ابزارهای سیاست‎های پولی‌ و اعتباری بانک مرکزی در اقتصاد ‎مقاومتی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه اقتصادی مجتمع عالی فقه جامعه المصطفی العالمیه شهر قم ایران

2 گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

3 هیئت علمی موسسه امام خمینی

چکیده

بانک مرکزی با اعمال به موقع، مناسب و دقیق سیاست‎های پولی ‌واعتباری، می‎تواند نظارت مداوم و دقیق بر اقتصاد کلان کشور داشته باشد. با عنایت به اسلامی‎بودن نظام، قوانین و مقررات در نظام بانکی، بانک مرکزی و ابزارهای پولی و بانکی نیز باید براساس احکام و قوانین اسلام باشد. با توجه به شرایط خاص کنونی کشور که در معرض التهابات اقتصادی ناشی از اقتصاد جهانی می‎باشد و افزون بر این در معرض فشارها و تحریم‎های دشمنان خارجی نیز است، نسخه متعارف و متداول اقتصادی کارآمدی لازم را نداشته و به خوبی اثرگذار نیست.
این مقاله، اقتصاد مقاومتی −که تنها نسخه شفابخش اقتصاد در این شرایط می‎باشد− را دارای دو ویژگی مهم اسلامی‎بودن و تاب‎آوری دانسته که هرکدام تأثیرات زیادی در وضع و اجرای قوانین و ضوابط بانکداری در کشور دارند. بنابراین، بررسی ابزارهای سیاست‎های پولی ‎و اعتباری بانک مرکزی با معیارها و مشخصات اقتصاد مقاومتی ضروری است.
این مقاله با روش تحلیلی−توصیفی به بررسی ابزارهای متعارف سیاست‎های پولی ‎و اعتباری در مطابقت با این دو معیار اقتصاد مقاومتی پرداخته است. همچنین اولویت‎بندی، ارزش‎گذاری و معرفی ابزارهای سیاست‎های پولی ‎و اعتباری بانک مرکزی براساس خصوصیات و معیارهای ابزارهای سیاست‎های پولی  ‎و اعتباری اقتصادمقاومتی از نتایج این پژوهش می‎باشد. از میان اوراق متعارف، اولویت اول با ابزارهای اوراق مرابحه، اوراق استصناع، صکوک اجاره دولتی، اوراق بیع دین دولتی، اوراق مضاربه، اوراق مشارکت است و اولویت بعد با اوراق صکوک اجاره بانک مرکزی، اوراق بیع دین بانک مرکزی و اوراق ودیعه بانک مرکزی بوده و بقیه ابزارها که دستوری هستند در اولویت سوم می‎باشند.

کلیدواژه‌ها


1. ایروانی، جواد (1393)، مبانی فقهی اقتصاد اسلامی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
2. ایروانی، جواد (1394)، پول و بانکداری اسلامی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
3. توتونچیان، ایرج (1375)، اقتصاد پول و بانکداری، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی بانک مرکزی.
4. طلابی، علیرضا و محمود عیسوی (1398)، «خصوصیات و معیارهای سیاست‌های پولی در اقتصادمقاومتی»، معرفت اقتصاد اسلامی، ش21، ص203−222.
5. فراهانی‎فرد، سعید (1378)، سیاستهای پولی در بانکداری بدون ربا، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
6. فرجی، یوسف (1380)،بررسی تطبیقی کارایی ابزارهای سیاست پولی در بانکداری اسلامی و بانکداری متداول، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات دوازدهمین همایش بانکداری اسلامی (ابزارهای تأمین مالی و ابزارهای سیاست پولی)، موسسه عالی بانکداری ایران بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، ص 299−316.
7. قضاوی، حسین و حسین بازمحمدی (1391)، عملیات بازار باز در چارچوب بانکداری بدون ربا: مطالعه موردی : اسناد خزانه اسلامی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
8. کمیجانی، اکبر (1374)، سیاستهای پولی مناسب جهت تثبیت فعالیتهای اقتصادی، تهران: وزارت امور اقتصاد و دارایی.
9. موسویان، سیدعباس، سایت پژوهشکده پولی و بانکی www.mbri.ac.ir
10. موسویان، سیدعباس (1377). «بررسی فقهی − اقتصادی بازار ثانویه سپرده‌های مدت‌دار در بانکداری بدون ربا»، مجموعه مقالات نهمین سمینار بانکداری اسلامی، تهران، مؤسسه عالی بانکداری.
11. موسویان، سیدعباس (1391) ، بازار سرمایه اسلامی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
12. موسویان، سیدعباس و حسین میثمی (1396)، بانکداری اسلامی(۲)، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
13. موسویان، سیدعباس (1380)، «مشارکت مجدد جایگزین تنزیل مجدد»، اقتصاد اسلامی، ش3، ص75−90.
14. موسویان، سیدعباس (1388)، «صکوک مرابحه ابزار مالی مناسب برای بازار پول و سرمایه اسلامی»، جستارهای اقتصادی، ش11، ص9−31.
15. مهدویان، محمدهادی (1380)، ابزارهای سیاست پولی در نظام بانکداری اسلامی، بررسی تطبیقی کارایی ابزارهای سیاست پولی در بانکداری اسلامی و بانکداری متداول، موسسه عالی بانکداری ایران بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، ص 225−250.
16. میرمعزی، سیدحسین (1393)، عدالت اقتصادی از دیدگاه اسلام، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
17. نظرپور، محمدنقی و اکبر کمیجانی (1387)، «چگونگی کاربرد عقد استصناع در قانون عملیات بانکی بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، ش30، ص69−97.
18. نظرپور، محمدنقی و سیدعباس موسویان (1393)، بانکداری بدون ربا از نظریه تا تجربه، قم: دانشگاه مفید.
19. نظرپور، محمدنقی (1384)، «اوراق بهادار استصناع (سفارش ساخت) ابزاری برای سیاست‎پولی»، اقتصاد اسلامی، ش20، ص81−110.
20. نظرپور، محمدنقی (1392)، عقد و اوراق استصناع: کاربردهای استصناع در بازارهای مالی اسلامی، قم: دانشگاه مفید.
21. نقدی دورباطی، مریم و محمدرضا حیدریان (1389)، «جایگاه بیع استصناع در فقه شیعه و اهل‌سنت»، فقه و تاریخ تمدن، ش24، ص150−169.