقلاب اسلامی»، مطالعات اقتصاد اسلامی، 7(13)، ص7−30.
  17. مهدوی عادلی، محمد حسین؛ قزلباش، اعظم. دانش‎نیا، محمد. (1391)، «اثر تغییرات قیمت نفت بر متغیرهای عمده کلان اقتصاد ایران»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 1(3)، ص131−170.
  18. میرجلیلی، سید حسین. بزرگی، روشنک. (1397)، «بررسی شاخص ترکیبی تاب‎آوری اقتصادی ایران طی سال‎های 1384−1394»، جستارهای اقتصادی ایران، 15(29) ص69−94.
    1. Angeon, V., & Bates, S. (2015), “Reviewing composite vulnerability and resilience indexes: A sustainable approach and application”, WorldDevelopment, 72, 140-162.
    2. Bandura R. (2006), “A Survey of Composite Indices Measuring CountryPerformance: 2006 Update”, United Nations Development Programme -Office of Development Studies, available at http://www.the new publicfinance .org.
    3. Bates, S., Angeon, V., & Ainouche, A. (2014). “The pentagon of vulnerability and resilience: A methodological proposal in development economics by using graph theory”. Economic Modelling, 42, 445-453.
    4. Boorman, J., Fajgenbaum, J., Ferhani, H., Bhaskaran, M., Arnold, D. & Kohli, H. A. (2013), “The centennial resilience index: Measuring countries resilience to shock”, Global Journal of Emerging MarketEconomies, 5 (2), 57-98.
    5. Briguglio, L., & Galea, W. (2003), Updating and augmenting the economic vulnerability index. Occasional paper, University of Malta.
    6. Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia, N., & Vella, S. (2006), Conceptualizing and measuring economic resilience. Building the Economic Resilience of Small States, Malta: Islands and Small States Institute of the University of Malta and London: Commonwealth Secretariat, 265-288.
    7. Duval, R. Elmeskov, J. & Vogel, L. (2007), “Structural policies and economic resilience to shocks”, Working Paper No. 56, France: OECD Publishing.
    8. Guitouni, A., & Martel, J. M. (1998), “Tentative guidelines to help choosing an appropriate MCDA method”, European Journal of Operational Research, 109(2), 501-521.
    9. Nardo, M., Paisana, M., Saltelli, A., Tarantola, S., Hoffman, A., Giovannini, E., (2005), “Handbook on constructing composite indicators: Methodology and user Guide”, OCED Statistics Working paper, 2005/3.
    10. Noy, I., & Yonson, R. (2018), “Economic Vulnerability and Resilience to Natural hazards: A survey of concepts and measurements”, Sustainability, 10(8), 2850.
    11. OECD (2008), Handbook on constructing composite indicators: Methodology and user Gude, Paris, ISBN 978-92-64-04345-9.
    12. Olson, D. L. (2001), “Comparison of three multicriteria methods to predict known outcomes”, European Journal of operational research, 130(3), 576-587.
    13. Rose, A. (2004), “Defining and measuring economic resilience to disasters”, Disaster Prevention and Management: An International Journal, 13(4), 307-314.
    14. Salminen, P., Hokkanen, J., & Lahdelma, R. (1998). “Comparing multicriteria methods in the context of environmental problems”. European Journal of Operational Research, 104(3), 485-496.
    15. Sondermann, D. (2018), “Towards more resilient economies: the role of well-functioning economic structures”, Journal of Policy Modeling, 40(1), 97-117.
    16. Țigănașu, R. (2018). An Overview Of The European Union Resilience Capacity: Scientific Limits And Methodological Aspects Related To Its Measurement. Annals of Faculty of Economics, 1(2), 170-181.
    17. UNCTAD. (2018). United Nations Conference on Trade and Development. Available at: https://unctad.org/en/Pages/Home.aspx.
    18. Zhou, P., & Ang, B. W., (2009), “Comparing MCDA aggregation methods in constructing composite indicators using the Shannon-Spearman measure”, Social Indicators Research, 94(1), 83-96.

Zhou, P., Ang, B. W., & Poh, K. L. (2007), “A mathematical programming approach to constructing composite indicators”, Ecological Economics, 62, 291–297.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار