بررسی تأثیر متغیر‎های کلان اقتصادی بر ریسک اعتباری بانک‎های ایران به تفکیک عقود مشارکت و فروش اقساطی (بانک‎های منتخب)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 بخش اقتصاد ، دانشکده اقتصاد و مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 بخش اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

پس از بحران مالی جهانی در سال 2008 و آشکار شدن اثرات مخرّب مشکل عدم بازپرداخت تسهیلات بانکی بر دیگر بخش‎های اقتصاد جهانی، مسئله ریسک اعتباری در نظام‎های مالی سراسر جهان به‌عنوان یکی از عوامل اصلی عدم موفقیت بانک‎ها و مؤسسات مالی مورد توجه جدیتری قرار گرفته است؛ ازاین‌رو بررسی عوامل مؤثر بر این ریسک در جهت بهبود روش‎های مدیریت آن اهمیت قابل توجهی دارد.
نظر به تحقیقات فراوان، متغیرهای کلان اقتصادی، از عوامل تأثیرگذار بر نرخ نکول تسهیلات بانکی شمرده می‌شوند. با توجه به مطالب یادشده در این تحقیق که به روش اسنادی و کتابخانه‌ای انجام می‌شود، اثر تغییر در متغیرهای کلان اقتصادی بر نرخ نکول تسهیلاتی که براساس عقود اسلامی مشارکت و فروش اقساطی پرداخت شده‎اند، با استفاده از داده‎های سالانه مربوط به بانک‎های منتخب (اقتصاد نوین، انصار، پارسیان، پاسارگاد، تجارت، دی، سامان، سینا، صادرات، کارآفرین و ملت) از سال 1389 تا سال 1395 و از روش گشتاورهای تعمیم‌یافته بررسی شده است.
نتایج نشان می‌دهد که نرخ نکول تسهیلات پرداخت شده براساس این دو عقد اسلامی، از نوسانات متغیرهای کلان اقتصادی تأثیر می‎پذیرند. همچنین، می‎توان گفت که ریسک اعتباری در عقد فروش اقساطی حساسیت بیشتری نسبت به عقد مشارکت در برابر نوسانات متغیرهای کلان اقتصادی دارد و نیز نوسانات نرخ ارز، بیش از دیگر متغیرها بر ریسک اعتباری این عقود اسلامی اثر می‎گذارد.

کلیدواژه‌ها


1. اکبریان، رضا و دیانتی، محمدحسین (1385)، «مدیریت ریسک در بانکداری بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، سال ششم، شماره 24، ص153-170.
2. حیدری، مهدی (1389)، تحلیل تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر نرخ نکول تسهیلات بانکی ایران طی دوره 1388−1379، پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته توسعه اقتصادی و برنامه‎ریزی، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، گروه اقتصاد.
3. حیدری، هادی؛ زواریان، زهرا و نوربخش، ایمان (1389)، «بررسی اثر شاخص‎های کلان بانکی بر مطالبات معوق بانک‎ها»، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 4، ص191−219.
4. خلیل عراقی، سیدمنصور و رمضان‌پور، اسماعیل(1380)، «اهمیت محیط با ثبات اقتصاد کلان»، نشریۀ تحقیقات اقتصادی، شماره 58، ص1−28.
5. شاکری عباس و همکاران (1395)، «رابطه متقابل مطالبات غیرجاری بانک‌ها و شرایط اقتصاد کلان: یک رویکرد خود رگرسیون برداری پانل»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره 16، شماره 60، ص183-220.
6. شعبانی، احمد و عادل رستخیز، علی (1391)، «تحلیل تطبیقی ریسک در بانکداری متعارف و بانکداری بدون ربا در قالب عقود اسلامی»، تحقیقات مالیاسلامی، سال دوم، شماره 3، ص5−36.
8. عادلی نیک، حامد (۱۳۹۲)، «تأثیر نوسانات متغیرهای اقتصاد کلان بر مطالبات غیرجاری بخش بانکی؛ رهیافت اقتصادسنجی»، پژوهشکده پولی و بانکی، مقاله کاری شماره ۹۲۲۶، ص1-25.
9. علی‌نژاد، بهزاد (1388)، «اصول بانکداری اسلامی»، مجله توسعه صادرات، شماره 80، ص42−45.
10. عیوضلو، حسین و میسمی، حسین (1395)، «بررسی نظری ثبات و کارایی بانکداری اسلامی در مقایسه با بانکداری متعارف»، مجله اقتصاد اسلامی، سال هشتم پاییز 1387، شماره 31.
11. کاکی، مرتضی و همکاران (1394)، «تحلیل تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر نرخ نکول تسهیلات بانکی ایران»، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژِی.
12. محرابی، لیلا (1389)، «مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی با تأکید بر ریسک اعتباری»، مجله تازههای اقتصاد، سال هشتم، شماره 130، ص70-77.
13. مجتهد، احمد و حسن‌زاده، علی (1384)، «پول و بانکداری و نهادهای مالی»، پژوهشکده پولی و بانکی، چاپ اول.
14. موسویان سیدعباس (1384)، «نقد و بررسی قانون عملیات بانکی بدون ربا و پیشنهاد قانون جایگزین»، اقتصاد اسلامی، سال هفتم، بهار 1386، شماره 25، ص119-140.
15. نظرپور، محمدنقی (1391)، «مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی با رویکرد بررسی عقود و الگوی پرداخت تسهیلات»، تحقیقات مالی-اسلامی، سال دوم، شماره 2، شماره پیاپی 4، ص123−156.
16. ندیری، محمد و محمدی، تیمور (1390)، «بررسی تأثیر ساختارهای نهادی بر رشد اقتصادی با روش GMM داده‌های تابلویی پویا»، مدلسازی اقتصادی، 5(3 (پیاپی 15))، ص1-24.
17. نقی‌لو، احمد و محمدنظامی، طاهره (1393)، «ارتباط بین متغیرهای کلان اقتصاد و ریسک اعتباری بانک‌ها»،کنفرانس بین‌المللی مدیریت و مهندسی صنایع، تهراننوروزی، پ (1393)، «تأثیر متغیرهای کلان بر ریسک اعتباری بانک‎ها در ایران»، فصلنامه پژوهشهای پولی-بانکی، سال هفتم، شماره ۲۰، ص237-257.
18. وبسایت بینا، شبکه اطلاع رسانی بانک و بیمه.
19. همتی، عبدالناصر و محبی‎نژاد، شادی (1388)، «ارزیابی تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر ریسک اعتباری بانک‎ها»، پژوهش‌نامه اقتصادی، ویژه‎نامه بانک، شماره 6، ص33-59.
20. Ali, A., & Daly, K. (2010), “Macroeconomic determinants of credit risk: Recent evidence from a cross country study”, International Review of Financial Analysis, 19(3), 165-171.
21. Arellano, M., & Bond, S. (1991), Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations. The Review of Economic Studies, 58(2), 277-297. doi:10.2307/2297968
22. Athanasoglou, P. P., Brissimis, S. N., & Delis, M. D. (2008), “Bank-specific, industry-specific and macroeconomic determinants of bank profitability”, Journal of international financial Markets, Institutions and Money, 18(2), 121-136.
23. Basel committee on banking supervision 1(1999).
24. Baltagi, B. (2008), Econometric analysis of panel data. John Wiley & Sons.
25. Bofondi, M., & Ropele, T. (2011), Macroeconomic determinants of bad loans: evidence from Italian banks.
26. Boss, M., Fenz, G., Pann, J., Puhr, C., Schneider, M., & Ubl, E. (2009), Modeling credit risk through the Austrian business cycle: An update of the OeNb model. Financial Stability Report, 17, 85-101.
27. Castro, V. (2013), “Macroeconomic determinants of the credit risk in the banking system: The case of the GIPSI”, Economic Modelling, 31, 672-683.
28. Faizulayev, A., Bektas, E., & Ismail, A. G. (2020), Profitability and persistency in the service industry: the case of QISMUT+ 3. The Service Industries Journal, 40(3-4), 290-314.‏
29. Fakhfekh, M., Hachicha, N., Jawadi, F., Selmi, N., & Cheffou, A. I. (2016), “Measuring volatility persistence for conventional and Islamic banks: An FI-EGARCH approach”, Emerging Markets Review, 27, 84-99.
30. Fethi, S., & Katircioglu, S. (2015), “The role of the financial sector in the UK economy: evidence from a seasonal cointegration analysis”, Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 28(1), 717-737.
31. Fianto, B. A., Maulida, H., & Laila, N. (2019), Determining factors of non-performing financing in Islamic microfinance institutions. Heliyon, 5(8), e02301.‏
32. Greene,w.(2003), Econometrics analysis. Fifth edition new York university press.
33. Hanim Tafri, F., Abdul Rahman, R., & Omar, N. (2011), “Empirical evidence on the risk management tools practised in Islamic and conventional banks”, Qualitative Research in Financial Markets, 3(2), 86-104.
34. Hardianto, D. S., & Wulandari, P. (2016), “Islamic bank vs conventional bank: intermediation, fee based service activity and efficiency”, International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 9(2), 296-311.
35. Hoggarth, G., Sorensen, S., & Zicchino, L. (2005), Stress tests of UK banks using a VAR approach (Vol. 282, pp. 59-96), Bank of England working paper.‏
36. Khan, T., & Ahmed, H. (2001), An Analysis of Issues in Islamic Financial Industry, IDB IRTI, Jeddah.
37. Louhichi, A., & Boujelbene, Y. (2016), “Credit risk, managerial behaviour and macroeconomic equilibrium within dual banking systems: Interest-free vs. interest-based banking industries”, Research in International Business and Finance, 38, 104-121.
38. Louzis, D. P., Vouldis, A. T., & Metaxas, V. L. (2012), “Macroeconomic and bank-specific determinants of non-performing loans in Greece: A comparative study of mortgage, business and consumer loan portfolios”, Journal of Banking & Finance, 36(4), 1012-1027.
39. Makri, V., & Papadatos, K. (2014), How accounting information and macroeconomic environment determine credit risk?, Evidence from Greece.

40. Matyas,l.,& sevestre, p. (1996), The Econometrics of Panel Data. A Handbook of  the Theory with.

41. Nkusu, M. (2011), Nonperforming loans and macrofinancial vulnerabilities in advanced economies. IMF Working Papers, 1-27.‏
42. Rinaldi, L., & Sanchis-Arellano, A. (2006), Household debt sustainability: what explains household non-performing loans? An empirical analysis.
43. Secutities Commission (2008), World's largest Sukuk Issue, Quarterly Boultan of Malasion Islamic capital Market, Vol 3, No 1.
44. Tatiana, N., Igor, K., & Liliya, S. (2015), “Principles and instruments of Islamic financial institutions”, Procedia Economics and Finance, 24, 479-484.
45. Thiagarajan, S., Ayyappan, S., & Ramachandran, A. (2013), Determinants of Credit Risk in the Commercial Banking Sector of Belize. Research Journal of social Science and Management, 3(4), 8.‏
46. Trabelsi, M. A., & Trad, N. (2017), “Profitability and risk in interest-free banking industries: a dynamic panel data analysis”, International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 10(4), 454-469.
47. Trabelsi, M. A. (2011), “The impact of the financial crisis on the global economy: can the Islamic financial system help?”, The Journal of Risk Finance, 12(1), 15-25.
48. Turk, R. (2014), Main Types and Risks of Islamic Banking ProductsRegional Workshop on Islamic Banking International Monetary Fund Center for Economics and Finance Kuwait, April 27 - 30, 2014.
49. Vazquez, F., Tabak, B. M., & Souto, M. (2012), A macro stress test model of credit risk for the Brazilian banking sector. Journal of Financial Stability, 8(2), 69-83.
50. Waemustafa, W., & Sukri, S. (2015), Bank specific and macroeconomics dynamic determinants of credit risk in Islamic banks and conventional banks. International Journal of Economics and Financial Issues, 5(2).‏
51. Warninda, T. D., Ekaputra, I. A., & Rokhim, R. (2019), “Do Mudarabah and Musharakah financing impact Islamic Bank credit risk differently? ”, Research in International Business and Finance, 49, 166-175.
52. Zribi, N., & Boujelbegrave, Y. (2011), The factors influencing bank credit risk: The case of Tunisia. Journal of accounting and taxation, 3(4), 70-78.‏
1. اکبریان، رضا و دیانتی، محمدحسین (1385)، «مدیریت ریسک در بانکداری بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، سال ششم، شماره 24، ص153-170.
2. حیدری، مهدی (1389)، تحلیل تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر نرخ نکول تسهیلات بانکی ایران طی دوره 13881379، پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته توسعه اقتصادی و برنامهریزی، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، گروه اقتصاد.
3. حیدری، هادی؛ زواریان، زهرا و نوربخش، ایمان (1389)، «بررسی اثر شاخصهای کلان بانکی بر مطالبات معوق بانکها»، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 4، ص191219.
4. خلیل عراقی، سیدمنصور و رمضان‌پور، اسماعیل(1380)، «اهمیت محیط با ثبات اقتصاد کلان»، نشریۀ تحقیقات اقتصادی، شماره 58، ص128.
5. شاکری عباس و همکاران (1395)، «رابطه متقابل مطالبات غیرجاری بانک‌ها و شرایط اقتصاد کلان: یک رویکرد خود رگرسیون برداری پانل»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره 16، شماره 60، ص183-220.
6. شعبانی، احمد و عادل رستخیز، علی (1391)، «تحلیل تطبیقی ریسک در بانکداری متعارف و بانکداری بدون ربا در قالب عقود اسلامی»، تحقیقات مالیاسلامی، سال دوم، شماره 3، ص536.
8. عادلی نیک، حامد (۱۳۹۲)، «تأثیر نوسانات متغیرهای اقتصاد کلان بر مطالبات غیرجاری بخش بانکی؛ رهیافت اقتصادسنجی»، پژوهشکده پولی و بانکی، مقاله کاری شماره ۹۲۲۶، ص1-25.
9. علینژاد، بهزاد (1388)، «اصول بانکداری اسلامی»، مجله توسعه صادرات، شماره 80، ص4245.
10. عیوضلو، حسین و میسمی، حسین (1395)، «بررسی نظری ثبات و کارایی بانکداری اسلامی در مقایسه با بانکداری متعارف»، مجله اقتصاد اسلامی، سال هشتم پاییز 1387، شماره 31.
11. کاکی، مرتضی و همکاران (1394)، «تحلیل تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر نرخ نکول تسهیلات بانکی ایران»، دومین کنفرانس بینالمللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژِی.
12. محرابی، لیلا (1389)، «مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی با تأکید بر ریسک اعتباری»، مجله تازههای اقتصاد، سال هشتم، شماره 130، ص70-77.
13. مجتهد، احمد و حسنزاده، علی (1384)، «پول و بانکداری و نهادهای مالی»، پژوهشکده پولی و بانکی، چاپ اول.
14. موسویان سیدعباس (1384)، «نقد و بررسی قانون عملیات بانکی بدون ربا و پیشنهاد قانون جایگزین»، اقتصاد اسلامی، سال هفتم، بهار 1386، شماره 25، ص119-140.
15. نظرپور، محمدنقی (1391)، «مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی با رویکرد بررسی عقود و الگوی پرداخت تسهیلات»، تحقیقات مالی-اسلامی، سال دوم، شماره 2، شماره پیاپی 4، ص123156.
16. ندیری، محمد و محمدی، تیمور (1390)، «بررسی تأثیر ساختارهای نهادی بر رشد اقتصادی با روش GMM داده‌های تابلویی پویا»، مدلسازی اقتصادی، 5(3 (پیاپی 15))، ص1-24.
17. نقیلو، احمد و محمدنظامی، طاهره (1393)، «ارتباط بین متغیرهای کلان اقتصاد و ریسک اعتباری بانکها»،کنفرانس بینالمللی مدیریت و مهندسی صنایع، تهراننوروزی، پ (1393)، «تأثیر متغیرهای کلان بر ریسک اعتباری بانکها در ایران»، فصلنامه پژوهشهای پولی-بانکی، سال هفتم، شماره ۲۰، ص237-257.
18. وبسایت بینا، شبکه اطلاع رسانی بانک و بیمه.
19. همتی، عبدالناصر و محبینژاد، شادی (1388)، «ارزیابی تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر ریسک اعتباری بانکها»، پژوهش‌نامه اقتصادی، ویژهنامه بانک، شماره 6، ص33-59.
20. Ali, A., & Daly, K. (2010), Macroeconomic determinants of credit risk: Recent evidence from a cross country study, International Review of Financial Analysis, 19(3), 165-171.
21. Arellano, M., & Bond, S. (1991), Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations. The Review of Economic Studies, 58(2), 277-297. doi:10.2307/2297968
22. Athanasoglou, P. P., Brissimis, S. N., & Delis, M. D. (2008), Bank-specific, industry-specific and macroeconomic determinants of bank profitability, Journal of international financial Markets, Institutions and Money, 18(2), 121-136.
23. Basel committee on banking supervision 1(1999).
24. Baltagi, B. (2008), Econometric analysis of panel data. John Wiley & Sons.
25. Bofondi, M., & Ropele, T. (2011), Macroeconomic determinants of bad loans: evidence from Italian banks.
26. Boss, M., Fenz, G., Pann, J., Puhr, C., Schneider, M., & Ubl, E. (2009), Modeling credit risk through the Austrian business cycle: An update of the OeNb model. Financial Stability Report, 17, 85-101.
27. Castro, V. (2013), Macroeconomic determinants of the credit risk in the banking system: The case of the GIPSI, Economic Modelling, 31, 672-683.
28. Faizulayev, A., Bektas, E., & Ismail, A. G. (2020), Profitability and persistency in the service industry: the case of QISMUT+ 3. The Service Industries Journal, 40(3-4), 290-314.
29. Fakhfekh, M., Hachicha, N., Jawadi, F., Selmi, N., & Cheffou, A. I. (2016), Measuring volatility persistence for conventional and Islamic banks: An FI-EGARCH approach, Emerging Markets Review, 27, 84-99.
30. Fethi, S., & Katircioglu, S. (2015), The role of the financial sector in the UK economy: evidence from a seasonal cointegration analysis, Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 28(1), 717-737.
31. Fianto, B. A., Maulida, H., & Laila, N. (2019), Determining factors of non-performing financing in Islamic microfinance institutions. Heliyon, 5(8), e02301.
32. Greene,w.(2003), Econometrics analysis. Fifth edition new York university press.
33. Hanim Tafri, F., Abdul Rahman, R., & Omar, N. (2011), Empirical evidence on the risk management tools practised in Islamic and conventional banks, Qualitative Research in Financial Markets, 3(2), 86-104.
34. Hardianto, D. S., & Wulandari, P. (2016), Islamic bank vs conventional bank: intermediation, fee based service activity and efficiency, International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 9(2), 296-311.
35. Hoggarth, G., Sorensen, S., & Zicchino, L. (2005), Stress tests of UK banks using a VAR approach (Vol. 282, pp. 59-96), Bank of England working paper.
36. Khan, T., & Ahmed, H. (2001), An Analysis of Issues in Islamic Financial Industry, IDB IRTI, Jeddah.
37. Louhichi, A., & Boujelbene, Y. (2016), Credit risk, managerial behaviour and macroeconomic equilibrium within dual banking systems: Interest-free vs. interest-based banking industries, Research in International Business and Finance, 38, 104-121.
38. Louzis, D. P., Vouldis, A. T., & Metaxas, V. L. (2012), Macroeconomic and bank-specific determinants of non-performing loans in Greece: A comparative study of mortgage, business and consumer loan portfolios, Journal of Banking & Finance, 36(4), 1012-1027.
39. Makri, V., & Papadatos, K. (2014), How accounting information and macroeconomic environment determine credit risk?, Evidence from Greece.

40. Matyas,l.,& sevestre, p. (1996), The Econometrics of Panel Data. A Handbook of  the Theory with.

41. Nkusu, M. (2011), Nonperforming loans and macrofinancial vulnerabilities in advanced economies. IMF Working Papers, 1-27.
42. Rinaldi, L., & Sanchis-Arellano, A. (2006), Household debt sustainability: what explains household non-performing loans? An empirical analysis.
43. Secutities Commission (2008), World's largest Sukuk Issue, Quarterly Boultan of Malasion Islamic capital Market, Vol 3, No 1.
44. Tatiana, N., Igor, K., & Liliya, S. (2015), Principles and instruments of Islamic financial institutions, Procedia Economics and Finance, 24, 479-484.
45. Thiagarajan, S., Ayyappan, S., & Ramachandran, A. (2013), Determinants of Credit Risk in the Commercial Banking Sector of Belize. Research Journal of social Science and Management, 3(4), 8.
46. Trabelsi, M. A., & Trad, N. (2017), Profitability and risk in interest-free banking industries: a dynamic panel data analysis, International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 10(4), 454-469.
47. Trabelsi, M. A. (2011),The impact of the financial crisis on the global economy: can the Islamic financial system help?, The Journal of Risk Finance, 12(1), 15-25.
48. Turk, R. (2014), Main Types and Risks of Islamic Banking ProductsRegional Workshop on Islamic Banking International Monetary Fund Center for Economics and Finance Kuwait, April 27 - 30, 2014.
49. Vazquez, F., Tabak, B. M., & Souto, M. (2012), A macro stress test model of credit risk for the Brazilian banking sector. Journal of Financial Stability, 8(2), 69-83.
50. Waemustafa, W., & Sukri, S. (2015), Bank specific and macroeconomics dynamic determinants of credit risk in Islamic banks and conventional banks. International Journal of Economics and Financial Issues, 5(2).
51. Warninda, T. D., Ekaputra, I. A., & Rokhim, R. (2019), Do Mudarabah and Musharakah financing impact Islamic Bank credit risk differently?, Research in International Business and Finance, 49, 166-175.
52. Zribi, N., & Boujelbegrave, Y. (2011), The factors influencing bank credit risk: The case of Tunisia. Journal of accounting and taxation, 3(4), 70-78.