نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار اقتصاد پژوهشکده مدیریت و برنامهریزی دانشگاه امام حسین (ع)
2 دکترای اقتصاد کشاورزی دانشگاه تبریز
3 دانشجوی دکترای اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران
چکیده
تابآوری اقتصادی از مؤلفههای مهم اقتصاد مقاومتی است. این مسئله برای کشورهایی با اقتصاد تکمحصولی بسیار مهمتر است؛ زیرا این کشورها به دلیل وابستگی به درآمد یک محصول خاص (مانند نفت) بهشدت نسبت به شوکهای مختلف آسیبپذیر هستند.
هدف اصلی این مقاله، سنجش میزان تابآوری اقتصادی در اقتصادهای تکمحصولی در دوره 1995−2016 است. بدین منظور، براساس شاخص تمرکز صادرات، 15 کشور به عنوان اقتصاد تک محصولی برای مطالعه انتخاب شدند. شاخصهای اقتصادی تابآوری برای مطالعه نیز براساس آنگیون و باتس (2015) عبارتاند از: مصرف خانوارها، صادرات، تولید ناخالص داخلی، مخارج عمومی، تشکیل سرمایه ناخالص، واردات غذا، واردات و تورم.
نتایج مهم مطالعه از این قرار است: 1. از بین شاخصهای تابآوری، مخارج مصرف نهایی دولت دارای بیشترین اهمیت است؛ 2. ایران در مقایسه با بیشتر کشورها با اقتصاد تکمحصولی دارای وضعیت تابآوری اقتصادی مناسبی است؛ اما در مقایسه با کشورهای منطقه مانند عربستان وضعیت مناسبی ندارد.
کلیدواژهها
- ابونوری، اسمعیل و حسن لاجوردی (1395الف)، «برآورد شاخص آسیبپذیری و تابآوری اقتصادی به روش پارامتریکی: بررسی موردی کشورهای عضو اوپک»، فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد، 3 (3)، ص25−44.
- ابونوری، اسمعیل و حسن لاجوردی (1395ب)، «برآورد شاخص ترکیبی آسیبپذیری و تابآوری اقتصاد ایران»، اقتصاد و الگوسازی، 7(4)، ص1−29.
- اسدی، علی (1393)، «نظام اقتصاد اسلامی الگویی کامل برای اقتصاد مقاومتی»، سیاستهای راهبردی و کلان، 2(5)، ص25−39.
- امیری، حسین؛ محبوبه پیرداده بیرانوند، فریبا نوروزی و شیوا علیزاده (1397)، «برآورد شاخصهای آسیبپذیری و تابآوری در اقتصاد ایران»، فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، 6(22)، ص 434−455 .
- انصاری، وحیده و حبیبالله سلامی (1382)، «بررسی عوامل مؤثر بر بیثباتی صادرات در ایران»، چهارمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، کرج، انجمن اقتصاد کشاورزی ایران، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران.
- بدری، سید علی. اکبریان رونیزی، سعید رضا. (1385)، «مطالعه تطبیقی کاربرد روشهای سنجش توسعه یافتگی در مطالعات ناحیهای»، جغرافیا و توسعه، 4، ص5−22.
- پیغامی، عادل (1395)، درس گفتارهای اقتصاد مقاومتی، انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادقg به همت مؤسسۀ علمی−فرهنگی سدید.
- تقوایی، مسعود.، شیخ بیگلو، رعنا. (1392)، «ابداع و معرفی مدل RALSPI: مدلی جدید جهت ارزیابی گزینهها و سنجش سطح توسعه سکونتگاهها»، مطالعات پژوهشهای شهری و منطقهای، 4(16)، ص1−22.
- سلیمیفر، مصطفی. نوروزی، روح الله. مطهری، محب الله. (1388)، «سنجش توسعه صنعتی و توسعه منطقهای استانهای خراسان رضوی، جنوبی و شمالی»، پژوهشهای اقتصادی، 9(4)، ص175−196.
- شقاقی شهری، وحید (1396)، «ارزیابی و مقایسه وضعیت تابآوری اقتصادی ایران با رقبای منطقهای»، پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، 25 (83)، ص 183−218.
- طاهرپور، جواد و سارا امیری (1397)، «جایگاه آسیبپذیری و تابآوری اقتصادی ایران در بین کشورهای نفتی»، مجلس و راهبرد، 25(93)، ص 121−148.
- عبداللهزاده، غلامحسین؛ محمدشریف شریفزاده و بنفشه ترحمی (1394)، «مقایسه روشهای تجمیع شاخصها برای ساخت شاخص ترکیبی توسعه منطقهای»، مطالعات و پژوهشهای شهری منطقهای، 7 (27)، ص1−20 .
- عبدالملکی، حجتالله (1395)، اقتصاد مقاومتی: درآمدی بر مبانی، سیاستها و برنامه عمل، تهران: دانشگاه امام صادقj.
- عبدی، جابر؛ محمدتقی گیلک حکیمآبادی (1396)، «مقایسهای از آسیبپذیری اقتصادی ایران با سایر کشورهای با درآمد متوسط منتخب»، پژوهشنامه اقتصادی، 17(66)، ص179−200.
- غیاثوند، ابوالفضل و فاطمه عبدالشاه (1394)، «مفهوم و ارزیابی تابآوری اقتصادی ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، 15 (59)، ص161−187.
- فراهانیفرد، سعید و محسن کشاورز (1393)، «بررسی تجربی تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام در اقتصاد ایران پس از انقلاب اسلامی»، مطالعات اقتصاد اسلامی، 7(13)، ص7−30.
- مهدوی عادلی، محمد حسین؛ قزلباش، اعظم. دانشنیا، محمد. (1391)، «اثر تغییرات قیمت نفت بر متغیرهای عمده کلان اقتصاد ایران»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 1(3)، ص131−170.
- میرجلیلی، سید حسین. بزرگی، روشنک. (1397)، «بررسی شاخص ترکیبی تابآوری اقتصادی ایران طی سالهای 1384−1394»، جستارهای اقتصادی ایران، 15(29) ص69−94.
- Angeon, V., & Bates, S. (2015), “Reviewing composite vulnerability and resilience indexes: A sustainable approach and application”, WorldDevelopment, 72, 140-162.
- Bandura R. (2006), “A Survey of Composite Indices Measuring CountryPerformance: 2006 Update”, United Nations Development Programme -Office of Development Studies, available at http://www.the new publicfinance .org.
- Bates, S., Angeon, V., & Ainouche, A. (2014). “The pentagon of vulnerability and resilience: A methodological proposal in development economics by using graph theory”. Economic Modelling, 42, 445-453.
- Boorman, J., Fajgenbaum, J., Ferhani, H., Bhaskaran, M., Arnold, D. & Kohli, H. A. (2013), “The centennial resilience index: Measuring countries resilience to shock”, Global Journal of Emerging MarketEconomies, 5 (2), 57-98.
- Briguglio, L., & Galea, W. (2003), Updating and augmenting the economic vulnerability index. Occasional paper, University of Malta.
- Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia, N., & Vella, S. (2006), Conceptualizing and measuring economic resilience. Building the Economic Resilience of Small States, Malta: Islands and Small States Institute of the University of Malta and London: Commonwealth Secretariat, 265-288.
- Duval, R. Elmeskov, J. & Vogel, L. (2007), “Structural policies and economic resilience to shocks”, Working Paper No. 56, France: OECD Publishing.
- Guitouni, A., & Martel, J. M. (1998), “Tentative guidelines to help choosing an appropriate MCDA method”, European Journal of Operational Research, 109(2), 501-521.
- Nardo, M., Paisana, M., Saltelli, A., Tarantola, S., Hoffman, A., Giovannini, E., (2005), “Handbook on constructing composite indicators: Methodology and user Guide”, OCED Statistics Working paper, 2005/3.
- Noy, I., & Yonson, R. (2018), “Economic Vulnerability and Resilience to Natural hazards: A survey of concepts and measurements”, Sustainability, 10(8), 2850.
- OECD (2008), Handbook on constructing composite indicators: Methodology and user Gude, Paris, ISBN 978-92-64-04345-9.
- Olson, D. L. (2001), “Comparison of three multicriteria methods to predict known outcomes”, European Journal of operational research, 130(3), 576-587.
- Rose, A. (2004), “Defining and measuring economic resilience to disasters”, Disaster Prevention and Management: An International Journal, 13(4), 307-314.
- Salminen, P., Hokkanen, J., & Lahdelma, R. (1998). “Comparing multicriteria methods in the context of environmental problems”. European Journal of Operational Research, 104(3), 485-496.
- Sondermann, D. (2018), “Towards more resilient economies: the role of well-functioning economic structures”, Journal of Policy Modeling, 40(1), 97-117.
- Țigănașu, R. (2018). An Overview Of The European Union Resilience Capacity: Scientific Limits And Methodological Aspects Related To Its Measurement. Annals of Faculty of Economics, 1(2), 170-181.
- UNCTAD. (2018). United Nations Conference on Trade and Development. Available at: https://unctad.org/en/Pages/Home.aspx.
- Zhou, P., & Ang, B. W., (2009), “Comparing MCDA aggregation methods in constructing composite indicators using the Shannon-Spearman measure”, Social Indicators Research, 94(1), 83-96.
Zhou, P., Ang, B. W., & Poh, K. L. (2007), “A mathematical programming approach to constructing composite indicators”, Ecological Economics, 62, 291–297.