بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر توسعه صادرات محصولات غذایی با برند حلال با رویکرد معادلات ساختاری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، ایران

2 هیات علمی-دانشگاه آزاد واحد تبریز، ایران

3 استاد اقتصاد دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

4 دانشیار گروه مدیریت، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز

چکیده

توسعه صادرات برند حلال یکی از راهبردهای مهمی است که در برنامه‎های اقتصادی کشور حائز اهمیت بوده و نقش مهمی در ارزآوری دارد. در چند سال گذشته تقاضا برای محصولات با برند حلال در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی افزایش قابل توجهی داشته است. با افزایش سطح آگاهی جمعیت مسلمان جهان و غیرمسلمانانی که خواهان ضمانت‎های بیشتر در مورد ایمنی غذایی و محصولات باکیفیت هستند، تجارت خارجی فرآورده‎های غذایی حلال رو به افزایش است. ازاین‌رو مصرف‎کنندگان محصولات غذایی حلال به تهیه محصولات با برند حلال توجه کرده و از روی آگاهی محصول را انتخاب می‎کنند. صادرکنندگان محصولات غذایی با برند حلال نیز نه‌تنها باید به مشتریان و رقبای بازارهای خارجی توجه داشته، بلکه باید عوامل بهداشتی، عوامل شرعی، عوامل رفتاری و عوامل بازاریابی را نیز مدنظر داشته باشند.
بنابراین در این مطالعه سعی می‎شود به بررسی عوامل یادشده پرداخته شود. برای این منظور، ابتدا به طراحی پرسش‌نامه پرداخته و سپس از طریق مصاحبه با صادرکنندگان محصولات غذایی برند حلال استان آذربایجان‎شرقی، اطلاعات گردآوری‌شده و سرانجام با به‌کارگیری روش معادلات ساختاری (SEM) و با استفاده از نرم‎افزار استتا به تحلیل این عوامل پرداخته شده است.
نتایج نشان از آن است که همه عوامل بهداشتی، شرعی، رفتاری و بازاریابی تأثیر معنا‎داری بر صادرات برند حلال محصولات غذایی دارند. از میان چهار عامل مؤثر بر صادرات برند حلال محصولات غذایی، عوامل بازاریابی نسبت به دیگر عوامل بیشترین تأثیر را بر صادرات محصولات غذایی با برند حلال دارد. همچنین بهداشتی بودن محصول از عوامل بهداشتی، شفاف بودن فرایند تولید از عوامل رفتاری، تبلیغات و معرفی مناسب برند از عوامل بازاریابی و نحوه ارائه محصول حلال و برند حلال از عوامل شرعی بیشترین تأثیر را بر میزان صادرات محصولات غذایی برند حلال دارند.

کلیدواژه‌ها


1. بی‎ریا، سهیل و فرخنده جبل عاملی (۱۳۸۵)، «برآورد تابع تقاضای کشورهای واردکننده زعفران ایران با روش پانل 1380−1370، پژوهش‌نامه بازرگانی، ۱۰(۳۹)، ۱۰۹−۱۳۴.
2. پاسبان، فاطمه (۱۳۸۵)، «بررسی عوامل مؤثر بر صادرات زعفران ایران»، پژوهشهای رشد و توسعه پایدار، ۶(۲)، ص۱−۱۵.
3. پورابراهیم، فاطمه و عبدالکریم اسماعیلی (۱۳۸۹)، «بررسی تأثیر جوایز صادراتی بر توسعه صادرات در بخش کشاورزی در ایران»، فصلنامه اقتصاد کشاورزی، ۱(۴)، ص۱۱۵−۱۳۵.
4. دشتی، قادر؛ محمد خداوردی‎زاده و رسول محمدرضایی (۱۳۸۹)، «تحلیل مزیت نسبی و ساختار بازار صادرات جهانی پسته»، فصلنامه اقتصاد و توسعه کشاورزی، ۲۴(۱)، ص۹۹−۱۰۶.
5. شیرخدایی، میثم و امیرحسین نوری‎پور (1393)، «بررسی عوامل مؤثر بر قصد خرید مصرف‌کنندگان در اروپا حوزه مواد غذایی حلال، فصلنامه تحقیقات بازاریابی نوین، ۱(۱۲)، ص73−92.
6. صحرائی، سمانه (۱۳۹۵)، عوامل مؤثر در توسعه صادرات فراوردههای غذایی حلال، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران.
7. فرح‌بخش، ندا و بیتا نوروزی (۱۳۸۰)، «تجزیه و تحلیل توانمندی‌های‎ تولیدی‎ و صادراتی‎ صنایع غذایی‎ ایران»، پژوهش‌نامه بازرگانی، ۱۹، ص۱۳۵−۱۷۳.
8. متوسلی، محمود (۱۳۸۰)، «راهبردهای تجاری و توسعه اقتصادی (بررسی موارد خاص ایران)»، مجموعه مقالات دومین همایش سالانه سیاستهای بازرگانی و تجارت بینالملل، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
9. ملک‎پور، مریم؛ علی نجاتبخش اصفهانی، علی شاه نظری و مریم سلیمانی (۱۳۹۲)، «مدل ارتقای جایگاه برند حلال در بازارهای جهانی»، فصلنامه تحقیقات بازاریابی نوین، ۳، ص151−166.
10. هاشمی، سهیلا (۱۳۹۴)، «تأثیر باور مذهبی بر قصد انتخاب محصولات حلال با توجه به نقش نگرش هنجار ذهنی و آگاهی حلال»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه تهران.
11. Agriculture and Agri-Food Canada (2011), Global Halal Food Market, 1-15.
12. Ahmad, H., Fazullah, A., Borham, A. J., Hashim, H., & Razak, M. (2011), “Halal studies in universities: A way forward to manage halal business”, In International Journal of Arts and Sciences Conference, Austria.
13. Belkhatir, M., S. Bala, and N. Belkhatir (2009), Business process re-engineering in supply chains examining the case of the expanding Halal industry, Milan.
14. Biong, H, (1993), Satisfaction and loyalty to suppliers within the grocery trade, European Journal of Marketing, 27, 21-38.
15. Biong, H., & Selnes, F. (1997), “The strategic role of the salesperson in established buyer-seller relationships”, Journal of Business-to-Business Marketing3(3), 39-78.
16. Bruil, R. R. (2010), Halal logistics and the impact of consumer perceptions, Master's thesis, University of Twente.
17. Cavusgil, S.T., & Zou, S. (1994), “Marketing Strategy-Performance Relationship:
an Investigation of the Empirical Link in Export Market Ventures”, Journal of
Marketing
, 58, 1-21.
18. Cheng, P, (2008), “the Brand Marketing of Halal Products: The Way Forward”, Journal of Brand Management, 5(4), 37-50.
19. Hassan, S. H., & Hamdan, H. (2013), “Experience of non-Muslim consumers on halal as third party certification mark in Malaysia”, Asian Social Science9(15), 263-271.
20. Issanchou, S. (1996), “Consumer expectations and perceptions of meat and meat product quality”, Meat Science, 43, 5-19.
21. Jusmaliani Nasution, H, (2010), Identification of the Attributes of Halal Meat Consumption: A Study of Muslims in Jakarta and Melbourne, Riebs1, 81-92.
22. Khalek, Abdul (2014), “Young consumers’ attitude towards halal food outlets and JAKIM’s halal certification in Malaysia”, Procedia-Social and Behavioral Sciences121(1), 26-34.
23. Kordnaeij, A., Askaripoor, H., & Bakhshizadeh, A. (2013), Studying affecting factors on customers’ attitude toward products with halal brand (case study: Kuala Lumpur Malaysia). International Research Journal of Applied and Basic Sciences4(10), 3138-3145.
24. Mennell, S., Murcott, A. and Van Ootterloo, A.H. (1992), the Sociology of Food: Eating, Diet and Culture, Sage.
25. Mohamad, N., & Backhouse, C. (2014), “A framework for the development of Halal food products in Malaysia”, In Proceedings of the 2014 International Conference on Industrial Engineering and Operations Management, Vol. 10, pp. 693-702.
26. Mousavi, A., Sarhadi, M., Lenk, A. and Fawcett, S. (2002), Tracking and traceability in the meatprocessing industry: a solution, British Food Journal, 104,7-19.
27. Mukhtar, A., & Butt, M. M. (2012), Intention to choose Halal products: the role of religiosity. Journal of Islamic Marketing, 3(2), 108–120.
28. Naina Mohamed, R., & Mohd Daud, N. (2012), “The impact of religious sensitivity on brand trust,equity and values of fast food industry in Malaysia”, Business Strategy Series, 13, 21 –30.
29. Omar, K. M., Mat, N. K. N., Imhemed, G. A., & Ali, F. M. A. (2012), “The direct effects of halal product actual purchase antecedents among the international Muslim consumers”, American journal of economics2(4), 87-92.
30. Richardson, N. J., MacFie, H. J. H., & Shepherd, R. (1994), “Consumer attitudes to meat eating”, Meat Science36 (1-2), 57-65.
31. Salman, F., & Siddiqui, K. (2011), “An exploratory study for measuring consumers awareness and perceptions towards halal food in Pakistan”, Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business3(2), 639-651.
32. Steenkamp, J-B.E.M. (1993), Food consumption behaviour, European Advances in ConsumerResearch, 1, 401-409.
33. Steptoe, A. and Pollard, T.M, (1995), “Development of a measure of the motives underlying the selection of food: the food choice questionnaire”, Appetite, 25, 267-284.
34. Sungkar, I. (2008), “Food Security & The Paradox of Muslim Countries”, in The Halal Journal, KasehDia Sdn Bhd: Kuala Lumpur. p. 28-29.
35. Verbeke, W. (2000), “Influences on the consumer decision‐making process towards fresh meat–Insights from Belgium and implications”, British Food Journal, 102(7), 522-538
36. Wright, W., & Annes, A. (2013), “Halal on the menu?: Contested food politics and French identity in fast-food”, Journal of Rural Studies32, 388-399.