بازار اسلامی کالای ضروری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره)

چکیده

بازار در صورتی اسلامی است که با مبانی اسلام و اصول مبتنی بر مبانی و برگرفته از هنجارهای اسلامی سازگار باشد. این بازار از ویژگی‎های «تطابق با شرع»، «حاکمیت اخلاق»، «صداقت» و «هدایت، سیاست‎گذاری و نظارت دولت» برخوردار است. انسان اقتصادی در این بازار، به‎عنوان تقاضاکننده «لذت و رنج فطری، ارادی، راستین و بادوام» را ملاک انتخاب و به‎عنوان تولیدکننده به دنبال «کسب سود حلال منصفانه برای تأمین هزینه‎های خانواده و انجام تکالیف شرعی و اجتماعی است».
انسان اقتصادی در این بازار منابع و امکانات محدود خود را به‎خوبی با رعایت ارزش‎های ایجابی و سلبی اسلامی و رعایت حقوق دیگران تخصیص می‎دهد. سه اصل راهبردی برگرفته از هنجارهای اسلامی؛ یعنی «رعایت ارزش‎ها»، «تقدیر معیشت» و «تکافل اجتماعی» −که به ترتیب در «معنویت»، «رشد» و «عدالت» تجلی می‌یابند− به صورت همزمان، هماهنگ و هم‌افزا هستند و با زیرساخت مبانی، رفتارها و درنتیجه بخش اثباتی بازار را متأثر ساخته و سبب می‎شوند این بازار بسته به درجه مطابقت با شرع، حاکمیت اخلاق و هدایت، سیاست‌گذاری و نظارت دولت، نسبت به بازار رقابت کامل از ثبات بیشتر و کارایی بالاتری برخوردار باشد.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1. ابن اخوه، محمدبن محمد، ترجمه جعفر شعار، معالم القربه فی احکام الحسبه، تهران دانشگاه علوم پزشکی ایران، 1388.
    2. ابن‌‌سینا (1381)، الاشارات و التنبیهات، قم: بوستان کتاب.
    3. اشرف، احمد (1353) ویژگی‌های تاریخی شهرنشینی در ایران ـ دوره اسلامی، نامه علوم اجتماعی، شماره 4.
    4. افغانی، سعید (1413ق)، اسواق العرب فی الجاهلیه و الاسلام، کویت: مکتبه دارالعروبه للنشر و التوزیع.
    5. اکرمی، ابوالفضل (بهار 1375)، «بازار در تمدن اسلامی»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادقش3، ص68−
    6. انصاری، جعفر و همکاران (1378)، درآمدی به مبانی اقتصاد خرد با نگرش اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    7. انصاری، مرتضی (1378)، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکرالاسلامی.
    8. بجنوردی، سیدحسن (1419)، القواعد الفقهیة، قم: نشر الهادی.
    9. جداری عالی، محمد (1394)، مدل اسلامی اخلاق مصرف، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    10. جمالزاده، محمدعلی (1399)، گنج شایگان، تهران، انتشارات علم.
    11. جمعی از نویسندگان (1392)، منشور جمهوری اسلامی ایران، قم: انتشارات جامعه المصطفی العالمیه.
    12. حسینی، سید رضا (1379)، الگوی تخصیص بهینه درآمد، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    13. دادگر، یدالله (1384)، درآمدی بر روش‌شناسی علم اقتصاد، تهران: نشر نی.
    14. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
    15. رجائی، سید محمدکاظم (1396)، اقتصاد خرد با نگاهی به مباحث اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
    16. رجایی، سیدمحمدکاظم (1395)، «منطق فعالیت اقتصادی از دیدگاه علامه طباطبایی در مقایسه با اقتصاد کلاسیک»، معرفت اقتصاد اسلامی، ش14، ص5−
    17. ـــــــــــ (1394)، «درآمدی بر شکل‎گیری قیمت و تعیین مقدار در بازار اسلامی»، معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 12، ص45−
    18. ـــــــــــ (1389)، «تقاضای سازگار با مبانی و ارزش‎های اسلامی»، اقتصاد اسلامی، ش40، ص29−
    19. ـــــــــــ (1389)، «ویژگی‎های بازار اسلامی در نظریه و عمل»، معرفت اقتصاد اسلامی، س2، ص93.
    20. رجایی، سیدمحمدکاظم و همکاران (1396)، شاخص و نشان تجاری صداقت در بازار اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‎.
    21. سیزده تن از اندیشمندان و اقتصاددانان مسلمان (1375)، مباحثی در اقتصاد خرد نگرش اسلامی، ترجمه حسین صادقی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
    22. موجود استصدر المتألهین (1368)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم: مکتبه المصطفوی.
    23. عاملی، سیدجعفرمرتضی (1387)، السوق فی ظل الدوله الاسلامیۀ، قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
    24. علامه طباطبایی (1417ق)، المیزان فی تفسیر القران، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    25. فارابی، ابونصر (1381)، فصوص الحکمه و شرحه، مقدمه و تحقیق علی اوجب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
    26. کیانی، محمدیوسف (1393)، سیر تحول بازارهای شهری ایران، تهران، اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی.
    27. مؤدب، سیدرضا (1386)، مبانی تفسیر قرآن، قم: دانشگاه قم.
    28. ماوردی، ابی الحسن علی بن محمد (1409ق)، الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه، کویت: مکتبه دار ابن قتیبه.
    29. مزلو، آبراهام، اچ. (1367)، انگیزش و شخصیت، مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
    30. نظرپور، محمدنقی (1380)، «امام علیj، حکومت و بازار»، کتاب نقد شماره 19.
    31. یعقوبی، احمدبن اسحاق (1381)، ترجمه محمدابراهیم آیتی، کتاب البلدان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    32. Jeremy Bentham, An Introduction to the Primciples of Morals and Legislation.
    33. Jevons, William Stanley (1871), The theory of Political Economy, Publisher/ Edition, London: McMillan akd Co.
    34. Zubair, Hasan (2006), Introduction to Microeconomics An Islamic Perespective, Department of economics International Islamic university Malaysia.